معرفی کتاب: مارک و پلو ، نوشته منصور ضابطیان

فرانک مجیدی: آدم‌هایی هستند که نامشان، یک خاطره را به ذهنم می‌آورد. حالا سر هر کار دیگری هم بروند و 100 مرتبه هم موفق‌تر از خاطره‌ی اولیه‌ات باشند، باز فرقی نمی‌کند. «چلچراغ» یک خاطره‌ی رنگی و روشن در ذهن من است. روزهایی که نوجوان بودم و چلچراغ، متفاوت و درخشان بود. حالا برایم فرقی نمی‌کند «ابراهیم رها»، «امیرمهدی ژوله»، «بزرگمهر حسین‌پور»، «منصور ضابطیان»، «نیما اکبرپور»، «شرمین نادری» و… حتی ستون دائمی در نیویورک‌تایمز هم بگیرند، آن‌ها برایم معنی چلچراغ را می‌دهند، یاد خاطره‌های سالم و شاد و خندان می‌اندازندم، وقتی کتاب «مارک و پلو»ی «منصور ضابطیان» را دست گرفتم و یک و نیم روزه تمامش کردم، بارها کتاب را بستم و به خودم گفتم:«روزایی بود که منم چلچراغ می‌خوندم!». شاید سال‌ها پیش، بعد ناگهان کنارش گذاشتم. واقعاً نخواندمش، نه مثل آن‌روزها که می‌دانستم کدام جمله، در صفحه‌ی چند و شماره‌ی فلان است. بگذریم!

«مارک و پلو» با این اسم هوشمندانه‌ای که دارد، سفرنامه‌ی منصور ضابطیان است به فرانسه، اسپانیا، لبنان، هندوستان، ایتالیا و اتریش، ارمنستان، کره‌ی جنوبی و آمریکا. آقای ضابطیان مقدمه‌ی چشم‌گیری بر کتابش نوشته. می‌گوید در سفر است که متوجه می‌شویم آدم‌های مختلف با تمام اختلافات ظاهری و فرهنگی، فصل ‌مشترک‌هایی در تفکر و احساس دارند، باید به گونه‌ای در تلاش برای به چالش کشیدن «من» وجود خود بود تا دنیای درونی خود را از «من» فراتر بریم، و راهش سفر است. ایده‌های پاسخ به چرایی سفر، خیلی قانع‌کننده‌اند و رنگ تکرار ندارند، همین من را به خواندن کتاب مشتاق‌تر کرد، کتابی که به لطف «فرشاد رستمی»، طراحی‌های گرافیکی دارد و یک جور روح «چلچراغی» در آن جاری است. تازه، تایپ درشت و خوانا و دعوت‌گری برای خواندن هم دارد.

مهم‌ترین امتیاز این کتاب و دوست‌داشتنی‌ترین نکته‌اش، نثر صمیمی و شوخ و مهربان منصور ضابطیان است، نثری که برای یک چلچراغ‌خوان –حتی سابق آن!- نوستالژی اصیلی را زنده می‌کند. سبک نوشتن ضابطیان، باعث می‌شود رغبتی به زمین گذاشتن کتاب نداشته‌باشید و یک نفس بخوانیدش. ضابطیان کار قشنگی کرد و ما را در کتابش، از حال «مهرانه قائمی» مطلع کرد. چند سال قبل، این دختر جوان مبتلا به بیماری CF با کمک مردم مهربان ایران و همکاری چلچراغ به فرانسه اعزام شد. اما هنوز جراحی پیوند ریه صورت نگرفته و تازه کمک مردمی 170هزار یورویی به مهرانه، به بهانه‌ی بیمه بودنش در فرانسه بلوکه شد. البته این سفرنامه‌ها، مال چند سال قبل هستند که به تازگی مجموع آمده‌اند و بسیار کنجکاوم بدانم اکنون مهرانه چطور است و چه می‌کند. «مارک و پلو»، بیشتر بافت اجتماعی و مردمی کشورهای نام‌برده را بررسی می‌کند. ضابطیان اغلب در سفرهایش یک ایرانی پیدا می‌کند و با او گفتگو می‌کند و نگاه آنان را ثبت می‌کند. او واقعاً به افق‌هایی که در مقدمه برای خودش و کارش ترسیم کرده، می‌رسد. به‌عنوان یک روزنامه‌نگار کاربلد و حرفه‌ای واقعاً می‌تواند خواننده را با خود همراه کند و این‌ها همه امتیازاتی مثبت برای یک کتاب است.

