سرخک در حاملگی چه علائم و عوارضی دارد؟

سرخک measles or rubeola به شدت مسری است و از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود بیماران از ۳-۱ روز پیش از بروز علایم (حدود ۵ روز پیش از ظهور راش) تا ۴ روز پس از شروع راش مسری هستند. افراد دچار نقص ایمنی تا مدتی طولانی ویروس را دفع می‌کنند.

بیشتر شیرخواران به دلیل عبور آنتی‌بادی مادری از جفت تا انتهای سال اول زندگی در برابر سرخک ایمنی دارند.

تظاهرات بالینی

دوره کمون تا زمان شروع علایم ۸ تا ۱۲ روز است. در ابتدا به مدت ۳ روز بیمار دچار سرفه، کوریزا، کنژنکتیویت می‌شود و در معاینه نقاط سفید مایل به خاکستری در مخاط بوکال Koplik spots مشاهده می‌گردد. نقاط کاپلیک در مقابل دندان‌های آسیای بزرگ تحتانی قرار دارند، یافته‌ای پاتو گنومونیک برای سرخک هستند و ممکن است پس از آشکار شدن راش دیده نشوند.

گاهی یک خط عرضی ملتهب در ملتحمه در لبه پلک دیده می‌شود که به آن Stimson line می‌گویند. راش سرخک ماکولار یا ماکولوپاپوار است، از سر (معمولاً بالای خط رویش مو) شروع می‌شود و در عرض ۲۴ ساعت به سمت تنه و اندام‌ها گسترش می‌یابد. راش اغلب confluent است، یعنی ماکول و پاپول‌ها به هم متصل می‌شوند.

راش به همان ترتیبی که ظاهر شده، ناپدید می‌شود. شدت بیماری با وسعت راش ارتباط دارد. گاهی راش به شکل پتشی و پورپورا است که به این موارد سرخک سیاه black measles گفته می‌شود. سرخک در افراد دارای حفاظت نسبی علیه این بیماری، موجب علایم خفیف‌تری می‌شود که به آن modified measles میگویند و ممکن است در موارد زیر دیده شود:

• شیرخواران با سن کمتر از یک سال که دارای آنتی‌بادی مادری هستند .
• شیرخوارانی که پیش از ۱۲ ماهگی واکسینه شده‌اند .
• کودکانی که هنگام واکسیناسیون سرخک، ایمونوگلوبولین دریافت کرده‌اند .
• افرادی که ایمونوگلوبولین دریافت کرده‌اند.

بررسی‌های آزمایشگاهی

الکوپنی مشخصه بیماری است. IgM علیه سرخک ۲-۱ روز پس از بروز راش ظاهر می‌شود و برای اثبات تشخیص به کار می‌رود. پلئوسیتوز لنفوسیتی همراه با افزایش پروتئین و سطح طبیعی گلوکز در CSF مطرح کننده آنسفالیت حاد است.

درمان

جهت درمان سرخک، اقدامات حمایتی مانند تجویز مایعات کافی و داروی ضد تب توصیه می‌شود. ویتامین A با دوز زیاد موجب بهبود پیش‌آگهی می‌شود و مصرف آن به مدت ۲ روز توصیه می‌گردد.

عوارض

اوتیت مدیا شایع‌ترین عارضه سرخک است.

پنومونی در مبتلایان به سرخک به اشکال زیر ایجاد می‌شود:

• Interstitial (measles) pneumonia
• Secondary bacterial pneumonia
• Giant cell (Hecht) pneumonia

پنومونی انترستیسیل با ویروس سرخک ایجاد می‌شود. پنومونی باکتریال ثانویه معمولاً با یکی از باکتری‌های زیر ایجاد می‌شود:

• پنوموکوک
• استافیلوکوک اورئوس
• استرپتوکوک گروه A

پنومونی سلول ژانت Hecht pneumonia در افراد دچار نقص ایمنی ایجاد می‌شود و معمولاً کشنده است. میوکاردیت و لنفادنیت مزانتریک از عوارض ناشایع هستند. گاهی لنفادنیت مزانتریک موجب درد شکمی می‌شود. آنسفالومیلیت معمولاً ۲ تا ۵ روز پس از شروع راش روی می‌دهد. آنسفالیت زودرس ناشی از عفونت مستقیم بافت مغزی است، درحالی‌که آنسفالیت دیررس یک بیماری دمیلینه کننده به دلیل واکنش سیستم ایمنی است. SSPE یا subacute sclerosing panencephalitis عارضه‌ای دیررس است که حدود ۸ تا ۱۰ سال پس از ابتلا به سرخک بروز می‌کند و با دمانس پیشرونده تظاهر پیدا می‌کند.

گاهی سرخک موجب اسهال یا درگیری کبد می‌شود. اوتیت مدیا، پنومونی و اسهال در شیرخواران شایع‌تر است، درحالی‌که درگیری کبد در بزرگ‌سالان شیوع بیشتری دارد.

برونکوپنومونی و آنسفالیت شایع‌ترین علل مرگ در مبتلایان به سرخک است. مرگ‌ومیر در مبتلایان به بدخیمی، سوءتغذیه شدید، نقص ایمنی مانند عفونت HIV و سن کمتر از ۵ سال بیشتر است.

پیشگیری

واکسن سرخک از نوع زنده ضعیف شده است و در کشور ایران به‌صورت MMR و در ۲ دوز در زمان‌های ۱۲ ماهگی و ۱۸ ماهگی تجویز می‌شود.

در برخی کشورها MMRV تزریق می‌شود که در آن واکسن واریسلا به مجموعه واکسن‌های اوریون، سرخک، سرخجه افزوده شده است. احتمال تب و تشنج پس از تزریق واکسن MMRV بیش از واکسن MMR است. نوبت دوم واکسن، دوز یادآور محسوب نمی‌شود ولی احتمال شکست واکسن اولیه را کاهش می‌دهد. مصرف واکسن سرخک (و MMR) در موارد زیر ممنوع است:

• نقص ایمنی یا تجویز گلوکوکورتیکویید با دوز بیش از kg/ mg 2 در روز به مدت بیش از ۱۴ روز
• تجویز ایمونوگلوبولین در طی ۳ تا ۱۱ ماه قبل (بسته به دوز آن)
• بارداری

در مبتلایان به عفونت HIV که شواهدی از نقص ایمنی شدید ندارند، تجویز واکسن MMR توصیه می‌شود. در این موارد ۲ دوز به فاصله یک ماه تزریق می‌گردد.

در کودکان دچار سرطان که در رمیسیون قرار دارند و در ۳ ماه گذشته شیمی‌درمانی دریافت نکرده‌اند، تجویز واکسن MMR توصیه می‌گردد.

کودکان هنگام دریافت واکسن MMR نباید در طول ماه گذشته، گلوکوکورتیکویید دریافت کرده باشند.

اگر فردی دچار بیماری مزمن یا نقص ایمنی و فاقد ایمنی علیه سرخک باشد، در صورت تماس خانگی با فرد بیمار باید پروفیلاکسی پس از تماس postexposure prophylaxis دریافت کند.

برای پروفیلاکسی پس از مواجهه یکی از اقدامات زیر توصیه می‌شود:

• تجویز واکسن سرخک ظرف ۷۲ ساعت پس از تماس
• تجویز ایمونوگلوبولین ظرف ۶ روز پس از تماس

تجویز واکسن سرخک در افراد دچار نقص ایمنی ممنوع است، بنابراین برای پروفیلاکسی پس از تماس در این افراد از ایمونوگلوبولین استفاده می‌شود.