چرا برخی اجسام شفاف و برخی مات به نظر می‌رسند؟
۱. تعریف شفافیت و ماتی در اجسام
شفاف بودن یعنی توانایی جسم برای عبور دادن نور به‌گونه‌ای که اشیای پشت آن دیده شوند. شیشه، آب و هوا نمونه‌هایی از مواد شفاف (Transparent) هستند. در مقابل، مواد مات (Opaque) مثل چوب یا سنگ، اجازه عبور نور را نمی‌دهند. این تفاوت در ظاهر اجسام از نحوه‌ی رفتار آن‌ها با نور ناشی می‌شود. وقتی نوری به جسمی برخورد می‌کند، یا از آن عبور می‌کند، یا جذب می‌شود، یا پراکنده می‌شود. نتیجه‌ی نهایی این تعامل، میزان شفاف یا مات دیده شدن آن جسم است.
۲. نقش ساختار مولکولی در عبور نور
در مواد شفاف، مولکول‌ها به‌گونه‌ای چیده شده‌اند که جلوی حرکت نور را نمی‌گیرند. پرتوهای نوری می‌توانند از میان این ساختار منظم عبور کرده و مسیر خود را ادامه دهند. مولکول‌ها در این مواد، نوسان‌هایی ایجاد نمی‌کنند که نور را جذب یا پخش کنند. ولی در مواد مات، ساختار مولکولی یا کریستالی پیچیده‌تر و نامنظم‌تر است. این ناهماهنگی باعث می‌شود نور نتواند به‌راحتی از آن عبور کند. نتیجه آن است که جسم مات، نور را پراکنده یا جذب کرده و شفاف دیده نمی‌شود.
۳. تفاوت در میزان پراکندگی نور
یکی از دلایل اصلی مات بودن برخی اجسام، پدیده‌ی پراکندگی نور (Light Scattering) است. در مواد نیمه‌شفاف یا مات، نور به ذرات درون ماده برخورد می‌کند و در جهت‌های مختلف پخش می‌شود. این پدیده مانع از آن می‌شود که نور به‌طور مستقیم و منسجم به چشم ما برسد. بنابراین تصویر پشت این اجسام قابل تشخیص نیست یا بسیار مبهم دیده می‌شود. برای مثال، شیشه‌ی یخ‌زده یا بخار گرفته فقط نیمه‌شفاف است چون نور را پخش می‌کند. شدت پراکندگی تعیین می‌کند جسم چقدر شفاف یا مات به نظر برسد.
۴. جذب نور و نقش رنگ در ماتی
برخی مواد به‌دلیل ویژگی‌های شیمیایی خود، بخشی از نور را جذب می‌کنند. این جذب باعث می‌شود انرژی نور در داخل ماده باقی بماند و عبور نکند. برای مثال، پارچه‌ی مشکی تقریباً همه‌ی نور را جذب کرده و چیزی از خود عبور نمی‌دهد. در نتیجه، کاملاً مات دیده می‌شود. مواد رنگی نیز بخشی از نور را جذب کرده و بخشی را بازتاب می‌دهند، که باعث دیده شدن رنگ خاص آن‌ها می‌شود. بنابراین، جذب نور یکی از عوامل کلیدی در ماتی و رنگ ظاهری اجسام است.
۵. تفاوت اجسام شفاف، نیمه‌شفاف و مات
همه‌ی اجسام فقط کاملاً شفاف یا کاملاً مات نیستند. برخی مواد مثل پلاستیک‌های نازک یا شیشه‌های یخ‌زده در گروه «نیمه‌شفاف» یا Translucent قرار می‌گیرند. این اجسام مقداری از نور را عبور می‌دهند ولی تصویر پشت آن‌ها شفاف نیست. در این موارد، نور هم‌زمان پراکنده و عبور داده می‌شود. مثلاً کاغذ روغنی یا شیشه حمام نمونه‌هایی از اجسام نیمه‌شفاف هستند. این دسته‌بندی به ما کمک می‌کند رفتار نور با اجسام را دقیق‌تر بفهمیم.
۶. کاربردهای عملی شفافیت و ماتی
دانستن اینکه چه چیزی شفاف و چه چیزی مات است، در طراحی و مهندسی اهمیت زیادی دارد. در معماری، پنجره‌ها باید شفاف باشند تا نور وارد شود، ولی در سرویس‌های بهداشتی معمولاً از شیشه‌های مات استفاده می‌شود. در عینک‌ها، استفاده از شیشه‌ی شفاف ضروری است، در حالی‌که عینک آفتابی نور اضافی را جذب می‌کند. در صنایع نوری و اپتیکی، مواد باید به‌گونه‌ای انتخاب شوند که ویژگی‌های نوری مطلوبی داشته باشند. حتی در دکوراسیون، انتخاب اجسام براق یا مات تأثیر زیادی در نورپردازی فضا دارد. بنابراین، تفاوت بین شفاف و مات فقط یک پدیده نوری نیست، بلکه کاربردهای گسترده دارد.
