دیپفیک چیست و 12 شیوه تشخیص یا دستکم شک کردن به دیپفیک
دیپفیک (Deepfake) ترکیبی از دو واژه «دیپ لرنینگ» (Deep Learning) و «فیک» (Fake) است که به معنای جعل است . این تکنولوژی با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری عمیق، تصاویر و ویدیوهای جعلی و بسیار واقعی از افراد تولید میکند. دیپفیکها میتوانند چهره فردی را بر روی ویدیوی شخص دیگری قرار دهند و این کار را به قدری طبیعی انجام دهند که تشخیص آن دشوار باشد.
تاریخچه و رواج دیپفیک
دیپفیکها از اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی با پیشرفتهای سریع در حوزه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به وجود آمدند و به سرعت رواج یافتند. در ابتدا، این تکنولوژی بیشتر در حوزه سرگرمی و تولید محتوای طنز مورد استفاده قرار میگرفت، اما به مرور زمان کاربردهای آن گستردهتر شد و به حوزههای مختلفی مانند سیاست، امنیت، و حتی جرائم سایبری نیز نفوذ کرد. با افزایش دسترسی به ابزارهای دیپفیک، افراد بیشتری توانستند از این تکنولوژی برای اهداف مختلف استفاده کنند، که این امر به نگرانیهای جدی در مورد استفاده نادرست و سوءاستفادههای احتمالی انجامید.
اثرات منفی دیپفیک
دیپفیکها میتوانند اثرات منفی و جدی بر جوامع داشته باشند. یکی از مهمترین اثرات منفی آنها، ایجاد اطلاعات نادرست و فریبنده است که میتواند باعث گمراهی و ایجاد شکاف در جامعه شود. استفاده از دیپفیکها برای تولید محتوای جعلی و نامناسب میتواند منجر به نقض حریم خصوصی افراد و تخریب شخصیتها شود. علاوه بر این، دیپفیکها میتوانند به عنوان ابزاری برای باجگیری و سوءاستفاده در فضای مجازی مورد استفاده قرار گیرند.
روشهای تشخیص دیپفیک
تغییرات غیرطبیعی در چهره و دهان
تحقیقات نشان دادهاند که تغییرات غیرطبیعی در چهره، مانند حرکات عجیب چشمها یا لبها، میتواند نشاندهنده یک دیپفیک باشد. اگر حرکات صورت با گفتار همخوانی ندارند، ممکن است با یک ویدئوی دستکاریشده روبرو باشید. این تغییرات میتوانند شامل مواردی مانند نبود حرکات طبیعی در بخشهایی از چهره باشند.
حرکات غیرطبیعی دهان، مانند باز و بسته شدن غیرمعمول لبها، نیز میتواند نشاندهنده دیپفیک باشد. این امر به دلیل مشکلات در شبیهسازی حرکات طبیعی دهان رخ میدهد. دیپفیکها اغلب نمیتوانند حرکات پیچیده و طبیعی دهان را به درستی شبیهسازی کنند.
پلک زدن غیرعادی
پژوهشها نشان میدهد که در دیپفیکها، پلک زدن غیرطبیعی یا بسیار کم اتفاق میافتد. انسانها به طور طبیعی پلک میزنند، اما در ویدیوهای دیپفیک ممکن است این حرکت بهدرستی شبیهسازی نشده باشد. این نشانه به دلیل ضعف در الگوریتمهای شبیهسازی حرکات طبیعی چشمها میباشد.
نورپردازی ناهماهنگ
نورپردازی و سایهها میتوانند نشانههای خوبی برای تشخیص دیپفیک باشند. اگر نور و سایهها با محیط و منبع نور همخوانی ندارند، احتمال دارد که ویدئو دستکاریشده باشد. پژوهشها نشان دادهاند که هماهنگی دقیق نورپردازی در تصاویر جعلی دشوار است و اغلب نقاطی با روشنایی یا سایههای غیرطبیعی ایجاد میشود.
کیفیت تصویر متفاوت
تفاوت در کیفیت تصویر میان بخشهای مختلف ویدیو میتواند یکی از نشانههای دیپفیک باشد. اگر بخشی از تصویر وضوح بالا و بخشی دیگر وضوح پایینتری دارد، این امر میتواند نشانهای از ترکیب چندین تصویر باشد. این تفاوتها میتواند به دلیل مشکلات در فرآیند ترکیب و تطبیق تصاویر مختلف ایجاد شود.
عدم هماهنگی صدا و تصویر
تحقیقات نشان دادهاند که هماهنگی کامل میان صدا و تصویر در دیپفیکها ممکن است بهدرستی انجام نشده باشد. اگر حرکت لبها با صدای گفتهها همخوانی ندارد، احتمال دیپفیک بودن ویدوو بالا است. این ناهماهنگی معمولاً به دلیل مشکلات در همگامسازی صدا و تصویر در فرآیند تولید دیپفیک رخ میدهد.
حرکات غیرطبیعی سر
حرکات غیرطبیعی و نامنظم سر نیز میتواند نشانهای از دیپفیک باشد. اگر سر فرد به شکلی عجیب و غیرعادی حرکت میکند، ممکن است ویدئو دستکاری شده باشد. این نشانه معمولاً به دلیل مشکلات در الگوریتمهای شبیهسازی حرکات طبیعی سر و بدن ایجاد میشود.
کیفیت پایین در بخشهایی از صورت
پژوهشها نشان میدهد که در ویدیوهای دیپفیک، برخی از بخشهای صورت مانند گوشها یا موها ممکن است کیفیت پایینتری داشته باشند. این امر به دلیل ترکیب چندین تصویر ممکن است رخ دهد. این کیفیت پایین میتواند به عنوان نشانهای از عدم دقت در فرآیند ترکیب تصاویر مختلف باشد.
لبههای تیز و غیرطبیعی
وجود لبههای تیز و غیرطبیعی در اطراف صورت یا اجزای دیگر، میتواند نشانهای از دیپفیک باشد. این مشکل به دلیل فرآیند ترکیب ویدیوها ممکن است رخ دهد. این لبههای تیز معمولاً به دلیل مشکلات در الگوریتمهای شبیهسازی و ترکیب تصاویر ایجاد میشود.
انطباق نادرست فریمها
اگر در ویدیو تغییرات ناگهانی و ناهماهنگ بین فریمها مشاهده کردید، این میتواند نشانهای از دیپفیک باشد. این مشکلات معمولاً به دلیل پردازش نادرست فریمها در ویدیوهای دیپفیک رخ میدهد. تغییرات ناگهانی و غیرطبیعی در انتقال بین فریمها میتواند نشانهای از دستکاری ویدیو باشد.
انطباق نامناسب پسزمینه
اگر پسزمینه ویدیو بهدرستی با چهره و حرکات فرد هماهنگ نیست، این میتواند نشانهای از دیپفیک باشد. ترکیب نامناسب پسزمینه با چهره معمولاً در ویدیوهای دیپفیک دیده میشود. این ناهماهنگی معمولاً به دلیل مشکلات در فرآیند ترکیب تصاویر مختلف با پسزمینه ایجاد میشود.