سرنوشت غم‌انگیز و عبرت‌آموز ایرا هایز، سرباز بومی آمریکایی در عکس معروف «برافراشتن پرچم بر فراز ایوو جیما»

یک عکس، گاهی می‌تواند تنها خاطره ماندگار یک میدان نبرد باشد. در عکس معروف «برافراشتن پرچم بر فراز ایوو جیما» که نماد مقاومت و پیروزی ارتش آمریکا در جنگ جهانی دوم است، یکی از شش مردی که پرچم را بلند می‌کنند، ایرا هایز است؛ جوانی از قبیلهٔ بومی پینا (Pima) در آریزونا. او چهره‌ای آرام دارد، ایستاده در سمت چپ عکس، اما در دلش طوفانی از رنج و بی‌قراری نهفته است. این تصویر مشهور، هم شهرتی جهانی برای او آورد و هم زخمی ماندگار بر روحش بر جا گذاشت. او نمایانگر یک تراژدی خاموش در تاریخ آمریکا است. او از قهرمانان زنده بود، اما احساس می‌کرد روحش در همان کوهستان ایوو جیما دفن شده است. این مقاله، روایتی انسانی و دقیق از فراز و فرود زندگی مردی‌ست که در میدان جنگ پیروز شد، اما در میدان شهرت، شکست خورد.

ایرا هایز کی بود؟

ایرا هایز در سال ۱۹۲۳، در دل گرمای آریزونا و در دل سرزمین بومیان قبیلهٔ پینا، در رزرویشن (Reservation) گیلارور (Gila River) به دنیا آمد. کودکی‌اش را میان دشواری‌های فقر، تبعیض نژادی و امیدهای گمشدهٔ پدرانش گذراند؛ اما با آغاز جنگ جهانی دوم، فرصتی پیش آمد تا نه‌فقط به عنوان یک بومی، بلکه به عنوان یک آمریکایی، به میدان دفاع از وطن قدم بگذارد. او در سال ۱۹۴۲ به نیروی دریایی ایالات متحده پیوست و پس از گذراندن آموزش‌های سخت، به گردان چتربازان دریایی سوم (3rd Marine Parachute Battalion) ملحق شد.

او اولین بار طعم جنگ را در کارزار بوگِن‌ویل (Bougainville Campaign) چشید؛ نبردی در دل جنگل‌های غم‌زدهٔ اقیانوس آرام. اما سرنوشت هنوز برنامه‌ای دردناک‌تر برایش داشت. در سال ۱۹۴۴، او به گردان دوم، هنگ ۲۸ پیاده‌نظام دریایی (2nd Battalion, 28th Marines) منتقل شد؛ یگان نخبه‌ای که برای حمله به قلعهٔ ژاپنی ایوو جیما آماده می‌شدند.

پرچم، افتخار و زخم‌های پنهان: عکس معروف چه بر سر او آورد؟

در تاریخ ۲۳ فوریه ۱۹۴۵، هنگامی که نبرد ایوو جیما هنوز به‌شدت ادامه داشت، گروهی از شش سرباز بر فراز کوه سُورِباچی (Mount Suribachi) پرچم آمریکا را برافراشتند. عکسی که جو روزنتال (Joe Rosenthal) از این لحظه گرفت، به یکی از نمادهای جاودانهٔ تاریخ آمریکا تبدیل شد. ایرا هایز، همان سربازی بود که در سمت چپ تصویر ایستاده؛ بی‌صدا، در میان آن هیاهوی تصویری.

اما برخلاف شهرت این عکس، آنچه برای هایز رقم خورد، سایه‌ای بود که تا پایان عمر بر دوشش افتاد. تنها سه نفر از آن شش مرد زنده ماندند و دولت آمریکا آن‌ها را به خاک وطن بازگرداند تا در تبلیغات فروش اوراق جنگی (War Bonds) به‌کار گرفته شوند. هایز، که هنوز از بوی خون و صدای انفجار در اذهانش رهایی نیافته بود، ناگهان خود را در صحنه‌های تبلیغاتی، کنفرانس‌های خبری، و صف تشویق مردم یافت.

او این شهرت را نه‌تنها نپذیرفت، بلکه از آن وحشت داشت. در مصاحبه‌ها گفته بود که قهرمانان واقعی، آن‌هایی بودند که دیگر هرگز به خانه بازنگشتند. روان او تاب این تناقض را نداشت: زنده ماندن از جنگی که باهعث مرگ دوستانش شده بود و صحنه‌هایی که او در همایش‌های دست می‌زد و به نمایش گذاشته می‌شد.

بازگشت به خانه، بی‌قراری در وطن

پس از بازگشت به خاک آمریکا، ایرا هایز به زادگاه خود در رزرویشن گیلارور برگشت؛ جایی که در کودکی با خاک داغش خو گرفته بود. اما مردی که از جنگ بازگشته بود، دیگر آن جوان خاموشِ سال‌های پیش نبود. در ذهن او، صحنه‌های نبرد ایوو جیما هنوز زنده بود، صدای فریادها و خمپاره‌ها از او جدا نمی‌شد. در آن روزگار، مفهومی به نام اختلال روانی پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder یا PTSD) هنوز ناشناخته یا کم‌اهمیت شمرده می‌شد؛ ایرا اما، در سکوت، با تمام این زخم‌های پنهان می‌جنگید.

