آیا یائسگی بر مغز تاثیر می‌گذارد؟
یائسگی خیلی ساده یعنی پایان دورهٔ پریود یا عادت‌ماهانه در زنان؛ زمانی که تخمدانها دیگر تخمک تولید نمی‌کنند و میزان هورمون زنانه رو به کاهش می‌رود. قبل از رسیدن به این مرحله، دوران پیش‌یائسگی است که در این دوران هورمونهای بدن زنان شروع به نوسان می‌کنند و بالا‌و‌پایین می‌روند. ۷۵ درصد از زنان نشانه‌های این دوران را تجربه می‌کنند و برای بعضی زنان این نشانه‌ها ممکن است شدید‌تر باشد و بر جنبه‌های مختلفی از زندگی آنها و اطرافیان‌شان اثر بگذارد”.
عمومی‌ترین نشانه‌ها اینهاست:
نگرانی و اضطراب
مشکلات خواب
دشواری در تمرکز
احساس خستگی شدید و ناتوانی و بی‌حالی
احساس ناخشنودی (احساس ناخوشی)
گریه‌های بی‌دلیل
حساسیت
افزایش سردرد‌ها
درد‌های عضلانی و مفصلی
کاهش میل‌جنسی
خشکی واژن و درد در آن ناحیه
گر‌گرفتگی و عرق‌کردن شبانه
The menopause is when a woman stops having periods. It’s a natural part of ageing that usually happens between 45 and 55 years old.
Symptoms of the menopause include hot flushes, night sweats and vaginal dryness.
The main treatment for menopausal symptoms is hormone replacement therapy. Not all women need treatment.
متن سخنرانی Lisa Mosconi در مورد یائسگی در TED
زنان آثار هنری هستند. هم از درون و هم از بیرون. من عصب شناسم، و تمرکزم روی داخل است، بخصوص مغز زنها.
نظریه‌های زیادی درباره فرق داشتن مغز زنان از مردان هست، و من ۲۰ سال است که کارم مطالعه مغزهاست و می‌توان تضمین کنم که چیزی به عنوان مغز جنسیت‌دار وجود ندارد. صورتی و آبی، باربی و لگو، همه اختراعاتی هستند که هیچ دخلی به نحوه ساخت مغزمان ندارند.
باید گفت که مغز زنان در برخی جهات با مغز مردان تفاوت دارد. و اینجا هستم تا درباره این تفاوتها صحبت کنم، زیرا اهمیتشان در واقع از جنبه سلامتی است. برای مثال، احتمال تشخیص ابتلا به اختلال اضطراب یا افسردگی در زنان بیش از مردان است، دیگر از سردرد و میگرن که نیاز نیست بگویم. البته در هسته پژوهش من، احتمال ابتلا به آلزایمر در زنان در قیاس با مردان بیشتر است. بیماری آلزایمر اصلی‌ترین دلیل شایع برای زوال عقل در روی زمین است، تنها نزدیک به شش میلیون نفر در ایالات متحده دچار آن هستند. در عین حال دو سوم کل آن آدمها درواقع زنان هستند. بنابراین در ازای هر مردی که از آلزایمر رنج می‌برد دو زن را داریم. حال چرا در کل اینطور است؟ بخاطر سن است؟ طول عمر است؟ چه چیز دیگری می‌تواند باشد؟
چند سال پیش، ابتکار مغز زنان را Well Cornel Medicine در نیویورک راه انداختم، دقیقا برای پاسخ دادن به آن سوالها. و امشب، با برخی جوابها اینجا هستم
خب از قرار معلوم پیری مغزهای ما فرق دارد، و یائسگی در اینجا برای زنان نقش کلیدی ایفاء می‌کند. حال دید اکثر مردم به مغز به نوعی جعبه سیاه می‌ماند، جدا افتاده از بقیه بدن. اما در واقعیت، مغزهای ما در تعامل دائمی با با بقیه جسم‌مان قرار دارند. و شاید از همه شگفت‌آورتر، تعاملات آن با سیستم تولید مثل است که برای بالا رفتن سن مغز در زنان ضروری است. هورمونها واسطه رساندن این تعاملات هستند. و ما می‌دانیم کار هورمونها بین جنسیت‌ها فرق می‌کنند.
