بررسی موضوع خیانت به بهانه یک خبر داغ: آیا کسی خانواده «آنه فرانک» را لو داده بود؟ بعد از 72 سال تاریخدانها تصور میکنند که شاید دستگیری این خانواده تصادفی بوده باشد
داستان آنه فرانک را شاید بدانید:
آنلی ماری «آنه» فِرانک ۱۲ ژوئن ۱۹۲۹ در شهر فرانکفورت به دنیا آمد، او یک یهودی آلمانی بود که پس از مرگاش به خاطر چاپ دفترچهٔ خاطرات روزانهاش -خاطرات یک دختر جوان- شهرت جهانی پیدا کرد. این خاطرات بازگوکنندهٔ مستندی از تجربهٔ پنهان شدن وی و خانوادهاش در طول اشغال هلند توسط آلمان نازی در جنگ جهانی دوم است و یکی از شناختهشدهترین کتاب های جهان است و فیلمها و برداشتهای بسیاری بر اساس آن ساخته شده است.
این کتاب به فارسی به فارسی هم ترجمه شده است و با اندک جستجویی در اینترنت میتوانید آن را دانلود کنید و بخوانید.
آنه و خانوادهاش در سال ۱۹۳۳ پس از به قدرت رسیدن حزب نازی در آلمان به آمستردام نقل مکان کردند و با آغاز اشغال هلند در سال ۱۹۴۰ توسط نیروهای نازی، در آن کشور گرفتار شدند. در ماه ژوئیهٔ سال ۱۹۴۲، زمانی که میزان آزار و خشونت علیه یهودیان به نهایت میزان خود رسیده بود، خانوادهٔ فِرانک به همراه چندی دیگر از دوستان یهودیشان، در اتاقهای مخفی ساختمان اداری اُتو فِرانک -پدرِ آنه پنهان شدند.
پس از ۲۵ ماه زندگی در اتاقهای مخفی، بر اثر «خیانت»، در ۴ اوت سال ۱۹۴۴نهانگاهشان در خانهٔ شماره ۲۶۳ خیابان پرینسخراخت فاش شد و هشت یهودی از جمله آنه فِرانک دستگیر و سپس به اردوگاه آشویتس فرستاده شدند. از بین آنها فقط اتو فرانک زنده ماند. آنه در 15 سالگی به خاطر ابتلا به تیفوس در اردوگاه اسرا درگذشت. (+)
خب، داستان خیلی دراماتیک است، اما ماطبق اخباری که دو سه روزی است در اینترنت و جمله سایتهایی مثل گاردین و واشنگتن پست منتشر شده، قسمتی از این داستان شاید درست نباشد.
خانواده آنه فرانک در شرایطی پنهان شده بودند که میدانستند هر آن ممکن است به خاطر یک جابجایی ساده پردههای اتاق و رؤیت نوری از مکان پنهانی آنها، یا یک سر و صدا یا خیانت، به دام افتند. محل اختفای آنها در پشت یک کتابخانه متحرک بود. خود اتو فرانک بر این باور بود که کسی به آنها خیانت کرده و آنها را لو داده است.
اما حالا مطابق بررسیهای محققان موزه آنه فرانک در آمستردام، این گمان تقویت شده است که ممکن است همه چیز تصادفی بوده باشد.
تا حالا تصور میشود که یک کارمند پدر آنه فرانک یا همسر کسی که در پنهان شدن آنها را یاری کرده بود، این خانواده را لو داده است. شخص خیانتکار بر اساس تئوری اتو فرانک، ویلم فن مارن نام داشت. اتو فرانک این مطلب را در گفتگو با یک روزنامه هلنید در سال 1963 بیان کرده بود. او گفته بود که این شخص مشکوک شده بود که رئیس و خانوادهاش در ساختمان اداری پناه گرفته باشند، به همین خاطر در اتاقها، روی میزها کاغذهایی گذاشته بود، تا وقتی شبانگاه آنها در خانه جابجا میشوند، نادانسته، باعث جابجایی و بر زمین افتادن کاغذها شوند و او بتواند متوجه شود که شخصی داخل ساختمان هست یا نه.
