چگونه می‌توانیم وسواس خود را درمان کنیم؟ اختلال وسواسی-جبری چیست؟

تظاهرات بالینی

اختلال وسواسی – جبری (OCD) با افکار وسواسی و رفتار‌های جبری که عملکرد روزانه بیمار را مختل می‌کند، مشخص می‌شود. ترس از آلودگی و میکروب‌ها و همچنین شستن دست‌ها، رفتار‌های شمارشی و چک کردن و چک کردن دوباره عمل‌هایی نظیر این که آیا یک درب قفل شده است، از جمله موارد شایع وسواس هستند.

درجه‌ای از اختلال که می‌تواند برای فرد آشفته‌کننده باشد، متفاوت بوده اما در همه موارد فعالیت‌های وسواسی جبری بیش از یک ساعت از وقت روزانه بیمار را گرفته و نیاز به تسکین اضطراب ناشی از ترس اصلی بیمار دارد. بیماران اغلب علائم خود را به دلیل شرم از محتوای افکار خود یا ماهیت عمل‌های خود مخفی می‌کنند. پزشک باید به طور خاص سؤالاتی در زمینه افکار و رفتار‌های راجعه بکند، به ویژه در صورتی که نشانه‌هایی نظیر سرخی و مالیدن دست‌ها به یکدیگر یا ریزش موی تکه‌ای (ناشی از کشیدن مکرر مو‌ها یا‌تریکوتیلومانیا وجود داشته باشد.

اختلال‌های همراه شایع است و بیش از همه افسردگی، سایر اختلال‌های اضطرابی، اختلال‌های خوردن و تیک مشاهده می‌شود. میزان شیوع OCD در طول عمر در سراسر جهان ۳-۲ درصد است. شروع آن معمولا تدریجی است و از اوایل بلوغ آغاز می‌شود، اما شروع از سنین کودکی نیز نادر نیست. این اختلال معمولا سیری صعودکننده و فروکش‌کننده داشته اما در برخی موارد ممکن است عملکرد روانی اجتماعی فرد به طور پایدار رو به بدترشدن رود.

اتیولوژی و پاتوفیزیولوژی. مطالعه بر روی دوقلو‌ها حاکی از نقش ژنتیک در OCD بوده اما تاکنون هیچ ژن مستعد‌کننده‌ای برای آن شناسایی نشده است. مطالعات خانوادگی حاکی از تجمع OCD با اختلال توره داشته و هر دوی آن‌ها در کودک اول و افراد مذکر شایع‌تر هستند.

به نظر می‌رسد آناتومی رفتار وسواسی – جبری کورتکس اوربیتال، فرونتال، هسته کودیت و گلوبوس پالیدوس را شامل می‌شود. هسته کودیت در اکتساب و نگهداری عادات و فراگیری مهارت‌ها دخیل بوده و مداخلات درمانی موفق در کاهش رفتار‌های وسواسی – جبری نیز سبب کاهش فعالیت متابولیک کودیت می‌گردد.

درمان اختلال‌های وسواسی-جبری

کلومیپرامین، فلوکستین، فلووکسامین و سرترالین در درمان OCD در بالغین مورد تأیید هستند (فلووکسامین جهت درمان در اطفال نیز به تأیید رسیده است. کلومیپرامین یک TCA است که اغلب به دلیل عوارض جانبی آنتی کولینرژیک و آرام بخش در دوز‌های لازم جهت درمان این اختلال (۲۵۰-۲۵ میلی گرم در روز) به سختی تحمل می‌شود؛ کارآیی این دارو در OCD به فعالیت ضدافسردگی آن ارتباطی ندارد. فلوکستین ( ۵- ۶۰میلی گرم روزانه)، فلووکسامین (۳۰۰-۲۵ میلی گرم روزانه) و سرترالین (۱۵۰-۵۰ میلی گرم روزانه نیز به اندازه کلومیپرامین مؤثر است و عوارض جانبی کمتری دارد.

با درمان دارویی به تنهایی فقط در ۶۰-۵۰درصد بیماران بهبود کافی مشاهده می‌شود. در موارد مقاوم به درمان استفاده همزمان از یک داروی سروتونرژیک دیگر نظیر بوسپیرون یا یک نورولپتیک یا بنزودیازپین می‌تواند سودمند بوده و در موارد شدید، مشخص شده که تحریک عمقی مغزی (DBS) می‌تواند مؤثر باشد. در صورت دستیابی به پاسخ درمانی معمولا درمان نگهدارنده طولانی مدت لازم است.

در بسیاری از بیماران، به ویژه آن‌ها که رفتار جبری بسیار وقت گیر دارند، درمان رفتاری می‌تواند به اندازه دارودرمانی سبب بهبود شود. تکنیک‌های مؤثر شامل افزایش تدریجی قرارگیری در معرض موقعیت‌های استرس‌زا، استفاده از یک دفترچه یادداشت جهت مشخص کردن استرسور‌ها و دادن تکالیفی به بیمار در منزل به منظور جایگزین کردن فعالیت‌های جدید به جای رفتار‌های جبری است.