مردها تستسترون بیشتر و زنها استروژن بیشتر دارند. اما آنچه اهمیت بیشتری دارد طول عمر متفاوت این هورمونهاست. تستسترون مردان تا اواخر عمرشان تمام نمی‌شود، که البته فرایندی آرام و نسبتا فاقد نشانه است.
استروژن زنان، از سوی دیگر، از میانسالی، طی یائسگی شروع به رنگ باختن می‌کند، که عمرا بدون نشانه باشد. ما یائسگی را به تخمدانها مربوط می‌دانیم، اما وقتی زنان می‌گویند که حس گُر گرفتی، عرقهای شبانه، بی‌خوابی، خطای حافظه، افسردگی، اضطراب دارند، این علائم از تخمدان شروع نمی‌شوند. شروع آنها از مغز است. علائم عصب شناسی هستند. فقط عادت نداریم آن طوری راجع به آنها فکر کنیم. خب چرا اینطور است؟ چرا مغزهای ما از یائسگی تاثیر می‌گیرند؟
خب، اول از همه، مغزها و تخمدانها بخشی از سیستم نورواندوکرین هستند. به عنوان بخشی از سیستم، مغز با تخمدانها حرف می‌زند و تخمدانها جواب مغز را می‌دهند، این اتفاق روزمره زندگی زنهاست. بنابراین سلامت تخمدانها به سلامت مغز مرتبط است. و بالعکس. هم زمان. هورمونها مثل استروژن صرفا در تولید مثل دخیل نیستند، در عملکرد مغز هم نقش دارند. و استروژن به ویژه، یا استرادیل، حقیقتا کلید تولید انرژی در مغز است.
در سطح سلولی، استروژن به واقع نورونها را هل می‌دهد تا برای یاخت انرژی گلوکز بسوزانند. اگر استروژتان بالا باشد، انرژی مغزتان بالاست. وقتی استروژن به پایین میآید. نورونهای شما شروع به کند شدن کرده و سریعتر پیر می‌شوید. و مطالعات نشان داده که این فرایند حتی می‌تواند منجر به تشکیل پلاکهای آمیلوید یا پلاکهای آلزایمر شود، که نماد بیماری آلزایمر هستند.
این آثار در نواحی خاصی از مغز قویترند، که شروع‌شان از هیپوتالاموس است که مسئول تنظیم دمای بدن است. زمانی که استروژن هیپوتالاموس را به درستی فعال نکند، مغز قادر نیست دمای بدن را به درستی تنظیم کند. بنابراین حس گر گرفتگی که زنان دارند، از هیپوتالاموس است. سپس نوبت ساقه مغز است که مسئول خواب و بیداری است. وقتی استروژن ساقه مغز را به درستی فعال نکند، مشکل بی‌خوابی را داریم، یا آمایگالادا، مرکز عواطف در مغز که نزدیک به هیپوکامپس، مرکز حافظه مغز است. وقتی سطوح استروژن در این نواحی نزول می‌کند، احتمالا با نوسانات خلقی روبرو شده و چیزها فراموشمان می‌شوند. بنابراین، این آناتومی مغز از یائسگی است.
اما اجازه دهید نشانتان دهم مغز زنها در واقع چه شکلی است. خب این یک نوع اسکن مغزی است که اصطلاحا برش‌نگاری با گسیل پوزیترون یا پِت نام دارد. سطوح انرژی مغز را اسکن می‌کند. و این چیزی است که می‌خواهید مغزتان در دهه ۴۰ زندگی‌تان به نظر رسد. واقعا خوب و درخشان. حال این مغز متعلق به زنی ۴۳ ساله بود وقتی اولین بار قبل از یائسگی اسکن شد. و این همان مغز درست هشت سال بعد است. بعد از یائسگی. اگر هر دو را کنار هم بگذاریم، فکر کنم راحت ببینید که چطور زرد درخشان تبدیل به نارنجی یا حتی بنفش شده. حدود ۳۰% کاهش در سطح انرژی مغز.
حال در کل، این اتفاق برای یک مرد در همین سن نمی‌افتد. در تحقیقات ما بر روی صدها نفر، نشان دادیم که مردان میانسال معمولا سطوح انرژی مغزی بالایی دارند. برای زنان، انرژی مغز، معمولا تا بیش از یائسگی خوب است، اما بعد به تدریج حین این انتقال نزول پیدا می‌کند. و این یافته‌ها فارغ از سن و سال بود. مهم نبود که زنان ۴۰، ۵۰ یا ۶۰ باشند آنچه مهم بود این بود که یائسه باشند.
