آزمایش ANA بالا نشانه چه بیماریهایی میتواند باشد؟

آزمایش ANA یا آنتیبادی ضد هستهای (Antinuclear Antibody)، آزمایشی است که برای بررسی وجود آنتیبادیهایی که به بخشهای خاصی از سلولهای بدن حمله میکنند، انجام میشود. این آنتیبادیها معمولاً به هسته سلولها (قسمت مرکزی سلول که DNA در آن قرار دارد) حمله میکنند و میتوانند بهعنوان نشانهای از اختلالات خودایمنی (Autoimmune Disorders) در نظر گرفته شوند. آزمایش ANA بهطور عمده در تشخیص و پایش بیماریهای خودایمنی استفاده میشود. این آزمایش معمولاً به روش ایمونوفلورسانس غیرمستقیم (Indirect Immunofluorescence – IIF) انجام میشود و نتیجه بهصورت “تیتر” و “الگو” (Pattern) گزارش میشود.
بالا بودن شاخص ANA در چه بیماریهایی دیده میشود؟
آزمایش ANA معمولاً در بیماران مبتلا به بیماریهای خودایمنی مثبت است، اما بالا بودن این شاخص بهتنهایی نمیتواند به تشخیص قطعی منجر شود. برخی از بیماریهایی که ممکن است با ANA بالا همراه باشند عبارتند از:
- لوپوس اریتماتوس سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus – SLE): ANA در بیش از ۹۵٪ از بیماران مبتلا به لوپوس مثبت است و معمولاً تیتر آن بسیار بالا است.
- اسکلرودرمی (Scleroderma): این بیماری خودایمنی با ANA بالا و الگوهای خاصی مانند Centromere یا Nucleolar همراه است.
- سندرم شوگرن (Sjögren’s Syndrome): در بیماران مبتلا به این سندرم، ANA اغلب مثبت است.
- آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis – RA): ANA در درصد کمی از بیماران مبتلا به RA مثبت است.
- بیماری مختلط بافت همبند (Mixed Connective Tissue Disease – MCTD): تیتر ANA در این بیماری معمولاً بسیار بالاست و الگوی Speckled دیده میشود.
- پلیمیوزیت/درماتومیوزیت (Polymyositis/Dermatomyositis): ANA در این بیماریها مثبت است و الگوهای خاصی ممکن است دیده شود.
- بیماری تیروئید خودایمنی (Autoimmune Thyroid Disease): در بیماریهایی مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا گریوز، ANA ممکن است مثبت باشد.
- بیماریهای مزمن کبدی (Chronic Liver Diseases): مانند سیروز صفراوی اولیه (Primary Biliary Cirrhosis) و هپاتیت خودایمنی (Autoimmune Hepatitis).
- داروهای خاص: مصرف برخی داروها مانند هیدرالازین، پروکائینآمید و ایزونیازید میتواند باعث مثبت شدن ANA شود (لوپوس القاشده با دارو).
تیتر ANA و معنای آن
تیتر ANA به مقدار آنتیبادی در خون اشاره دارد و معمولاً بهصورت اعداد کسری مانند 1:80، 1:160، یا بالاتر گزارش میشود. مقادیر بالاتر (مثلاً 1:320 یا بیشتر) نشاندهنده احتمال بیشتری از بیماریهای خودایمنی هستند.
- تیتر پایین (1:40 یا 1:80): ممکن است در افراد سالم دیده شود و اغلب بالینی نیست.
- تیتر متوسط (1:160 تا 1:320): ممکن است نشانه بیماریهای خودایمنی خفیف یا موارد اولیه باشد.
- تیتر بالا (بیش از 1:640): معمولاً در بیماریهای خودایمنی فعال یا پیشرفته مشاهده میشود.
همچنین، الگوهای ANA (مانند Homogeneous، Speckled، Nucleolar و Centromere) به پزشک کمک میکند تا بیماری خاصی را تشخیص دهد.
چه زمانی آزمایش ANA باید پیگیری شود؟
آزمایش ANA بهتنهایی برای تشخیص بیماری کافی نیست و باید همراه با علائم بالینی و آزمایشهای تکمیلی بررسی شود. در موارد زیر، پیگیری و انجام آزمایشهای دقیقتر ضروری است:
- وجود علائم مشکوک به بیماریهای خودایمنی:
- خستگی مزمن، دردهای مفصلی یا عضلانی.
- بثورات پوستی (مانند بثورات پروانهای در لوپوس).
- خشکی چشم و دهان (نشانه سندرم شوگرن).
- پدیده رینود (سردی و تغییر رنگ انگشتان).
- تیتر بالای ANA (بیش از 1:160):
- اگر تیتر بسیار بالا باشد، احتمال بیماریهای خودایمنی بیشتر است.
- نتایج مثبت همراه با الگوهای خاص:
- برخی از الگوها مانند Centromere یا Nucleolar ارتباط قویتری با بیماریهای خاص دارند.
- آزمایشهای مکمل مثبت:
- آزمایشهای تکمیلی مانند آنتیبادیهای Anti-dsDNA، Anti-Smith، Anti-SSA/Ro، Anti-SSB/La، و Anti-RNP میتوانند بیماری خاصی را تایید کنند.
- عدم تطابق با سلامت عمومی:
- اگر فرد علائم واضحی نداشته باشد، اما آزمایش ANA مثبت باشد، ممکن است نیاز به پیگیری منظم داشته باشد.
چگونه باید آزمایش ANA را تفسیر کرد؟
- در افراد سالم: حدود 5 تا 15 درصد از افراد سالم ممکن است ANA مثبت با تیتر پایین داشته باشند که نیازی به پیگیری خاص ندارد.
- در افراد با علائم خودایمنی: مثبت بودن ANA باید با آزمایشهای تکمیلی همراه شود.
- در افراد تحت درمان: برخی داروها میتوانند ANA را مثبت کنند، بنابراین تاریخچه مصرف داروها باید در نظر گرفته شود.
در نهایت، تشخیص قطعی تنها با ترکیب نتایج آزمایشها، علائم بالینی و نظر پزشک متخصص ممکن است. هر نتیجهای که شک به بیماریهای خودایمنی را برانگیزد، نیاز به مشاوره با یک روماتولوژیست یا متخصص ایمونولوژی دارد.
این نوشتهها را هم بخوانید