فلج بل چیست؟ چه علائمی دارد؟ راه‌های تشخیص و درمان آن
بی‌مقدمه ناگهان صورتتان کج می‌شود و عضلاتش نمی‌جنبند. هراس شما را فرامی‌گیرد. آیا سکته کرده‌ام؟!
اما هر فلجی مترادف با سکته مغزی نیست. یکی از تشخیص‌های فلج یک طرفه عضلات صورت، فلج بل bell’s palsy است.
چرا فلج بل رخ می‌دهد؟
Bell’s palsy: Causes, treatment, and symptoms
فلج بل، ضعف ناگهانی درگیرکننده محدوده عصب مغزی یا کرانیال هفتم VII در محدوده عضلات صورت است.
تورم یا ادم عصب صورتی است که احتمالاً سبب فشار بر روی عصب مربوطه در داخل کانال صورتی یا یکی از سوراخ‌هایی که عصب از طریق آن خارج می‌شود به نام فورامن اسپینوزوم می‌شود.
فلج بل، اختلالی شایع است که زنان و مردان را در همه سنین به‌طور مساوی مبتلا می‌کند.
فلج بل، اغلب به دلایل نامعلوم به دنبال تماس با سرما یا باد ایجاد می‌شود و در مواردی ارتباط جزیی با یک ویروس را هم به عنوان علل آن ذکر شده. (تیتر آنتی‌بادی افزایش یافته بر علیه ویروس هرپس HSV-I)
فلج بل یک فلج محیطی یا نورون محرکه تحتانی است. خیلی ضروری است که پزشک هنگام بروز فلج عضلات صورت، فلج محیطی عصب را فلجی که به دلایل درگیری سیستم عصبی در سطح بالاتر ایجاد می‌شود، تشخیص بدهد.
به عبارتی پزشک بایست فلج صورتی فوق هستهای را از محیطی (هستهای یا نوکلنار) افتراق دهد:
– فلج فوق هستهای غالباً قسمت پایینی صورت را درگیر می‌کند. پاسخ‌های حسی ممکن است سالم باقی بمانند (مثلا، بیمار ممکن است قادر به نشان دادن دندان‌هایش به شما نباشد اما در پاسخ به شنیدن لطیفه لبخند بزند.)
– فلج محیطی یا هستهای عصب صورتی، تمامی ماهیچه‌های نیمه صورت را درگیر می‌کند که منجر به فلج کل نیمه همنام صورت می‌شود. زاویه گوشه دهان به سمت سالم کشیده می‌شود و ممکن است در سمت مبتلا به سمت پایین منحرف شود. چین‌های صورت محو می‌شوند و پلک درگیر ممکن است بسته نشود.
علائم و نشانه‌های فلج بل
- پارزی (ضعف) یا فلج عضلات صورت شامل بستن چشم، در مدت ۴۸ ساعت به حداکثر ضعف می‌رسد.
- درد پشت گوشی اغلب پیش از ضعف وجود دارد.
- احساس سوزن سوزن شدن صورت گاهی اوقات وجود دارد.
- فقدان یک‌طرفه حس چشایی ناشی از درگیری عصب کوردا تمپانی
- هیپراکوزیس یا بیش‌شنوایی یک‌طرفه ناشی از درگیری عضله رکابی
- اشک‌های تمساح یک‌طرفه ممکن است ناشی از تلاش گمراهانه در عصب دهی مجدد ایجاد شود! (اصطلاحی جالب برای اشک‌ریزش بی‌دلیل!)
- پدیده بل (انحراف رو به بالای چشم با تلاش برای بستن چشم)
- آبریزش دهان در سمت ضعف
- تحریک قرنیه ممکن است ثانویه به اختلال در بستن چشم ایجاد شود.
چه بیماری‌های دیگری شبیه فلج بل هستند؟
- سکته مغزی (فلج بل تمام نیمه صورت را درگیر می‌کند به همراه ناتوانی در بستن چشم به‌طور کامل درحالی‌که سکته به‌طور اولیه قسمت پایینی صورت را درگیر می‌کند)
- اسپاسم همی‌فاشیال
- بیماری لایم
- سندرم گیلن – باره
- نوروم آکوستیک
- هرپس‌زوستر (سندرم رمزی هانت)
- شریان بازیلر اکتاتیک و فشار بر عصب صورتی
- انقباض‌های صورتی هیستریک، شامل بلفارواسپاسم
- مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس
چگونه بیماری فلج بل را تشخیص بدهیم؟ روند و شیوه بررسی
- درصورتی که تظاهر بیماری غیرمعمول یا آتیپیک یا نگران‌کننده است، تصویربرداری نورولوژی ممکن است جهت رد کردن ضایعات حفره خلفی انجام شود. یعنی سی تی و ام آر آی.
- EMG و مطالعات هدایت عصبی (نوار عصب و عضله) . درصورتی‌که اختلال عصب بعد از ۲ هفته باقی باشد، زمان بهبودی ممکن است طولانی بشود.
- LP یا آزمایش مایع کمر، فقط در صورت شک به لایم یا GBSگیلن باره ممکن است لازم بشود.
- نیتر آنتی‌بادی لایم تنها درصورتی‌که دیگر تظاهری مشکوک به علایم بالینی لایم موجود باشند (مثلا درد مفاصل آرترالژی، راش پوستی مختص بیماری) مورد دارد.
درمان فلج بل
- یک دوره به‌تدریج کاهش یابنده پردنیزون سبب مهار درد پشت گوشی می‌شود اما اینکه آیا به فلج فاسیال کمکی می‌کند یا نه معلوم نیست.
- حفاظت از چشم ضروری است. (پلک‌های بیمار به راحتی بسته نمی‌شوند و ممکن است سطح چشم به خاطر خشکی طولانی آسیب ببیند.)
- ماساژ آرام صورت توصیه می‌شود.
- تحریک الکتریکی سودی در درمان بیماری ندارد.
- برطرف کردن فشار یا دکمپرسیون جراحی فاقد فایده بالینی بوده و توصیه نمی‌شود.
پیش‌آگهی / عوارض
- 80% موارد در عرض ۳-۲ هفته بهبود می‌یابند.
- 10% ممکن است به یک سال زمان برای بهبود نیاز داشته باشند.
- 10% موارد بهبود نیافته و به‌سوی سین کنیزی پیشرفت می‌کنند (انقباض عضلات صورت). و توانایی بستن چشم یک نشانه پیش‌آگهی مناسب و مطلوب است.
- دیابتی‌ها و بیماران فشار خونی ممکن است پیش‌آگهی بدی برای بهبود کامل داشته باشند.