همان مردمی که در خیابان‌ها برایش کف می‌زدند، دیگر نمی‌خواستند او را در حال مستی یا بی‌پناهی ببینند. اما همین مردم، نفهمیدند که قهرمان‌شدن، همیشه به معنای رستگاری نیست. او که به‌اجبار در کمپین‌های جنگی حاضر شده بود، رفته‌رفته از جامعه فاصله گرفت. نه بخاطر غرور، بلکه به سبب درد جانکاه اخلاقی و روانی. شرمش می‌آمد از این که زنده است.

افتادن در دام الکل، زندان، و مرگ

ایرا هایز، در تلاش برای فرار از خاطرات جنگ و سنگینی بار شهرت، به الکل پناه آورد. او بارها به جرم مستی در انظار عمومی بازداشت شد. در یکی از این موارد، در سال ۱۹۵۳، تصویری از او پشت میله‌های زندان منتشر شد که چهره‌ای تیره و درمانده داشت. در آن روزها، ایرا برای امرار معاش به‌عنوان راننده و کارگر خدماتی برای همسر سابق دین مارتین کار می‌کرد؛ زنی که پس از اطلاع از وضع اسفبارش، دلش به حالش سوخته بود.

اما زندگی، دیگر توان ترمیم زخم‌های او را نداشت. در سرمای ژانویه ۱۹۵۵، در سن تنها ۳۲ سالگی، جسد ایرا هایز در یک گودال در نزدیکی خانه‌اش پیدا شد. علت مرگ، ترکیب مرگبار الکل و سرمای شبانه اعلام شد؛ مرگی آرام، بی‌هیاهو، اما بُرنده‌تر از میدان جنگ.

میراث فرهنگی: از نغمهٔ حزن‌انگیز تا تصویر در سینما

مرگ ایرا هایز اگرچه تراژدی بود، اما نام او به فراموشی نرفت. در سال ۱۹۶۱، تونی کرتیس (Tony Curtis) در فیلم «بیگانه» (The Outsider) نقش ایرا را بازی کرد. فیلمی که تلاش داشت روحِ درد کشیدهٔ یک قهرمان خاموش را بازتاب دهد. اما آنچه قلب مخاطبان را بیش از هر چیز لرزاند، ترانهٔ «Ballad of Ira Hayes» بود؛ اثری از پیتر لافارژ (Peter LaFarge) که بعدها با صدای خش‌دار جانی کش (Johnny Cash) جاودانه شد.

این ترانه، ایرا را نه قهرمان پرچم، بلکه مردی معرفی می‌کند که پس از جنگ، به حال خود رها شد؛ صدایی برای میلیون‌ها سرباز بومی و غیربومی که زیر بار جنگ شکسته‌اند، بی‌آن‌که دیده شوند.

خلاصه

ایرا هایز بیشتر از آن‌که به‌خاطر برافراشتن پرچم شناخته شود، باید به‌عنوان نماد سکوت رنج‌آور قهرمانان شناخته شود. او با وجود فداکاری در میدان جنگ، در میدان زندگی مغلوب شد. سرگذشت او تصویری‌ست از قهرمانی که جامعه نمی‌دانست چگونه باید از او مراقبت کند. داستان ایرا، هنوز هم آینه‌ای‌ست از بسیاری دیگر که جنگ‌ها را زنده ترک کرده‌اند، اما دیگر هرگز زندگی نکرده‌اند.

❓ پرسش‌های رایج (FAQ)

ایرا هایز چه کسی بود و چرا معروف شد؟
ایرا هایز یک سرباز بومی آمریکایی بود که در عکس معروف برافراشتن پرچم آمریکا در ایوو جیما دیده می‌شود. او به‌خاطر این عکس مشهور شد اما از شهرت رنج برد.

آیا ایرا هایز از جنگ جان سالم به‌در برد؟
بله، او یکی از سه بازمانده از میان شش نفری بود که پرچم را برافراشتند، اما پس از بازگشت به خانه، با مشکلات روانی و اجتماعی زیادی روبرو شد.

علت مرگ ایرا هایز چه بود؟
او در سال ۱۹۵۵ در سن ۳۲ سالگی به‌خاطر ترکیب مصرف الکل و سرمای شدید دچار مرگ بر اثر ایست قلبی شد.

ترانهٔ معروف «Ballad of Ira Hayes» درباره چیست؟
این ترانه زندگی تراژیک هایز را روایت می‌کند و نشان می‌دهد که جامعه پس از جنگ چگونه قهرمانانش را فراموش می‌کند.

آیا ایرا هایز در سینما هم بازتاب پیدا کرده است؟
بله، در فیلم «بیگانه» محصول سال ۱۹۶۱، تونی کرتیس نقش ایرا را بازی کرد و داستان زندگی‌اش را به تصویر کشید.

منیع