چگونه مجسمه ونوس، پیدا شد؟

در موزه لوور، مجسمه مرمری الهه زیبایی وجود دارد که مربوط به سیصد سال قبل از تولد مسیح است. ونوس در یونان قدیم، الهه جمال و زیبایی بوده است.

این مجسمه فاقد هر دو دست است. مجسمه‌‌‌‌‌‌‌های نیم‌‌‌‌‌‌‌تنه که از روی مجسمه اصلی برداشته‌‌‌‌‌‌‌اند همچنین صورت‌‌‌‌‌‌‌های نقاشی شده و گراورها و عکس‌‌‌‌‌‌‌هایی که تهیه گردیده است جملگی ونوس را فاقد دو دست نشان داده‌‌‌‌‌‌‌اند ولی درعین‌‌‌‌‌‌‌حال آثاری دیگر نیز موجود است که ونوس را با دو دست نشان می‌‌‌‌‌‌‌دهد.

در این نوشته، هانری‌‌‌‌‌‌‌پول‌‌‌‌‌‌‌ایدو اطلاعات جامع‌‌‌‌‌‌‌تری درخصوص اینکه مأخذ و مبدأ این مجسمه چه بوده و در کجا وجود داشته و به دست چه کسی کشف و به چه وضع و کیفیت و چه زمانی به موزه لوور برده‌‌‌‌‌‌‌اند به ما می‌‌‌‌‌‌‌دهد:

در جنوب‌‌‌‌‌‌‌غربی مجمع‌‌‌‌‌‌‌الجزایر سیکلاد واقع در کشور باستانی یونان، جزیره کوچکی دیده می‌‌‌‌‌‌‌شود به نام میلو که وسعت آن کمتر از دویست کیلومتر مربع و جمعیتش امروزه از شش‌‌‌‌‌‌‌هزار نفر تجاوز نمی‌‌‌‌‌‌‌کند.

در مرکز این جزیره، کوه آتشفشانی کم‌‌‌‌‌‌‌ارتفاعی وجود دارد که می‌‌‌‌‌‌‌گویند در زمان قدیم سرد و خاموش نبوده است. این جزیره در قدیم شهرتی نداشت و سنگلاخی بیش نبود. درست از یک قرن ونیم پیش نام این جزیره بر سر زبان‌‌‌‌‌‌‌ها جاری شد و ذکری از آن در کتب جغرافیا به میان آمد زیرا مجسمه مرمرین ونوس در این جزیره کشف شد. این مجسمه منحصربه‌‌‌‌‌‌‌فرد از 120 سال تا به حال به موزه لوور حمل شده و میلیون‌‌‌‌‌‌‌ها تماشاچی و جهانگردان آن را دیده و می‌‌‌‌‌‌‌بینند.

درست در فوریه سال 1820 زمان سلطنت لوئی هجدهم، یک کشاورز عامی و ساده یونانی به نام یورگوس موقع کشت در زمین متعلق به خود در جزیره میلو درحالی‌‌‌‌‌‌‌که خاک را شیار می‌‌‌‌‌‌‌کرد، سر و گردن مجسمه مرمری را که تشخیص می‌‌‌‌‌‌‌داد متعلق به زنی است، مشاهده نمود.

آن‌‌‌‌‌‌‌وقت یکه و تنها به یاری بیل و کلنگ، مجسمه را که تکه‌‌‌‌‌‌‌تکه شده بود از شکم خاک بیرون کشید و گردوغبار آن را برطرف کرد و آن را شست‌‌‌‌‌‌‌وشو داد و شبانه به انبار خانه خود حمل نمود.

یورگوس با همه سادگی خود فهمیده بود که چیز گرانبهائی به دست آورده و مفت نباید از دست بدهد، مراتب را به نماینده کنسولگری فرانسه در جزیره میلو اطلاع داد و از او تقاضا نمود به هر قیمتی میل دارد آن را از او بخرد.

لوئی‌‌‌‌‌‌‌برست که مأمور سیاسی وظیفه‌‌‌‌‌‌‌شناسی بود زیر بار نرفت و در عوض، جریان را فوراً به مارکی‌‌‌‌‌‌‌دوریویر سفیر دولت فرانسه در اسلامبول که امور سیاسی اتباع یونان را نیز عهده‌‌‌‌‌‌‌دار بود گزارش داد.