اما اگر این‌قدر حس ماجراجویی دارید که می‌خواهید لااقل یکی از این کشورها را ببینید و با وضعیت مالی متوسط سفر کنید، یا خیلی بچه‌پولدار تشریف دارید و فقط روی تخت‌های هتل‌های 5 ستاره خوابتان می‌برد، این کتاب آن‌قدرها شما را راهنمایی نمی‌کند که برای دیدن جاهای دیدنی چه بکنید، کدام راه را بروید یا اصلاً جاهای دیدنی را برایتان ترسیم نمی‌کند. اطلاعات «ویکی‌پدیایی- یک جهان یک جامی» از کشورها به شما نمی‌دهد و –خوشبختانه- توی سر اسپانیا نمی‌کوبد که تا دو سال قبل سرود ملی نداشت! اما باید قبول کرد وجود این اطلاعات می‌توانست این کتاب را یک سفرنامه‌ی درجه‌ی یک سازد. مثال کوچکش، سفر اسپانیا است. ضابطیان یک «دمت گرم» طلبکار من است که بارسلون را برای سفر انتخاب کرده و به سرزمین دشمن ما –مادرید- نرفت! هر چه باشد من کلی ادعای بارسایی بودنم می‌شود! ولی تصور کنید، کلیسای جامع بارسلون را اصلاً معرفی نکرده و چون «از فوتبال سر در نمی‌آورد» به نیوکمپ سر نزده، مخصوصاً بخاطر این دومی مثل این است که به دروازه‌ی بهشت برسی اما سرکی نکشی تا ببینی خود بهشت چطور است! فوتبال و تعصب مردم بارسلون به تیمشان، یک نشانه‌ی مهم برای شناخت کاتالان‌ها و یک فرهنگ برای آن‌هاست. در سفر هند چیزی از «بالیوود» ننوشته. اشتباه نشود، من هرگز به صنعت سینمای هند علاقه‌ای ندارم، اما نمی‌توان کتمان کرد که سینما در زندگی مردم هند جریان دارد و راهی برای بیان تفکرات و احساساتشان است، هرچند که از دید ما آبکی باشد. درست‌تر آن است که بیشینه‌ی علاقمندی‌های یک جامعه برای تصویر کردن فرهنگ مردمانش بیان شود. در همین مقدمه‌ی معرفی هند، ضابطیان قرار است «تاش» را در طول سفرنامه برایمان تعریف کند، اما دریغ از یک کلمه‌ی «تاش» در متن! انگار اصلاً در جمع‌آوری مطالب جا مانده است. ولی اگر بخواهیم منصفانه به قضیه نگاه کنیم، می‌شود خیلی از نقص‌ها را مربوط به هزینه‌ی محدود سفر دانست.

کار جالبی که نویسنده انجام داده، گزارش جداگانه‌ای از وضعیت مطبوعات اسپانیا و لبنان است. کاش آقای ضابطیان بررسی مطبوعات سایر کشورهایی را که به آن‌ها سفر کرده‌بود هم انجام می‌داد. عکس‌هایی که او در طی سفر گرفته هم جالبند و جا به جا در طول کتاب چاپ شده‌اند، اما بزرگترین مشکل کتاب هم همین عکس‌هاست. با توجه به جنس خاص کاغذ و رنگ نسبتاً شیری آن، چاپ سیاه و سفید عکس‌ها کیفیت و وضوح تصاویر را کاسته‌است. کاش به‌جای قیمت فعلی، می‌شد 7000 تومان پول داد و عکس‌ها را با وضوح و رنگ دید. زمانی‌که نویسنده بشدت تلاش می‌کند رنگ‌های بی‌نظیر هند و آسمان آبی بارسلون را تصویر کند، منِ خواننده چطور باید در عکس‌های سیاه و سفید با دیده‌هایش هم‌ذات پنداری کنم؟!

غیر از یک مورد که در صفحه‌ی 85 کلمه‌ی «موز»، «موزه» تایپ شده و در صفحه‌ی 154 و 175 عبارت downtown به معنای مرکز شهر و پایین شهر آمده، اشتباه تایپی و ویرایشی دیگری وجود ندارد. کتاب 176 صفحه‌ای «مارک و پلو» توسط «نشر مثلث» چاپ شده و به قیمت 4000 تومان قابل تهیه است. به شما قول می‌دهم این‌قدر کتاب به نظرتان جذاب بیاید که از خریدش خوشحال باشید، با علاقه بخوانیدش و آن را به دوستانتان هم توصیه کنید.