واقعا مصرف داروهای فشار خون و کلسترول برای چه کسانی ضروری است؟

سؤالی که در عنوان این نوشته مطرح شد، سؤال بسیاری از بیماران است. در این زمینه بین بیماران، افراط و تفریط زیادی مشاهده می‌شود. دسته‌ای از بیماران بسیار دقیق، وسواس و مضطرب هستند، طوری که اگر در یک نوبت کنترل فشار خون مثلا فشار خون 135 میلیمتر جیوه داشته باشند و فشار خونشان از فشار معمول مثلا 110 میلیمتر جیوه‌شان بالا برود، بسیار نگران می‌شوند. دسته‌ای دیگر از بیماران را داریم که فرضا فشار 160 میلیمتر جیوه را فشار «معمولی» خود می‌دانند و اظهار می‌کنند همیشه فشارشان همین بود و به این فشار «عادت» دارند. دسته‌ای از بیماران هم هستند که کلا به طرز غیرمنطقی از مصرف دارو پرهیز می‌کنند و تصور می‌کنند فشار خون‌های خیلی بالا را هم می‌شود با تغییر سبک زندگی به‌تنهایی کنترل کرد.

اما جالب است بدانید که در زمینه آستانه‌ای که از آن به بعد، باید داروهای فشار خون یا به عبارت صحیح‌تر پرفشاری خون و نیز کاهنده کلسترول تجویز شود بین پزشکان، تخصص‌های مختلف و انجمن‌های مختلف پزشکی، اختلاف نظر جزئی وجود دارد.

در اینجا سعی می‌کنیم، این موضوع را تا حدی که به درد خواننده عام بخورد، جمع‌بندی کنیم:

نخست باید بدانید که علت اینکه اصلا اصراری به کنترل فشار خون و سطح کلسترول خون است، این است که این عوامل می‌توانند میزان تشکیل پلاک‌هایی در سطح درونی شریانی که باعث تصلب آنها می‌شوند را افزایش بدهند، کاهش قطر عروق باعث می‌شود که در یک زمان، ناگهان مسدود شوند و باعث حمله قلبی یا سکته قلبی شوند یا اینکه ممکن است شریانی پاره شود و سکته مغزی خونریزی‌دهنده رخ دهد. در ضمن آثار زیان‌آور دیگری مثل مشکلات کلیوی و اثر بر عروق شبکیه چشم هم به تدریج رخ می‌دهند.

در آغاز سال 2017، کالج پزشکان آمریکایی، به این نتیجه رسید که در بیمارانی که 60 سال به بالا دارند، آستانه‌ای که در آن باید مصرف دارو شروع بشود، فشار سیستولیک یا فشار بالای 150 میلیمتر جیوه است. اما باید بدانید که انجمن قلب آمریکا، فشار خون 140 میلیمتر جیوه به بالا را آستانه می‌داند.

حالا چرا اصلا اصراری هست که آستانه‌ای برای مصرف دارو، مشخص بشود. فرضا اگر فشار خون 135 میلیمتر جیوه را با یک داروی خفیف فشار خون درمان کنیم، چه می‌شود؟ علت این کار این است که در مورد هر دارو باید ببینیم که کفه سود/زیان به کدام سو متمایل است. کمتر دارویی است که اثر جانبی زیان‌آوری نداشته باشد. داروهای ضد فشار خون می‌توانند باعث سرفه، اسهال، تهوع یا سرگیجه بشوند. استاتین‌های که داروهای کاهنده کلسترول خون هستند می‌توانند باعث ضعف عضلانی و احتمالا آسیب کلیون در دیابت نوع 2 بشوند.

هر فردی که 40 سال به بالا دارد، باید عوامل خطر عمده‌ای که باعث حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شوند را بشناسد.

خوشبختانه در اینترنت یک ماشین محاسبه‌گر ساده  وجود دارد که توسط انجمن قلب آمریکا ساخته شده است. با استفاده از این ماشین محاسبه‌گر، شما می‌توانید خطر 10 ساله مبتلا شدن خود به سکته قلبی یا مغزی را محاسبه کنید.

