فاکتور Rh – ار هاش – چیست؟

نام فاکتور Rh در حقیقت از نام فاکتور با سیستم رزوس Rhesus گرفته شده است که توسط لاندشتاینر در سال ۱۹۴۰ درحالی‌که مشغول تحقیق برروی میمون های رزوس در زمینه گروه های خونی بود کشف شد. او متوجه شد که در اکثریت افراد (۸۵%) علاوه بر فاکتورهای کشف شده در سطح گلبول قرمز (B و A) فاکتور دیگری وجود دارد که این افراد را Rh مثبت می نامیم و ۱۵% افراد دارای این فاکتور نبوده و بنام Rh منفی تلقی می‌شوند. در سیستم رزوس حدود 6 فاکتور وجود دارد که فاکتور D از همه مهم‌تر است.

در حالت طبیعی آنتی کور ضد Rh در بدن وجود ندارد، ولی اگر در اثر اشتباه خون Rh+ به یک فرد Rh- تزریق شود، سبب تولید آنتی کورهایی بر علیه فاکتور خارجی که وارد بدن شده می‌شود و این آنتی کورها ممکن است عاقبت سلول‌های فرد گیرنده خون را تخریب کند.

فاکتور Rh در زمان حاملگی نقش مهمی بازی می‌کند. تقربیا اکثر کودکانی که دارای مادر Rh- و پدر Rh+ هستند، فاکتور Rh را از پدر خویش به ارث می‌برند و Rh+ هستند. در هنگام تولد نوزاد ممکن است خون مادر و نوزاد باهم مخلوط شوند، در این جا بدن مادر بر علیه فاکتور Rh که وارد بدنش شده و بدن آن را یک ماده خارجی می داند، آنتی کور یا پادتن بسازد و سبب شود که بدن مادر حساس شود. در حاملگی‌های بعدی مادر فاکتور ضد Rh می‌سازد و درنتیجه این فاکتور ضد Rh و گلبول‌های قرمز نوزاد حمله می‌کنند و باعث می‌شوند که نوزاد با بیماری همولیتیک متولد شود. در این حالت برای پیشگیری، از واکسنی که از آنتی بادی ضد Rh ساخته‌شده و ایمونوگلوبولین Rh نامیده می‌شود استفاده می‌کنند، به‌این‌ترتیب که ۲۴ ساعت بعد از زایمان یکی نوزاد Rh+ توسط مادر Rh- این واکسن را به مادر تزریق می‌کنند و این سبب می‌شود که کلیه سلولهای Rh+ وارده توسط خون نوزاد از بدن مادر خارج شود و در حقیقت مادر حساس نشود. این واکسن به‌عنوان یک فاکتور پیشگیری برای این مادران می‌باشد که در هر حاملگی تکرار می‌شود.

حالت‌های دیگری که در اثر ناسازگاری Rh ایجاد می‌شود بدنیا آمدن نوزاد مرده، نارسایی قلبی نوزاد و یرقان می‌باشد، که معمولاً در موارد برقان شدید نوزاد اقدام به تعویض خون نوزاد می‌کنند. به‌این‌ترتیب که خون نوزاد را تدریجا (چند میلی‌متر در هر بار) خارج کرده و آن را با خون Rh جایگزین می‌کنند و این مسأله سبب می‌شود که ۹۵٪ نوزادان مبتلا زنده بمانند.