خب البته که تحقیقات بیشتری برای تایید این مساله لازم است، اما به نظر می‌رسد مغز زنان در میانسالی بیشتر به سالخوردگی هورمون حساس‌تر است تا مستقیما به خود پیری. و داشتن این اطلاعات مهم است، زیرا بسیاری از زنان این تغییرات را حس می‌کنند. خب خیلی از بیماران ما به من گفته‌اند که انگار ذهنشان آنها را دست می‌اندازد، مودبانه بخواهم بگویم. من واقعا می‌خواهم این را اثبات کنم، چون واقعیت دارد. و صرفا برای روشن کردن این که اگر اینطوری هستید دلیل بر دیوانه بودنتان نیست.
واقعا مهم است. خب زنان زیادی از این که نکند شاید عقلشان را از دست می‌دهند، نگرانی داشته‌اند. اما در حقیقت مغزتان شاید قصد عبور از یک گذار را دارد یا در حال عبور از گذار است و نیاز به زمان و حمایت برای وفق دادن دارد. همچنین، اگر دغدغه‌ای پیش آمده که زنان میانسال شاید عملکردشان ضعیف باشد، لازم است فورا اضافه کنم که ما عملکرد ادراکی را بررسی کردیم، واقعا که، خدا به دور!
شیطنت نکنید. بله، عملکرد ادراکی را بررسی کردیم و متوجه شدیم که قطعا هیچ تفاوتی بین مردان و زنان قبل و بعد از یائسگی وجود ندارد. و مطالعات دیگر هم آن را ثابت می‌کنند. بنابراین اساسا، شاید خسته باشیم، اما به حد کافی فعالیم.
هر چند، موردی هست که احتیاج به توجه جدی شما را دارد. اگر یادتان باشد متذکر شدم که کاهش استروژن می‌تواند بالقوه تشکیل پلاکهای آمیلوید یا پلاکهای آلزایمر را گسترش دهد. اما اسکن مغزی هست که دقیقا به آن پلاکها نگاه می‌کند. و از آن استفاده کردیم که نشان دهیم مردان میانسال بندرت آنها را دارند که فوق‌العاده است. اما برای زنان، در گذار به یائسگی تعدادشان به نسبت کمی افزایش می‌یابد. و آنچه می‌خواهم واقعا، واقعا در اینجا آشکار کنم که همه زنان این پلاکها را نمی‌سازند و همه زنان دارای این پلاکها هم زوال عقل نمی‌گیرند. داشتن پلاکها یک فاکتور خط است، به هیچ وجه روش شناسایی نیست به خصوص در این مرحله.
اما هنوز، تقریبا بینشی است برای ربط دادن آلزایمر به یائسگی. ما یائسگی را متعلق به میانسالی و آلزایمر را متعلق به سن پیری می‌دانیم. اما در واقعیت، اکثر مطالعات، از جمله کار خود من، نشان داده بود که مرض آلزایمر با تغییرات منفی در مغز شروع می‌شود. سالها، اگر نه دهه‌ها، پیش از علائم بالینی. بنابرای برای زنان، به نظر می‌رسد که این روند در میانسالی طی یائسگی آغاز می‌شود. که اطلاعات مهمی است چون بازه زمانی را برای آغاز بررسی آن تغییرات به ما می‌دهد.
بنابراین طبق یک بازه زمانی، اکثر زنان در اوائل ۵۰ سالگی یائسه می‌شوند. اما زودتر هم می‌تواند اتفاق بیفتد، که اغلب به خاطر مداخلات پزشکی است. و نمونه بارز آن هیسترکتومی و یا اوفرکتومی است، که برداشتن رحم و یا تخمدانها از طریق جراحی است. و شوربختانه، شواهدی هست دال بر این که بر داشتن رحم و بیشتر از آن تخمدانها پیش از یائسگی، با خطر بالای فراموشی در زنان تناسب دارد. و می‌دانم که خبر ناخوشایندی است، و قطعا افسرده کننده، اما لازم است درباره‌ش حرف بزنیم چون بیشتر زنان از این تناسب بی‌اطلاعند، و به ظاهر اهمیت دانستن این اطلاعات خیلی بالاست.
