ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت چه علت‌هایی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان آن کدام‌ها هستند؟

علت‌ها و عوامل مستعدکننده ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• کاهش تعداد پلاکت‌ها: ممکن است ناشی از کاهش تولید در مغز استخوان، دام افتادن آنها و در طحال یا تسریع تخریب پلاکت‌ها باشد.
• تخریب پلاکت‌ها با واسطه ایمنی:ITP، عفونت، داروها (مثل هپارین)
• تخریب پلاکت‌ها بدون واسطه ایمنی: عروق غیرطبیعی (واسکولیت‌ها)، ترومبوزهای فیبرینی
  (HUS, TTP, DIC) پروتزهای داخل عروقی.

تشخیص افتراقی ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• اختلال تولید پلاکتی- آپلازی یا فیروز مغز استخوان
• ارتشاح مغز استخوان با متاستاز (مخصوصاً پستان، پروستات، ریه، تیروئید)
• داروهای سیتوتوکسیک
• سندرم ترمبوسیتوپنی فقدان استخوان رادیوس
• گیر افتادن در طحال
• افزایش فشار خون پورت
• بیماری میلوپرولیفراتیو
• لوسمی/ لنفوم
• بیماری گوچر
• تخریب سریع پلاکت‌ها – به علت‌ها و عوامل مستعدکننده مراجعه کنید.

اپیدمیولوژی ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• ITP حاد: در کودکان شیوع بیشتری دارد، معمولاً به دنبال اگزانتم ویروسی یا عفونت سیستم تنفسی فوقانی.
• ITP مزمن: بیشتر در بالغین، زنان < مردان، سن 20-40 سالگی

علایم و نشانه‌های ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• خونریزی‌های سطحی- پوست: کبودی آسان، پتشی
• غشاء مخاطی: خون دماغ
• ادراری تناسلی: منوراژی
• اسپلنومگالی (در موارد گیرافتادن پلاکتها در طحال)

تشخیص ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• CBC: کاهش تعداد پلاکت‌ها
• آزمایش مغز استخوان عموماً لازم است مگر این که علت ترومبوسایتوپنی مشخص باشد (مثلاً در کودکی که به دنبال یک عفونت ویروسی کاهش سریع پلاکت دارد که مطرح کننده ITP است)، در موارد کاهش تولید پلاکتی تعداد مگاکاریوسیت‌ها در مغز استخوان کاهش یافته است.
• سابقه بیماری ویروسی/ URI (در موارد ITP)
• سابقه مصرف دارو آلکیله کننده، آنتی بیوتیک‌ها (پنی‌سیلین، سولفانامیدها)، ضد رتروویروسها (AZT)، نیازیدها.
• برای ITP می‌توان IgG مربوط به پلاکت را اندازه گرفت (ندرتاً انجام می‌شود).
• در ITP مزمن ANA چک شود.
• اسیر خون محیطی: رد ترومبوسایتوپنی کاذب (پلاکت‌ها به یکدیگر چسبیده‌اند)
• بررسی‌های انعقادی: PTT/ PT، فیبروینوژن، D- dimer؛ رد DIC

درمان ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• TTP/ HUS: پلاسمافرز درمان انتخابی است.
• ITP- استروئیدها، IVIG و یا Anti RhD
• اسپلنکتومی
• داروهای سیتوتوکسیک مورد بحث می‌باشد (آزاتیوپرین، دانازول)
• جز در مواردی که از نظر بالینی لازم است تزریق خون انجام نشود.
• DC: درمان علل زمینه‌ای
• قطع داروی محرک در موارد ثانویه به دارو
• در همه موارد دیگر ترومبوسایتوپنی درمان بر اساس تعداد پلاکتها و نمایش بالینی است.
• کمتر از mL/ 20000: تزریق پلاکت به علت خطر خونریزی درون مغز
• کمتر از mL/ 50000 همراه خونریزی فعال: تزریق پلاکت

پیش آگهی/ سیر بالینی ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت

• ITP حاد خود محدود شونده است.
• 60% طی 6-4 هفته بهبود می‌یابد.
• بیش از 90% > طی 6-3 ماه بهبود می‌یابد.
• ITP مزمن به دنبال یک سیر مزمن و آرام
• 50% با استروئید با دوز بالا نرمال می‌شوند ولی ممکن است با قطع استروئید تعداد پلاکت‌ها مجدداً افت کند.
• اغلب موارد (%60) به اسپلنکتومی پاسخ می‌دهند البته ممکن است در اثر طحال فرعی ترومبوسایتوپنی تکرار شود.