فیلم روانی – Psycho – معرفی، داستان و نقد

سال اکران: 1960

کارگردان: آلفرد هیچکاک (Alfred Hitchcock)

هنرپیشه‌ها: آنتونی پرکینز (Anthony Perkins)، جنت لی (Janet Leigh)، ورا مایلز (Vera Miles)، جان گاوین (John Gavin)، مارتین بالسام (Martin Balsam)

درباره‌ی کارگردان: آلفرد هیچکاک

آلفرد هیچکاک به‌عنوان یکی از برترین و تأثیرگذارترین کارگردانان تاریخ سینما شناخته می‌شود. او به‌خاطر خلق لحظات تعلیق و دلهره‌آور در فیلم‌های خود به «استاد تعلیق» مشهور است. آثار هیچکاک در دهه‌های 1940 و 1950 به او شهرتی جهانی بخشیدند. فیلم‌هایی مانند «پنجره عقبی» (Rear Window)، «شمال از شمال غربی» (North by Northwest)، و «سرگیجه» (Vertigo) نمونه‌هایی از مهارت او در به‌تصویر کشیدن اضطراب و توهمات انسانی هستند. هیچکاک با استفاده از تکنیک‌های سینمایی خاص خود مانند زوایای دوربین و نورپردازی‌های غیرعادی، توانست سبک منحصر به‌فردی در سینما ایجاد کند. او اغلب با تم‌های پیچیده روان‌شناختی، روان‌شناسی جنایت و غریزه‌های بشری سر و کار داشت. فیلم «روانی» در سال 1960، نقطه عطفی در کارنامه هیچکاک بود که جسارت او در شکستن تابوهای هالیوود را نشان داد. این فیلم نه‌تنها جنبه‌های جدیدی از وحشت را به سینما معرفی کرد، بلکه با ساختاری پیچیده و غیرمنتظره توانست مخاطبان را شگفت‌زده کند. هیچکاک به‌خاطر نحوه‌ استفاده‌اش از موسیقی، جلوه‌های صوتی و سکوت در فیلم‌هایش شناخته می‌شود. او به‌طور مداوم تلاش می‌کرد تا مرزهای سینما را به جلو ببرد و تماشاگران را در تجربه‌ای عمیق از داستان غرق کند. هیچکاک پس از «روانی» نیز به ساخت فیلم‌های موفق ادامه داد و تأثیرش بر نسل‌های بعدی کارگردانان به‌طور محسوس دیده می‌شود. او تا پایان عمر به‌عنوان نماد سینمای هیجان‌انگیز و مرموز باقی ماند و جایگاهش در تاریخ سینما بدون شک بی‌نظیر است.

داستان فیلم

فیلم «روانی» با ماجرای ماریون کرین، دختری که از کارفرمای خود ۴۰ هزار دلار می‌دزدد، آغاز می‌شود. او پس از دزدی، به امید آغاز زندگی جدیدی، با ماشینش به سمت کالیفرنیا فرار می‌کند. در طول راه، او مجبور می‌شود شب را در متل بَیتس که توسط نورمن بَیتس اداره می‌شود، اقامت کند. نورمن به‌نظر فردی خجالتی و مرموز می‌آید که به‌شدت به مادرش وابسته است. ماریون و نورمن در طول شبی بارانی با یکدیگر صحبت می‌کنند و نورمن به او درباره ارتباط پیچیده‌اش با مادرش می‌گوید. ماریون تصمیم می‌گیرد فردا پول‌ها را پس بدهد، اما در آن شب، در حمام متل به‌طرزی وحشتناک توسط فردی که به‌نظر مادر نورمن است، به قتل می‌رسد. صحنه قتل حمام یکی از مشهورترین صحنه‌های تاریخ سینما است که با استفاده از موسیقی تند و تدوین سریع، لحظاتی پرتعلیق را خلق می‌کند. جسد ماریون و ماشینش در مرداب دفن می‌شود و داستان فیلم به سمت تحقیقاتی که برای پیدا کردن او انجام می‌شود، پیش می‌رود. کارآگاه خصوصی به‌نام آرگاباست در جستجوی ماریون به متل بَیتس می‌رسد و به سرنوشت مشابهی دچار می‌شود. خواهر ماریون، لیلا، و نامزد او سم، نیز به تحقیق در مورد ماریون می‌پردازند و به متل می‌رسند. لیلا موفق می‌شود به خانه نورمن نفوذ کند و در نهایت کشف می‌کند که مادر نورمن سال‌ها پیش مرده است. در این حین، مشخص می‌شود که نورمن دچار اختلال روانی است و شخصیت مادرش را در ذهن خود خلق کرده است.