هر چند کسی پیشنهاد نمی‌کند که زنها از این شیوه‌ها در صورت نیاز استفاده نکنند. نکته اینجاست که ما واقعا نیاز به درک بهتری از آنچه برای مغزمان در گذار به یائسگی خواه طبیعی یا پزشکی رخ می‌دهد دارد، و این که چطور از مغزمان طی این فرایند حفاظت کنیم.
خب چطور این کار را انجام دهیم؟ چطور از مغزمان حمایت کنیم؟ هورمون استفاده کنیم؟ سوال خوب و به جایی است. و کوتاه‌ترین پاسخ ممکن الان این است که مداوای هورمونی می‌تواند مفید باشد در کاهش برخی علائم مثل گر گرفتگی، اما در حال حاضر برای پیشگیری از زوال عقل توصیه نمی‌شود. و بسیاری از ما مشغول کار بر روی تست فرمولهای مختلف، دورهای مختلف و بازه‌های زمانی مختلف هستیم، و امیدواریم، همه این تلاشها در آینده به تغییرات در توصیه‌ها منتهی گردد.
در عین حال، چیزهای دیگری هست که امروز بتوانیم انجام دهیم تا از هورمونهای‌مان و اثرات‌شان بر مغز حمایت کنیم که نیاز به دارو ندارد اما مستلزم داشتن نگاه درستی در سبک زندگی ما است. زیرا غذایی که می‌خوریم، تمرینات ورزشی که انجام می‌دهیم، مقدار خوابی که داریم یا نداریم، میزان فشار عصبی که در زندگی داریم، همگی می‌توانند به واقع بر هورمونهای ما اثر بگذارند– در جهت خوب یا بد.
غذا برای مثال. کلی رژیم غذایی هست، اما تحقیقات نشان داده که رژیم مدیترانه‌ای به خصوص در سلامت زنان موثر است. در زنان تابع این رژیم خطر ابتلا به زوال ادراکی، افسردگی، مرض قبلی، سکته و سرطان خیلی کمتر است. همچنین گر گرفتگی در آنها کمتر است. نکته جالب درباره این رژیم این است که در خوراکیهای حاوی استروژن نسبتا غنی است که به شکل فیتواستروژن یا استروژنهای گیاهی هستند که به مانند استروژنهای ملایم در بدن‌مان عمل می‌کنند، ارتباط برخی از فیتواستروژنها با خطر ابتلا به سرطان تشخیص داده شده اما نه از آنهایی که متعلق به این رژیم هستند. به خصوص تخم کتان، تخم کنجد، زردآلو خشک شده، بنشن و میوه‌های دیگر. و خبر خوب دیگر این که شکلات تلخ هم حاوی فیتواستروژن است.
بنابراین رژیم یک راه برای کسب استروژن است، اما مهم است از چیزهای که استروژن ما را متوقف می‌کنند اجتناب کنیم، به خصوص استرس. استرس به راستی استروژن شما را می‌دزد، زیرا کورتیزول هورمون اصلی استرس، در تعادل با استروژنهای ما کار می‌کند. اگر کورتیزول بالا برود، استروژن پایین میآید. اگر کورتیزول پایین بیایید، استروژن دوباره بالا می‌رود. پس کاهش استرس واقعا مهم است. فقط روزتان را بهتر نمی‌کند، به مغزتان هم کمک می‌کند.
پس اینها چند چیزی هستند که در حمایت از مغزمان می‌توانیم انجام دهیم و کارهای دیگری هم هست. اما مهم‌تر از همه در اینجا تغییر روش‌مان در فهمیدن مغز زنان است که که واقعا روشی که برای آن اهمیت قائل می‌شویم را تغییر می‌دهد و با آن روش ساختار سلامت زنان را شکل می‌دهیم، و زنان هر چه بیشتر طالب اطلاعات باشند، زودتر قادر به شکستن تابوهای اطراف یائسگی خواهیم بود و به راه‌حل‌هایی دست خواهیم یافت که در واقع موثر باشند، نه فقط برای بیماری آلزایمر، بلکه برای سلامت زنان به طور کلی. سلامت مغز سلامت زنان است.