اما حالا مشخص شده که احتمالا سه بازرسی که مشغول جستجوی ساختمان شده بودند، احتمالا به دبنال یافتن سرنخی برای فروش کوپنهای غذا به صورت غیرقانونی بودند. بازرسی دو ساعته ساختمان هم گواه این است که بیهدف به دنبال سرنخ بودهاند.
به هر ترتیب هنوز هم احتمال خیانت به کلی رد نشده است.
[mks_separator style=”solid” height=”2″]اما فارغ از این مطلب، موضع خیانت یا عدم خیانت، همیشه مسئلهای بوده که ذهن را به خودش درگیر میکرده است. تصور کنید که بسیاری از خیانتهای مهم تاریخ هرگز فاش نشدهاند، بسیاری از انها منتسب به افراد بیگناه شدهاند و ما تنها از شمار اندکی از آنها، به درستی آگاه هستیم.
اگر داستانها، رمانها و فیلمهایی که بر پایه این سوژه جذاب و بر اساس واقعیت یا تخیل نوشته و ساخته شدهاند را وارد موضوع کنیم، موضوع بسیار جذابتر میشود.
برخی از خیانتها در طول تاریخ بیجهت مهمتر از آنچه بودهاند، تصور شدهاند، مثلا خیلیها آنها را تنها دلیل شکست امپراتوریها و فرایندهای مهم تاریخی پنداشتهاند، در صورتی که واقعا آخرین ضربه به درخت پوسیده یک امپراتوری دچار زوال بودهاند.
برخی خیانتها هم مطابق جهانبینی یا ترجیح سیاسی-ملی مورخان، خیانت یا خدمت تفسیر میشوند.
[mks_separator style=”solid” height=”2″]با جستجویی اندک در اینترنت با کلیدواژههای مناسب، شما شماری از خیانتهای مهم تاریخ را میتوانید مرور کنید.
برای مثال:
– مردخای وانونو -یک مهندس انرژی هستهای اسرائیلی- در سال 1986، اسرار سلاحهای هستهای اسرائیل را به یک روزنامه انگلیسی لو داد. او دستگیر شد و سالها به زندان انداخته شد. اما به خاطر انگیزههای صلحطلبانهاش و هدفی که از این افشاگری داشت، نامزد جایزه صلح نوبل شد.
– در روز ۱۵ مارس سال ۴۴ قبل از میلاد، ژولیوس سزار در توطئهای که علیه وی ترتیب داده شده بود توسط چند سناتور از جمله بروتوس فرزندخواندهاش با ضربات خنجر به قتل رسید. جمله معروف «بروتوس! تو هم؟» را به یاد آورید.
بنا بر باور مسیحیان، «یهودا»، یکی از دوازده حواری مسیح، با دریافت سی سکه نقره رشوه او را به حاکمان یهودی رم نشان داد. آنان نیز عیسی را به شیوه دردناکی به صلیب کشیدند.
-مطابق تاریخنویسی غربیها، در جریان نبرد ترموپیل با خیانت یک یونانی به نام افیلاتس، لشگر ایران موفق شد تا با شناسایی گذرگاه پشتی، خود را به پشت سر نیروی یونانی برساند و پیروز شود.
گای فاکس، سربازی انگلیسی و کاتولیکمذهب بود که در توطئهٔ نافرجام سال ۱۶۰۵ معروف به «توطئه باروت» برای منفجر کردن پارلمان و کشتن شاه جیمز یکم به تلافی آزار کاتولیکهای انگلستان شرکت داشت و از آنجایی که این او بود که همراه با باروت دستگیر و سپس شکنجه و مجبور به لو دادن همدستانش شد، بیشتر او را به عنوان عامل این توطئه میشناسند.