حالا اگر احتمال ابتلای 10 ساله شما، بیش از 10 درصد باشد و اگر میزان LDL یا کلسترول بد شما بیش از 190 باشد، باید داروهای استاتین (آترواستاتین- سیمواستاتین- لووستاتین- فلوواستاتین و …) را مصرف کنید. اما اگر این احتمال بین 7.5 تا 10 باشد، در همین سطح حول و حوش 190 بهتر است، به جای اینکه در گام نخست دارو بخورید به تغییر شبک زندگی فکر کنید. یعنی سیگار را کنار بگذارید، ورزش کنید، وزرنتان را کاهش بدهید، رژیم غذایی خود را سالم کنید و فشار خونتان را کنترل کنید.

اگر بعد از سه تا 6 ماه، کلسترول شما پایین‌تر نیامد، باید داروهای استاتین را شروع کنید.

در مورد فشار خون هم می‌شود راهبرد مشابهی را در نظر گرفت، اگر فشار خون شما بالاست (یعنی اگر 60 سال به بالا دارید، فشار خون شما بیش از 150 یا 160 است و در سنین دیگر فشار خون بیش از 140 یا 150 دارید) و چنانچه احتمال ابتلای 10 ساله شما به سکته‌های قلبی و مغزی پایین است، می‌توانید چند ماه تغییر سبک زندگی را در نظر بگیرید و بعد ارگ پاسخی نگرفتید، دارو را شروع کنید.

تغییر سبک زندگی، آثار واقعا مثبتی دارد. مثلا ورزش منظم می‌تواند 9 میلیمتر جیوه فشار خون را پایین بیاورد و به ازای هر 5 کیلوگرمی که از اضافه وزن خود می‌کاهید، فشار خون 2.5 تا 10 میلیمتر جیوه کمتر می‌شود. پرهیز از مصرف سدیم (نمک) اضافه، یعنی محدود کردن آن به 1400 میلی‌گرم و پایین‌تار، بین 2 تا 8 میلیمتر جیوه از فشار خون می‌کاهد.

نکته دیگر این است که استاتین‌ها آثار مثبت دیگری جز کاهش کلسترول هم دارند، مثلا آنها باعث ثبات پلاک‌ها تشکیل شدن در جدا شریان‌ها می‌شوند. اگر پلاک‌های چربی تشکیل شده در جدار شریان‌ها ثبات نداشته باشند، ممکن است پاره و قطعه قطعه شوند و قطعات آنها در مسیر رگ حرکت کنند و باعث انسداد آنها شوند.

کسانی که سابقه سکته قلبی و مغزی دارند و احتمال ابتلای 10 ساله به سکته‌های مغزی و قلبی‌شان بیش از 20 درصد است، باید دوز بالای استاتین را دریافت کنند: مثلا 40 تا 80 میلی‌گرم آتروواستاتین یا مثلا 20 تا 40 میلی‌گرم رزوواستاتین. اما بقیه باید از دوزهای پایین‌تر شروع کنند.

در زمینه‌های کنترل فشار خون، داروهای بسیار متنوعی وجود دارد و پزشکان به تناسب شرایط هر بیمار، آنها را تجویز می‌کنند و منطقی است که برای کنتلر فشار خون از دسته‌های دارویی قدیمی، امن (دارای آثار جانبی خیلی کم) و ارزان استفاده بشود. داروهای مدر (دیورتیک یا ادرارآور) مثالی از این داروها هستند، داروهایی مثل هیدروکلروتیازید. اگر این داروها پاسخ ندادند می‌شود سراغ داروهایی مثل بلوک‌‌کننده‌های کانال‌های کلسیمی یا ACE inhibitorها رفت.

هشدار: بدیهی است که در مورد هر بیمار، پزشک معالج او صاحب‌نظر است و شرایط خاص هر بیمار، ممکن است مصرف داروها را به غیر از شرایطی که در بالا نوشته شده، ضروری کند.

منبع