تغییر ساعت بهاری و تابستانی: یک کار منطقی و سودمند یا کاری که فقط باعث آشفتگی و مردم‌آزاری می‌شود؟

در ایران هر سال، ساعت ۲۴ روز اول فروردین، ساعت یک ساعت جلو کشیده می‌شود و ما فاصله کوتاهی با این زمان داریم.

این جلو عقب کشیدن ساعت، هم در ایران و هم در سطح دنیا برای خودش موافقان و مخالفان زیادی دارد، حتی در سطح مقامات عالیرتبه.

ما در اینجا می‌خواهیم بررسی کنیم که آیا این کار، واقعا کاری منطقی است یا در نهایت فقط کاری است که باعث سردرگمی و آشفتگی چند روزه مردم می‌شود.

نخست باید زاویه دید خود را در مورد جلو عقب کشیدن بهاری و پاییزی ساعت، عوض کنیم. این کار در واقع نشان می‌دهد که ما آدم‌ها، برده ساعت و زمان خامی که نشان می‌دهد نیستیم و توانایی تطابق خود را با آنچه واقعا در طبیعت می‌گذرد، داریم. این در واقع یک «هک» ظریف در زندگی است.

بیشتر مخالفان این کار، مشکلات کوتاه‌مدت چند روز اول تغییر ساعت را بهانه می‌کنند و آثار سودمند طولانی‌مدت آنها را در نظر نمی‌گیرند. آنها حتی به پژوهش‌های آماری پزشکی هم استناد می‌کنند. مثلا مطابق تحقیقی که در سال ۲۰۱۲ انجام شد، مشخص شد که جلو کشیدن بهاری ساعت، در روزهای نخست، ۱۰ درصد میزان سکته‌های قلبی را بیشتر می‌کند. طبعا مخالفان تغییر ساعت، استدلال می‌کنند که استرس اندک روزهای اول تغییر ساعت، می‌تواند این افزایش آمار سکته را توجیه کند.

اما این مخالفان اصلا در نظر نمی‌گیرند که که اصولا میزان سکته در زمستان و اوایل بهار، به صورت کلی بیشتر است و در ضمن کاهش متناظری در بروز حمله‌های قبلی در تغییر ساعت پاییزی وجود دارد.

در این میان بسیاری از آثار سودمند پنهان تغییر ساعت هم در نظر گرفته نمی‌شوند: تغییر ساعت باعث می‌شود که ما زمان بیشتر در معرض نور آفتاب قرار بگیریم و میزان ویتامین D فعال بدن ما بیشتر شود، این کار باعث می‌شود که بتوانیم زمان بیشتری را برای ورزش اختصاصی بدهیم و به علاوه باعث می‌شود که زمان بیشتری بتوانیم با دوستان در ارتباط باشیم و تعاملات اجتماعی‌مان بیشتر شود. حتی این امر میزان افسردگی فصلی را کمتر می کند.

چیز جالب دیگر پایین آمدن قابل توجه میزان جرم و جنایت است. طبیعی است که بیشتر جرم‌ها در هنگام تاریکی رخ می‌دهند. بر اساس یکی از تحقیقات مشخص شد که میزان بروز جرم و جنایت متعاقب تغییر ساعت ۷ درصد افت می‌کند! جالا اگر میزان خسارت مالی ناشی از سرقت‌ها، هزینه درمان موارد ضرب و جرح و حتی تجاوزها را در نظر بگیریم، ارزش تغییر ساعت بیشتر مشخص می‌شود.

یک چیز متناقض در مورد تغییر ساعت هم جالب توجه است:

پیش از این همگان تصور می‌کردند که تغییر ساعت باعث صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌شود. استدلال ساده بود، وقتی ادارات و محل‌های کار، ساعات کاری کمتری در هنگام تاریکی داشته باشند، مصرف انرژی برای روشنایی و گرمایش، کاهش پیدا می‌کند. اما بعد از مدتی، این امر به کلی رد شد. به طوری که مثلا مطابق یک پژوهش که سال ۲۰۰۶ در ایالت ایندایانای آمریکا انجام شد، مشخص شد که تغییر ساعت در واقع یک درصد مصرف انرژی را افزایش می‌دهد! دلیل این امر متناقض این بود که مردم در طول روز، بیشتر سیستم‌های تهویه را روشن می‌کنند. اما دست‌کم دو پژوهش انجام شده دیگر نشان می‌دهند که تغییر ساعت به میزان بسیار اندکی، مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. چیزی حدود نیم درصد. در ایران آمارهای رسمی کاهش ۱.۵ درصدی مصرف انرژی را به خاطر تغییر ساعت، تأیید می‌کنند.

یکی از اشکالات دیگری که مخالفان تغییر ساعت مطرح می‌کنند این است که تغییر ساعت بهاری، میزان حوادث ترافیکی را بیشتر می‌کند. این یک حقیقت ثابت‌شده است، اما باید در نظر گرفت که فقط در یک هفته اول بعد تغییر ساعت، صادق است و نه در همه بازه زمانی.

تغییر ساعت، برای نخستین بار در سال ۱۷۸۴ در فرانسه مطرح شد. در این سال، بنیامین فرانکلین، وزیر مختار آمریکا در فرانسه طی مقاله‌ای که در یکی از مجلات فرانسه چاپ شد، از مردم خواست که صبح‌ها یک ساعت زودتر از خواب بیدار شوند. فرانکلین معتقد بود که به این ترتیب، مردم می‌توانند روزها از روشنایی خورشید استفاده بیشتری کنند و شب‌ها شمع کمتری مصرف نمایند. البته فرانکلین پیشنهادی مبنی بر تغییر ساعت رسمی کشور ارایه نکرد. این پیشنهاد، برای اولین بار در سال ۱۹۰۷ در انگلستان توسط فردی به نام ویلیام ولت پیشنهاد شد؛ هرچند که در آن مقطع زمانی عملی نشد.

اما تغییر ساعت رسمی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، برای اولین بار در سال ۱۹۱۶ در کشور آلمان عملی شد. اکنون هفتاد و هفت کشور جهان با استفاده از این تکنیک، ساعات رسمی خود را تنظیم می‌کنند.

منبع