ویدکون کیسلینگ یک سیاستمدار نروژی بود.او بین سالهای ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۳ وزیر دفاع نروژ بوده است. کیسلینگ در طول جنگ جهانی دوم کمک های زیادی به نازی ها کرد . وی بعد از جنگ به عنوان یک خائن اعدام شد. نام خانوادگی وی در زبان های مختلف به عنوان کلمه ی هم معنی با خائن استفاده میشود.
میرجعفر (1691-1765)، پسر فردی به نام سیداحمد از اهالی نجف بود. سیداحمد ظاهراً به علت تخلف به هند گریخت، در بندر سورت مستقر شد و با زنی هندو ازدواج کرد. میرجعفر حاصل این وصلت است. میرجعفر در خانه علیوردی خان بزرگ شد و در زمره مستخدمین او جای گرفت. به تدریج، کارش بالا گرفت و علیوردی خان او را در سمت فرمانده قشون خود گمارد. ولی مدتی بعد معزول و خانه نشین شد.
میرجعفر نزد کلایو -فرمانده انگلیی که در پی تصرف کل بنگال بود- رفت، آمادگی خود را برای همکاری با ارتش کمپانی اعلام داشت مشروط بر اینکه در سمت حکمران منطقه منصوب شود. میان میرجعفر و کلایو پیمانی محرمانه امضا شد. طبق این پیمان، میرجعفر متعهد شد علاوه بر اعطای امتیازاتی مفصل به کمپانی، مبلغ یک میلیون پوند استرلینگ نیز بابت ” غرامت جنگی” به کمپانی و پانصد هزار پوند به کارگزاران کمپانی و شخص کلایو بپردازد. مفاد این پیمان محرمانه و خصوصی هرگز به درستی شناخته نشده است.
«سیدنی ریلی» که گفته میشود الهامبخش اصلی «ایان فلمینگ» -نویسنده سری داستانهای جیمز باند- برای خلق شخصیت «جیمز باند» بوده اغلب به نام «جاسوس جنتلمن» شناخته میشود. وی به خاطر نوع و روش کار خود به عنوان یک جاسوس حرفهای یکی از بارزترین نمونه های جاسوسی در قرن بیستم و «جاسوسِ جاسوسها» شناخته شده بود. او در کار خود بسیار بیپروا بوده است بهطوری که یک بار بدون اجازه و در هیئت یک دیپلمات انگلیسی که خواستار دیدار با ولادیمیر لنین بوده در کاخ کرملین دیده شده است. او همچنین در چند عملیات ناموفق دستگیری یا قتل رهبران اتحاد جماهیر شوروی و سرنگونی بلشویکها دست داشت.
رابرت هانسن که از اواخر دهه 70 سده گذشته به خدمت سازمان اطلاعاتی آمریکا در آمده بود در سال 2001 و پس از لورفتن نوار مکالماتش با یک جاسوس روس پس از 20 سال همکاری با KGB به دام افتاد.
سازمان ضدجاسوسی سیا پس از لو رفتن این نوار هانسن را تحت نظر قرار داد و عاقبت هنگامی که با رابط خود برای انتقال اطلاعات در پارکی در شمال ویرجینیا قرار داشت، بازداشت شد.
از نظر بسیاری از کارشناسان اطلاعاتی هانسن یکی از موفقترین جاسوسهای دوجانبه و البته از مخربترین آنها در تاریخ ایالاتمتحده بوده که ساختار داخلی سیا را برای روسها برملا کرده است.
نکته تناقضآمیز این که مسئولیت اصلی هانسن در سیا شناسایی جاسوسان دوجانبه بود. او قربانی طمع خود شد و گمان میرود در برابر ارائه اطلاعات محرمانه به روسها طی 20 سال حدود 1.5 میلیوندلار پول گرفته باشد.
