چرا در قرون وسطا راه‌پله‌های قلعه‌ها و برج‌ها مارپیچی ساعت‌گرد بودند؟
اگر جزو طرفداران فیلم و سریال‌های قرون وسطایی مانند گیم اف ترونز بوده باشید؛ حتما صحنه‌های اکشن جنگ و نبرد زیادی در قله‌ها، برج‌ها و ساختمان‌های چند طبقه آن زمان دیدید. سربازانی که با سلاح‌های نیزه و شمشیر در حال بالا رفتن از پله‌های مارپیچی هستند تا به نوک برسند.
شاید در فیلم‌ها این پله‌های مارپیچ ساعت‌گرد یا پادساعت‌گرد نمایش داده شده باشند ولی در دنیای واقعی غالب راه پله‌های معماری‌های قلعه‌های قرون وسطایی در جهت گردش عقربه‌های ساعت ساخته شدند. یعنی قوس‌های راه‌پله به سمت چپ است.
دلایل کاملا هوشمندانه و ابتکاری برای این نوع طراحی راه‌پله‌های ساختمان‌ها وجود داشته که شاید کمتر بدان توجه شده است.
به گفته معماران آشنا به سبک ساختمان‌سازی آن برهه تاریخی، معماران قلعه‌ها و ساختمان‌های جنگی از عمد راه‌پله‌ها را در جهت گردش عقربه‌های ساعت می‌ساختند تا باعث کندی حرکت و هجوم سربازارن دشمن شوند و نتوانند به راحتی صعود کنند.
غالب سربازان، سلاح‌ها و شمشیرهای خود را در دست راست می‌گیرند. پس، در هنگام بالا کشیدن از راه‌پله‌ها دچار زحمت می‌شوند چون دایما سلاح آنها به قوس‌های دیواره راه‌پله برخورد کرده و باید طوری شمشیر و نیزه را بگیرند که به دیواره داخلی نخورد. این مانع طبیعی باعث کندی حرکت آنها شده است.
از سوی دیگر، همین‌طور که ساخت راه‌پله‌های مارپیچ ساعت‌گرد مانعی سر راه سربازان دشمن بوده است؛ حرکت سربازان خودی و مدافعان قلعه را تسهیل کرده است. این سربازان به هنگام پایین آمدن از پله‌ها به راحتی همراه با قوس دیواره حرکت کرده و مشکلی بابت حمل سلاح نداشتند.
افزون بر این، از دیواره داخلی راه‌پله‌ها به عنوان سپر و محافظ استفاده کردند. چون در این طراحی، آنها مشرف بر مهاجمین هستند و فضای بیشتری برای مانور داشتند.
پله‌های ناهماهنگ
حتی گفته می‌شود در برخی معماری‌های قرون وسطایی، اندازه پله‌ها و راه‌پله نیز یکسان طراحی نشده است تا پله‌های ناهموار کوتاه و بلند، کندی بیشتری سر راه مهاجمین باشند و تا بخواهند به ناهماهنگی پله‌ها عادت کنند؛ شکست بخورند یا مجبور به عقب‌نشینی شوند.
شاید به همین دلیل، در جنگ‌های این دوره شاهدیم که چپ‌دست‌ها از پله‌ها بالا می‌روند یا فرماندهان سعی کردند از مسیرهای دیگری وارد قلعه شده و بعد در آخر سراغ راه‌پله رفتند. مثلا، از نردبان استفاده می‌کردند یا با طناب و وسایل دیگر از دیوار قلعه بالا می‌کشیدند.
به هر حال، جنگ‌های قرون وسطلایی و شیوه نبرد آنها با امروز بسیار متفاوت است. حتی نحوه گام برداشتن مردمان آن دوران با ما تفاوت‌هایی دارد که دانستن‌شان می‌تواند جالب باشد.
خیلی جالب بود. نمی‌دانستم. در مجموعه‌ی قصر پراگ از یکی از این پله‌های مارپیچ بالا رفتم فکر کنم یک ربع طول کشید تا به بالای آن برج بسیار بلند برسم اما چون سلاحی در دستم نبود متوجه نکته‌اش نشدم. ممنون.