وارنیکلین؛ داروی تحولآفرین ترک سیگار و مکانیسم عمل آن

ترک سیگار یکی از دشوارترین چالشها برای افرادی است که سالها به نیکوتین وابسته بودهاند. نیکوتین، مادهای اعتیادآور که در سیگار وجود دارد، باعث تحریک گیرندههای نیکوتینی آلفا-۴ بتا-۲ (α4β2 nicotinic acetylcholine receptors) در مغز میشود. این گیرندهها با ترشح دوپامین در مغز، احساس لذت ایجاد میکنند که فرد را به سمت مصرف مکرر نیکوتین سوق میدهد. در راستای کمک به ترک این عادت، وارنیکلین (Varenicline) به عنوان یک داروی مؤثر شناخته و به هزاران فرد در سراسر جهان کمک کرده تا مصرف سیگار را کنار بگذارند. سازمان بهداشت و درمان ملی بریتانیا (NHS) تأکید دارد که این دارو از جایگزینهای نیکوتین مانند آدامس و چسبها مؤثرتر است و نقشی کلیدی در کاهش وابستگی به نیکوتین دارد.
مکانیسم عمل وارنیکلین؛ مهارگر و تنظیمگر گیرندههای نیکوتینی
وارنیکلین به عنوان یک پارتیا آگونیست (partial agonist) برای گیرندههای نیکوتینی آلفا-۴ بتا-۲ در مغز عمل میکند. به زبان ساده، این دارو به گیرندههای نیکوتینی متصل شده و دو نقش ایفا میکند:
- مسدود کردن لذت ناشی از نیکوتین: وارنیکلین با اتصال به گیرندههای نیکوتینی آلفا-۴ بتا-۲، فضای موجود برای نیکوتین را اشغال میکند. این فرایند سبب کاهش اثرات لذتبخش ناشی از نیکوتین میشود و فرد کمتر به سیگار کشیدن علاقه نشان میدهد.
- افزایش ترشح خفیف دوپامین: وارنیکلین همچون نیکوتین به گیرندهها متصل میشود و ترشح خفیف دوپامین را ایجاد میکند، اما شدت این ترشح به حدی نیست که به همان میزان وابستگی به سیگار ایجاد شود. این مکانیسم، علائم ناشی از ترک نیکوتین را کاهش میدهد و فرد را کمتر در معرض استرس ناشی از قطع نیکوتین قرار میدهد. به این ترتیب، وارنیکلین با ایجاد تعادل میان کاهش میل به نیکوتین و کاهش علائم ترک، به عنوان گزینهای ایدهآل برای ترک سیگار شناخته شده است.
شیوه استفاده و دوز مصرفی وارنیکلین
وارنیکلین به شکل قرص تولید میشود و بر اساس دستورالعمل پزشکی، به صورت روزانه مصرف میگردد. درمان با این دارو معمولاً به مدت ۱۲ هفته (سه ماه) توصیه میشود، اما برخی افراد با مشورت پزشک ممکن است این دوره را طولانیتر کنند تا به نتیجهی بهتری برسند. به طور معمول، دوز مصرفی در هفته اول کمتر است و به تدریج افزایش مییابد تا بدن فرد به دارو عادت کند و احتمال بروز عوارض جانبی کاهش یابد.
- هفته اول: مصرف با دوز کم آغاز میشود (معمولاً ۰.۵ میلیگرم یک بار در روز) و سپس به دو بار در روز افزایش مییابد.
- هفته دوم و سوم به بعد: دوز معمولاً به ۱ میلیگرم دو بار در روز افزایش مییابد و این دوز تا پایان دوره ادامه مییابد.
قیمت و دسترسی به وارنیکلین
هزینهی وارنیکلین بسته به کشور و وضعیت بیمهای متفاوت است. در برخی کشورها، مانند بریتانیا، این دارو توسط سرویسهای بهداشتی دولتی در دسترس افراد قرار دارد و بسیاری میتوانند با هزینهی کم یا به صورت رایگان از آن استفاده کنند. با این حال، در برخی کشورها که بیمهی عمومی برای این دارو حمایت نمیکند، هزینهی آن ممکن است بالا باشد و نیاز به بررسی گزینههای مالی باشد.
مقایسهی وارنیکلین با سایر روشهای ترک سیگار
پژوهشهای متعددی نشان دادهاند که وارنیکلین در مقایسه با جایگزینهای نیکوتینی همچون آدامس یا چسب، تأثیر بیشتری در ترک سیگار دارد. در مطالعاتی که نتایج ترک سیگار را طی ۶ ماه پس از شروع درمان بررسی کردهاند، وارنیکلین حدود دو برابر مؤثرتر از روشهای جایگزین نیکوتین بوده است. این دارو همچنین در مقایسه با بوپروپیون (Bupropion) که داروی دیگری برای ترک سیگار است، به عنوان گزینهای ایمنتر و با کارآیی بیشتر شناخته شده است.
مزایا و عوارض جانبی وارنیکلین
از مهمترین مزایای وارنیکلین، توانایی آن در کاهش میل به سیگار و کاهش علائم ترک است. این دارو میتواند عوارض ناخوشایند ترک سیگار مانند تحریکپذیری، اختلال در خواب و اضطراب را کاهش دهد. با این حال، برخی عوارض جانبی ممکن است شامل تهوع، سردرد، مشکلات خواب و حتی تغییرات خلقی باشد. در موارد نادری نیز، افراد دچار اختلالات خلقی یا افکار ناراحتکننده شدهاند. به همین دلیل، مصرف این دارو باید تحت نظارت پزشک انجام شود تا در صورت بروز هرگونه مشکل، مشورتهای لازم صورت گیرد.
تاریخچه وارنیکلین و شروع پژوهشهای آن
پژوهشها روی وارنیکلین به اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی برمیگردد، زمانی که دانشمندان به دنبال دارویی با مکانیسمی جدید برای کاهش میل به نیکوتین بودند. این دارو برای نخستینبار در سال ۲۰۰۶ از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شد و از همان زمان به عنوان یک داروی موفق و تحولآفرین در ترک سیگار معرفی شد. از آن زمان، تحقیقات و آزمایشهای متعددی در رابطه با اثرات وارنیکلین و عوارض جانبی آن انجام شده و این دارو همچنان یکی از محبوبترین گزینهها برای ترک سیگار به شمار میرود.
دانشگاه کالج لندن (University College London) تخمین زده که وارنیکلین میتواند سالانه به بیش از ۸۵ هزار نفر کمک کند و از هزاران مرگ و میر ناشی از بیماریهای مرتبط با سیگار پیشگیری کند. این دارو همچنان با موفقیتهایی که در ترک سیگار ایجاد کرده، تأثیر شگرفی بر سلامت عمومی جامعه داشته و نشاندهندهی یکی از دستاوردهای مهم در حوزهی داروهای ترک سیگار است.
این نوشتهها را هم بخوانید