برحسب دستور دولت فرانسه، کشتی بخاری موسوم به لاشوت که مابین دریای سیاه و مجمع‌‌‌‌‌‌‌الجزایر سیکلاد آمدورفت می‌‌‌‌‌‌‌کرد عازم جزیره میلو شد و مأمور حمل مجسمه گردید.

یک افسر نیروی دریایی حکمی دریافت داشت که کشتی را شخصاً به آب‌‌‌‌‌‌‌های یونان رانده و موجبات حمل‌‌‌‌‌‌‌ونقل مجسمه ونوس را از جزیره میلو تدارک کند.

دومون‌‌‌‌‌‌‌دورویل پس از چهار ماه مسافرت خود را به لنگرگاه جزیره رسانید و جویای مجسمه گردید و جریان را به سفیر فرانسه مقیم اسلامبول اطلاع داد.

قبل از اینکه این عمل انجام گیرد، عده‌‌‌‌‌‌‌ای از اشخاص معروف و سرشناس میلو، یورگوس را اغفال و به بهای کمی مجسمه را خریداری و تصمیم گرفتند آن را برای یکی از شخصیت‌‌‌‌‌‌‌های یونانی که رئیس کشتی‌‌‌‌‌‌‌های بازرگانی در اسلامبول بود بفرستند.

در 23 ماه مه 1820 آقای ویکونت‌‌‌‌‌‌‌دومارسلو نماینده سفیر فرانسه در اسلامبول، به وسیله کشتی وارد میلو شد و وقتی آن‌‌‌‌‌‌‌جا رسید که داشتند مجسمه را به وسیله قایقی به طرف کشتی بادی یونانی می‌‌‌‌‌‌‌بردند.

مارسلو به فرمانده کشتی استافت دستور داد نگذارد مجسمه را به یونان حمل نمایند اما قبل از اجرای دستور به موجب حکم و مساعدت طبیعت باد مخالفی وزیدن گرفت و کشتی بادی حامل مجسمه خودبه‌‌‌‌‌‌‌خود به طرف لنگرگاه جزیره برگشت و سربازان مأمور کشتی استافت بدون معطلی و اشکال مجسمه را در لنگرگاه متوقف ساختند.

مارسلو وقتی مجسمه را دید، شعری با این مضمون ساخت و ضبط کرد:

اوه! ونوس تو چقدر در مقابل چشمان من زیبا و دلربا و چه اندازه در ذهن و خاطره‌‌‌‌‌‌‌ام بزرگ و باشکوه هستی. تو بیش از هزار سال زیر خاک خوابیده و خوشه و سنبل و علف‌‌‌‌‌‌‌های وحشی بر فرقت روئیده‌‌‌‌‌‌‌اند. اینک تو از خواب گران بیدار و عشاق خود را ای ملکه ملکه‌‌‌‌‌‌‌ها و الهه عشق و زیبایی از انتظار دیدارت بیرون آورده‌‌‌‌‌‌‌ای.

بالاخره مارسلو مجسمه ونوس را در مقابل چند پیاستر(پول یونانی) از صاحبش خرید و از کشتی بادی به کشتی بخاری فرانسه منتقل ساخت و به سوی فرانشه رهسپار شد.

مجسمه از هم جدا بود، سرش یک‌‌‌‌‌‌‌جا و بدنش یک‌‌‌‌‌‌‌جای دیگر بود. کیسه بزرگی آوردند، همه اجزاء مجسمه را درون آن ریخته و مهروموم کردند و قرار شد در فرانسه آن را به هم وصل نمایند. به این ترتیب الهه عشق را حرکت دادند و پس از چهار ماه سرگردانی در دریا، سرانجام به سواحل فرانسه رسید.
پس از ورود کشتی به ساحل فرانسه، مراتب از طرف ناخدا به لوئی هجده اطلاع داده شد.

