فیلم آمین – Amen.- داستان، نقد و بررسی

کارگردان: کنستانتین کوستا۔ گاوراس.

فیلمنامه : ژان کلود گرومبرگ و کوستا۔ گاوراس، برمبنای نمایشنامه‌ای نوشته رولف هوخهوت.

بازیگران: اولریش توکور، ماتیو کاسوویتس، اولریش موئه، میشل دوشوسوی، یان کارامیترو و مارسل پورسو در زمان جنگ

جهانی دوم، «کورت‌گرشتاین» (توکور)، افسر نازی، داروسازی است که گاز Zyclon B در اختیار ارتش آلمان می‌گذاشته و پس از چندی پی می‌برد که این گاز برای کشتن یهودی‌های اروپای شرقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

«گرشتاین» که کاتولیک مؤمنی است این موضوع را با یک کشیش عالیرتبه کاتولیک در میان می‌گذارد ولی کشیش بی‌اعتنایی می‌کند. «ریکاردو» (کاسوویتس)، یسوعی جوان، صحبت‌های او را اتفاقی می‌شنود و با او تماس می‌گیرد تا بیشتر در این زمینه از او اطلاعات بگیرد.

«ریکاردو» به این امید که پاپ (یورس) را باخبر کند، راهی رم می‌شود. اما متوجه می‌شود که کلیسای کاتولیک، موضع نازی‌ها را علیه روسیه کمونیست تأیید می‌کند. «گرشتاین» که می‌خواهد جلوی ادامه قتل عام را بگیرد ادعا می‌کند که محموله گاز نقص دارد و درست عمل نمی‌کند.

«ریکاردو» به این امید که شاید «گرشتاین» بتواند پاپ را مجاب کند که جلوی فاجعه را بگیرد، ترتیب سفر او را به رم می‌دهد. وقتی «گرشتاین» به رم می‌رسد، نازی‌ها را می‌بیند که یهودی‌های ایتالیایی را دستگیر می‌کنند.

«ریکاردو» ملتمسانه از پاپ می‌خواهد که دخالت کند. او که از بی‌تفاوتی پاپ به خشم آمده، در ایستگاه قطار به یهودی‌ها می‌پیوندد و به یک اردوگاه مرگ نازی‌ها فرستاده می‌شود. «گرشتاین» با جعل کردن نامه‌ای از طرف هیملر»، سعی می‌کند «ریکاردو» را نجات دهد.

اما دکتری (موئه) که مسئول اردوگاه است مچش را باز می‌کند. «ریکاردو» به قتل می‌رسد. پس از چند سال، هنگامی که شکست نازی‌ها قریب الوقوع است، دکتر به «گرشتاین» اجازه می‌دهد که از بازداشت بگریزد و به آلمان نزد خانواده‌اش برگردد. خانواده‌ای که نمی‌پذیرند جنگ، او را علیه آنان برانگیخته باشد.

«گرشتاین» به چنگ نیرو‌های فرانسوی می‌افتد و تمامی اطلاعاتی را که از تشکیلات و سازماندهی قتل عام دارد در اختیار اسیرکننده‌هایش می‌گذارد. او را حلق آویز در سلولش پیدا می‌کنند.

در همین حال، مقامات عالیرتبه کاتولیک که‌گرشتاین» و «ریکاردو» را نادیده گرفتند، دکتر را تحت حمایت خود قرار می‌دهند.

کوستا – گاوراس پس از بخش ویژه (۱۹۷۵) و جعبه موسیقی (۱۹۹۰) دوباره سراغ مقطع جنگ جهانی دوم رفت و برگ تازه‌اش، قضیه حساس بی‌تفاوتی کلیسا به جنایات نازی‌ها بود. انتخاب دست مایه، هوشمندانه اما پرداخت تحت تأثیر دغدغه کوستا-گاوراس برای «تریلر»‌سازی است.

(ابعاد بزرگ قصه را با محدوده کوچک فیلم روز نهم ساخته شلوندورف، ۲۰۰۴، مقایسه کنید)

البته او کارگردان و داستان گوی مسلطی است. فیلم که در فرانسه و ایتالیا مختصر جنجالی به پا کرد، حول و حوش این نکته که پاپ پیوس دوازدهم، قتل عام‌های نازی‌ها را محکوم نکرد دور می‌زند و با دو شخصیت، یکی دانشمند آلمانی افشاگر و دیگری کشیش ایتالیایی فداکار، حرکت می‌کند. جنایت‌ها نشان داده نمی‌شوند (یک جا به طرز تأثیرگذاری اثرش را روی چهره «گرشتاین» / توکور می‌بینیم)، و فیلم بر راویان جنایت‌ها متمرکز است.

آمین ملهم از معاون، مجموعه نمایشی ۱۹۹۳ نمایش نامه‌نویس آلمانی، هوخهوت است که در آن از اسناد تاریخی و شخصیت‌های واقعی – از جمله‌گرشتاین، پاپ پیوس و آیشمان – استفاده شده بود و به گواهی راویان، تجربه غریبی در بازسازی تاریخ بوده است (و البته احتمالا ملهم از نمایش تلویزیونی محاکمه آیشمان).

معاون با مشکل سانسور کلیسای کاتولیک روبه رو شد. آمین سال‌ها بعد و با فراغ خاطر همان تاریخ را | مرور می‌کند و به جذابیت گیشه‌ای فیلم‌های بدبینانه درباره تاریخ معاصر هم نظر دارد و البته به جذابیتی که قهرمانان افشاگر برای کوستا – گاوراس همیشه داشته‌اند.