مفهوم فیلم

فیلم «روانی» به بررسی عمیق روان انسان و جنبه‌های تاریک ذهن می‌پردازد. نورمن بَیتس به‌عنوان شخصیتی با هویت‌های دوقلو، نماینده‌ی اضطراب‌ها و سرکوب‌های درونی است که به شکلی خشونت‌بار خود را بروز می‌دهند. این فیلم نشان می‌دهد که چگونه سرکوب‌های عاطفی و روابط پیچیده با والدین می‌توانند به انحرافات روانی خطرناک منجر شوند. هیچکاک با خلق شخصیتی مانند نورمن، تلاش می‌کند تا مرزهای میان عقلانیت و جنون را به چالش بکشد. «روانی» همچنین به موضوع تماشاگر و دیدن در سینما اشاره دارد. تماشاگر در این فیلم همچون نورمن، ناظری است که در حال دیدن لحظات خصوصی شخصیت‌هاست. صحنه قتل در حمام و استفاده از دوربین از دیدگاه نورمن، مخاطب را در موقعیتی مشابه قرار می‌دهد و احساس گناه را در او بیدار می‌کند. فیلم همچنین به موضوع گناه و پیامدهای آن پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه تلاش برای مخفی کردن گناه می‌تواند نتایج وحشتناکی به‌دنبال داشته باشد.

نقد و بررسی فیلم

«روانی» توانست تحولی در ژانر وحشت ایجاد کند و آن را به‌سوی روایتی پیچیده‌تر و روان‌شناسانه‌تر سوق دهد. هیچکاک از المان‌های تعلیق و تعجب به‌خوبی بهره می‌برد و تماشاگر را از آغاز تا پایان در حالت تنش نگه می‌دارد. او در این فیلم با شکستن قواعد روایی هالیوود، مانند کشتن شخصیت اصلی در میانه فیلم، به تماشاگران شوکی فراموش‌نشدنی وارد می‌کند. طراحی صحنه و انتخاب متل بَیتس به‌عنوان لوکیشن اصلی، به احساس انزوا و تهدید کمک شایانی می‌کند. هیچکاک همچنین از تکنیک‌های سینمایی مانند تدوین سریع و نورپردازی‌های تاریک برای ایجاد حس دلهره و اضطراب بهره می‌گیرد. موسیقی برنارد هرمن، با نواختن تند ویولون در صحنه قتل حمام، نقش مهمی در افزایش تأثیرگذاری فیلم دارد. بازی آنتونی پرکینز در نقش نورمن بَیتس به‌خوبی لایه‌های پیچیده شخصیت او را نمایش می‌دهد و او را به یکی از به‌یادماندنی‌ترین شخصیت‌های سینما تبدیل می‌کند. یکی از نکات برجسته فیلم، تأثیر روانی آن بر مخاطب است که تا سال‌ها پس از تماشای آن در ذهن باقی می‌ماند. منتقدان نیز از جسارت هیچکاک در پرداخت به موضوعات تابوشکنی مانند جنون، هویت دوگانه و خشونت تحسین کرده‌اند. فیلم «روانی» با استقبال تجاری و نقدی گسترده‌ای روبه‌رو شد و به‌عنوان یکی از آثار کلاسیک سینما جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. این فیلم توانست بر سینمای ترسناک دهه‌های بعد تأثیر بگذارد و الهام‌بخش کارگردانان بسیاری شود.

فکت‌هایی در مورد فیلم

1. «روانی» بر اساس رمانی به‌همین نام از رابرت بلاک ساخته شده که خود الهام گرفته از پرونده جنایی واقعی اد گین بود.
2. هیچکاک برای کاهش هزینه‌های تولید، تصمیم گرفت فیلم را به‌صورت سیاه و سفید فیلمبرداری کند.
3. صحنه قتل در حمام از ۷۷ نما تشکیل شده و تدوین آن حدود یک هفته زمان برد.
4. موسیقی متن برنارد هرمن یکی از عوامل موفقیت فیلم محسوب می‌شود و هیچکاک اذعان کرده که 33 درصد از تاثیر فیلم به‌خاطر موسیقی آن است.
5. فیلم «روانی» با بودجه‌ای حدود 800 هزار دلار ساخته شد اما بیش از 50 میلیون دلار در گیشه فروخت.
6. هیچکاک برای حفظ راز قتل ماریون کرین، حتی از عوامل فیلم نیز خواست تا این صحنه را افشا نکنند.
7. صحنه حمام با شکستن قواعد فیلم‌های هالیوودی، از نمایش خشونت بی‌پرده استفاده کرد که در آن زمان بسیار جنجال‌برانگیز بود.
8. هیچکاک به‌خاطر موفقیت فیلم، خانه‌ای در کنار استودیو یونیورسال خریداری کرد.
9. فیلم «روانی» به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های تاریخ سینما در بسیاری از فهرست‌های بهترین فیلم‌ها قرار دارد.
10. آلفرد هیچکاک در ابتدا قصد داشت که فیلم را در تلویزیون به نمایش بگذارد، اما پس از مشاهده پتانسیل بالای آن، تصمیم به اکران سینمایی گرفت.