هیچ‌‌‌‌‌‌‌کس نمی‌‌‌‌‌‌‌دانست که پادشاه چندان توجه و اعتنائی به این‌‌‌‌‌‌‌گونه هنرها ندارد و در نتیجه عدم استقبال لوئی، مجسمه ونوس مدت‌‌‌‌‌‌‌زمانی در بندر تولون خوابید. بالاخره پیرهانری‌‌‌‌‌‌‌ره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وال، نقاش تولون که شاگرد داوید مجسمه‌‌‌‌‌‌‌ساز معروف بود به این بلاتکلیفی پایان داد. به این معنی که به پاریس سفر کرد و نزد پادشاه باریافت و مراتب زیبائی و عظمت تازیخی و تفاست مجسمه را شخصاً به عرض لوئی هجده رسانید و درنتیجه این ملاقات و صحبت‌‌‌‌‌‌‌ها از طرف مقام سلطنت اجازه حمل مجسمه از تولون به پاریس صادر گردید.

بالاخره ونوس که یکی از چند مجسمه بی‌‌‌‌‌‌‌نظیر عالم می‌‌‌‌‌‌‌باشد با جلال و شکوه وارد پاریس گردید. ولی لوئی هجده دستور دیگری صادر نکرد و از تماشای آن خودداری نمود.

وزیر دربار لوئی  هجده پس از چندی یادداشتی به این مضمون به مدیر کل موزه سلطنتی نوشت:
«آقای عزیزم شاید حق با شما باشد که برای مجسمه زیبای رب‌‌‌‌‌‌‌النوع جمال اینقدر اهمیت قائل هستید. من تصدیق می‌‌‌‌‌‌‌کنم وجود آن در پاریس باعث افتخارست ولی اعلی‌‌‌‌‌‌‌حضرت به این مسائل توجه ندارند بنابراین چه لزومی دارد که برای حفظ و نگاهداری آن مخارجی تحمل کنیم.»

دو ماه پس از این جریان در تاریخ 2مارس1821 وزیر دربار این یادداشت را خطاب به مارکی‌‌‌‌‌‌‌دوریویه صادر کرد.

دیروز نزد پادشاه از مجسمه  باحشمت و جلال ونوس صحبت کردم، امر مبارک بر این تعلق گرفت که مجسمه مزبور جزء مجموعه مجسمه‌‌‌‌‌‌‌های ملی نگاهداری گردد.

این بود داستان ونوس و چگونگی کشف و حمل آن به فرانسه.

برحسب فرمان پادشاه پس از چندی گالری آپولون را به جایگاه مجسمه اختصاص دادند و در محلی که گذرگاه پادشاه به قصر تویلری بود برپاداشتند.

این مجسمه اکنون در موزه لوور است.

چرا مجسمه ونوس بدون دست است؟

دراین‌‌‌‌‌‌‌باب، مدت‌‌‌‌‌‌‌ها مابین کارشناسان و هنرمندان بحث طولانی شده است. عده‌‌‌‌‌‌‌ای عقیده داشتند که ونوس دارای دست بوده و عکس‌‌‌‌‌‌‌ها و تصاویر موجود او را با دو دست که در دستی آئینه‌‌‌‌‌‌‌ای مقابل اندام خود نگاهداشته است نشان ‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌دهد و جمعی دیگر به جرئت اظهار میدارند که مجسمه ونوس را درحالی مشاهده کرده‌‌‌‌‌‌‌اند که دو دست را به روی شانه‌‌‌‌‌‌‌های رب‌‌‌‌‌‌‌النوع دیگری گذاشته است.

در هر صورت عقاید و نظرات دراین باب مختلف است و اکثریت متخصصین و هنرمندان و مجسمه‌‌‌‌‌‌‌سازان ونوس اصلی را دارای دو دست دانسته و حدس می‌‌‌‌‌‌‌زنند مجسمه موجود در موزه لوور نیز فاقد دست نبوده و ممکن است بعدها این دست‌‌‌‌‌‌‌ها قطع و مفقود شده باشد.

راجع به تاریخ این مجسمه که در چه تاریخی از زیردست استاد بیرون آمده است عده‌‌‌‌‌‌‌ای آن را مربوط به یکصدوپنجاه سال قبل از میلاد مسیح و عده‌‌‌‌‌‌‌ای به سیصدسال قبل و برخی نیز صدسال بعد از آن تاریخ می‌‌‌‌‌‌‌دانند.

به هر‌‌‌‌‌‌‌حال امروز پس از گذشت بیش از 22 قرن هنوز ونوس نمونه زیبایی و جلال در جهان هنر است و هنوز هم هر زیبارویی را در هر نقطه جهان در ستایش از زیبایی او را شبیه ونوس می‌‌‌‌‌‌‌دانند.

منبع: مجله دانشمند – سال 1343