فیلم اسپایدرمن -Spider-Man – داستان، نقد و تحلیل
کارگردان: سام ریمی
فیلمنامه‌نویس: دیوید کوپ، بر مبنای کتاب داستان مصور استن لی و استیو دیتکو
بازیگران: توبی مگوایر، ویلم دافو، کرستن دانست، جیمز فرانکو، کلیف رابرتسن، زمری هریس و بیل نان
«پیتر پارکر» (مگوایر)، نوجوان یتیم و تکرو و باهوشی است که در محله کویینز نیویورک به اتفاق عمه‌اش (هریس) و عمویش (رابرتسن) زندگی می‌کند و رؤیای دختر همسایه، «مری جین» (دانست) را در سر می‌پروراند. در یکی از گشت‌های آموزشی مدرسه به لابراتوار دانشگاه کلمبیا، عنکبوتی که از لحاظ ژنتیکی در وجودش دست برده شده، «پیتر» را نیش می‌زند و حس‌ها و چابکی و قدرت فیزیکی «پیتر» یک شبه، ابعادی ابرانسانی پیدا می‌کند.
«پیتر» در بدو امر، از قدرت‌های تازه‌اش جهت منافع مادی استفاده می‌کند و در مسابقه کشتی کچای که گفته‌اند جایزه قابل توجهی دارد، شرکت می‌جوید. اما وقتی «پیتر» کناری می‌ایستد و اجازه می‌دهد سارقی درآمد باشگاه را به یغما ببرد، حادثه غم‌انگیزی در پی‌اش رخ می‌دهد که «پیتر» را وامی دارد تا به عنوان «اسپایدرمن» باقی زندگی‌اش را وقف مبارزه با جنایتکاران کند.
پیتر با بهترین دوستش، «هری» (فرانکو) هم اتاقی می‌شود و به عنوان عکاسی در روزنامه «دیلی باگل» کار می‌کند. در همین حال باید با دشمن قهارش، «گرین گابلین» (دافو)، مرد خبیث و پرقدرت و خودبزرگ بینی که از قضای روزگار، همان پدر «هری»،«نورمن آزبرن» یکی از غول‌های اسلحه‌سازی است، مبارزه کند.
اسپایدرمن از نمونه‌های شاخص قهرمانان داستان‌های مصور در عصر نقره یی این آثار (۱۹۵۹-۱۹۹۹) به شمار می‌رود. داستان‌های مصور این دوره که برجسته‌ترین‌شان در مؤسسه انتشاراتی مارول نشر یافتند، در قیاس با اسلاف‌شان داستان‌های مصور عصر طلایی (۱۹۳۸-۱۹۵۴)، پس از هجوم سانسور و به دنبال آن وقفه‌ای که در اواسط دهه ۱۹۵۰گریبانگیر این آثار شد، در بهره جویی از عناصری مثل خشونت به شکل مراتب تعدیل شده‌تر و محافظه کارانه‌تری عمل می‌کردند. این داستان‌ها هم چنین بسیاری از عناصر آشنای فرهنگ عامه در دهه ۱۹۶۰ را بازتاب می‌دادند.
اسپایدرمن به عنوان شناخته شده‌ترین‌شان که در ۱۹۹۲ توسط استن لی و استیو دیتکو خلق شد، به عنوان مثال برای نخستین بار نوجوانی را محور کار قرار داده بود که برخلاف پیشینیانش بدون هم راهی قهرمانی مجرب‌تر از خود پا به عرصه ماجرا‌ها می‌گذاشت.
اسپایدرمن به دلیل هم راهی‌اش با فرهنگ حاکم زمان خود، خیلی زود بدل به پدید‌های فرهنگی شده و جذب سایر رسانه‌ها شد. از جمله باید به مجموعه نقاشی متحرک ۱۹۹۷ برای شبکه ABC که با مجموعه‌های همانند دیگری در اوایل دهه ۱۹۸۰، در ۱۹۹۵-۱۹۹۸ برای کمپانی فاکس و مجموعه نقاشی متحرک کامپیوتری ۲۰۰۳ برای شبکه MTV دنبال شد و هم چنین مجموعه تلویزیونی ۱۹۷۷-۱۹۷۹ شبکه CBS و مجموعه تلویزیونی ژاپنی ۱۹۷۸-۱۹۷۹ کمپانی توئی که سازندگانش ماجرا‌های داستان را به کشور آفتاب تابان انتقال داده بودند، اشاره کرد.
اما اسپایدرمن در مقابل برای این که راهی پرده نقره یی سینما‌ها شود، مسیر پر نشیب و فرازی را پیمود. در ۱۹۸۵ مناحم گولان کوشید فیلمی بر این مبنا به کارگردانی توبی هوپر برای کمپانی کانن تهیه کند. پس از او نیز صحبت از چهره‌هایی مثل جیمز کامرون، دیوید فینچر، آنگ لی و یان د بونت برای کارگردانی فیلم بود. ریمی و فیلمنامه نویسانش در اقتباس‌شان سری جدید این داستان مصور (۱۹۸۸-۱۹۹۰) کار تاد مک فارلین (خالق داستان مصور اسپون) را محور کار قرار دارند. آنان برای جلب نظر طیف‌های مختلف مخاطبان سنی، جنسی، نژادی و …
البته تأمین خواسته‌های تهیه‌کنندگان این فیلم پرهزینه، به ناچار برخوردی محافظه کارانه با دست مایه را مبنا قرار دادند. نوعی فیلم‌سازی استاندارد که هیچ نشانی از تصور بصری فیلم ساز در ساخته‌های مستقل قبلی‌اش را بر خود نداشت.
به نظر می‌رسد فیلم بیش‌ترین لطمه را نیز از همین نوع برخورد دیده باشد. اسپایدرمن که کمتر از یک سال از گذشت حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ روی پرده سینما‌ها آمد، از ارجاعاتی به آن حادثه (به خصوص در شیوۀ به تصویر کشیدن حملات خصم دیرین قهرمان ماجرا یعنی «گرین گابلین» به شهر) خالی نیست، با این همه پوستر اصلی آن که دربرگیرنده تصویری از «اسپایدرمن» در حال تار تنیدن بین دو برج تجارت جهانی بود، به دنبال این حملات از انتشار بازماند.
حضور مگوایر در نقش اصلی که از میان خیل نامزد‌ها برای ایفای آن مناسب‌ترین انتخاب به نظر می‌آید، سهمی عمده در بخشیدن بعدی ملموس و انسانی به این شخصیت دارد، وجهی که در دنباله این فیلم حتی پررنگ‌تر هم می‌شود. اسپایدرمن با فروش فوق العاده‌اش راه ورود ریمی به جریان اصلی هالیوود را هموار ساخت. او پیش از این به عنوان مؤلفی در حیطه فیلم‌های مستقل کم هزینه رده «ب» شناخته می‌شد و تلاش‌هایش برای راهیابی به این جریان مثل برای عشق بازی (۱۹۹۹) و هدیه (۲۰۰۰) با توفیق چندانی روبه رو نشده بودند و به پشتوانه توفیق تجاری این فیلم، دنباله آن، اسپایدرمن ۲ (۲۰۰۴) را با کنار گذاشتن احتیاط و ملاحظه کاری این جا و با در پیش گرفتن نگرشی تازه که گاه تا مرز هجو دست مایه توسط عوامل درونی فیلم پیش می‌رفت، ساخت. دنباله‌ای که از بسیاری جهت‌ها بر سلفش برتری آشکاری دارد. این جا استن لی خالق «اسپایدرمن» و «بروس کامبل» یار دیرین ریمی حضوری کوتاه دارند.