به این فهرست میتوان بسیاری از افراد را وارد کرد و البته جالب است که خیانت همیشه نسبی است، مثلا کسانی که در افشای اسرار سلاحهای هستهای آمریکا نقش داشتهاند، یکی از انگیزههایشان برقراری تعادل، پیشگیری از یکهتازی آمریکا و یک جنگ هستهای بود.
[mks_separator style=”solid” height=”2″]در تاریخ خودمان هم میتوانیم فهرستهایی از خیانتهای مهم را پیدا کنیم:
– نبردگاه آریوبرزن و اسکندر را در چند جای گوناگون حدس زدهاند، به نظر میآید نبردگاه جایی در استان کهکیلویه و بویر احمد باشد.(در منطقه تنگ تکاب) به هر روی گفتهاند که ناآشنایی اسکندر با منطقه به سود پارسیان بود، ولی یک چوپان که تاریخنگاران نامش را لیبانی (اسیر اسکندر) نوشتهاند، راه گذر از کوهستان را به مقدونیان نشان داد و اسکندر توانست آریوبرزن و یارانش را به دام اندازد.
-حاج اِبراهیم کلانتَر از بزرگان شیراز بود که در حکومت زندیه مراحل ترقی را طی کرد و از آنجا که چندی کلانتری شیراز را به عهده داشت، به حاجی ابراهیم خان کلانتر مشهور شد. او هنگام حمله آقا محمدخان به شیراز به لطفعلی خان خیانت کرد و دروازه شهر را بر روی او، هنگام برگشت از جنگ بست.
-ششم اسفند سال 1332، حسین فاطمی، بعد از چند ماه پنهان شدن متعاقب کودتای 28 مرداد، با خیانت شخصی که محل اختفایش را لو داده بود، دستگیر و سپس محاکمه و اعدام شد.
[mks_separator style=”solid” height=”2″]شما چه افراد خیانتکاری در تاریخ میشناسید که میتوانید با ما به اشتراک بگذارید؟ به صورت برعکس، معتقدید که چه کسانی که در نظر عامه، خیانتکار هستند، باید از فهرست خیانتکاران خارج شوند؟! اصلا چه فیلمهای جذابی با محوریت موضوع خیانت میتوانید به ما توصیه کنید؟
این نوشتهها را هم بخوانید
دکتر جان میخوایم بگیم ولی نمیشه. یعنی نمیتونیم.
در ضمن خیلی دوست دارم نظر شما رو راجع به اسنودن بدونم خصوصا که فیلمش هم الان روی اینترنت هست.
دقیقا
من فکر نمیکنم تشویق به دانلود کتاب کار درستی باشه، کتابی که میشه خریدش
خب دقیقا این کتابی هست که در ایران «نمیشه» خریدش.
سری فیلمهای بورن ، بویژه اولتیماتوم بورن هم حول محور خیانت در سازمان سیا ( استفاده از امکانات در جهت منافع شخصی ) هستند .
یک از خیانتکارنی که به طور نسبی در موردش بحث میشود و اتفاق نظر در مورد اینکه واقعا خائن بوده وجود ندارد ، ژنرال پتن است. او با آلمانها برای جلوگیری از نابودی پاریس و فرانسه صلح کرد و بعد از پایان جنگ جهانی دوم به اتهام خیانت محاکمه و به اعدام محکوم شد که بعد به حبس ابد تخفیف پیدا کرد. خودش معتقد بود عدم تسلیم در برابر آلمان ، فرانسه را نابود میکرد .
سلام
مطالب و تحلیل های شما همیشه برام جالب و آموزنده و جدید بوده . ممنون که می نویسین.
سریال آلیاس بسیار جذاب بود از نظر من . یک قسمتهایی از این فیلم اشاره به خیانت و جاسوسی دوجانبه داشت . اما نه اینکه موضوع و محور اصلیش باشه. هرچند شما خودتون استادین در زمینه فیلم آقای دکتر فکر نمیکنم پیشنهاد من رو ندیده باشین یا نشنیده باشید ازش .