چگونه AMD با معماری رایزن به رقابت با اینتل پرداخت و جایگاه آن را به چالش کشید

اینتل و AMD دو نام بزرگ و قدیمی در صنعت پردازندههای کامپیوترهای دسکتاپ هستند که در طول دههها برای جذب کاربران و خریداران همیشه در رقابت بودهاند. اینتل، با پردازندههای قوی و نوآوریهای خود در اوایل دهه ۲۰۰۰، توانست سهم عمدهای از بازار را به خود اختصاص دهد و بهعنوان پیشرو در بازار پردازندهها شناخته شود. در مقابل، AMD نیز با محصولاتی مانند Phenom و FX تلاش کرد تا جایگاه خود را تثبیت کند، اما همواره از نظر عملکرد و مقبولیت در رقابت با اینتل عقب بود.
اما در میانه دهه ۲۰۱۰، شرایط تغییر کرد. AMD با یک بازنگری اساسی در معماری پردازندههای خود، محصولات جدیدی به نام Ryzen معرفی کرد که بهسرعت محبوب شدند و توانستند اینتل را به چالش بکشند. این تغییرات، ناشی از ترکیب نوآوریهای فنی AMD و رکود نسبی در توسعه محصولات اینتل بود که به AMD امکان داد تا به یکی از پیشروهای بازار پردازنده تبدیل شود. در این پست، به بررسی روند این تغییرات و عوامل موثر در برتری AMD در مقابل اینتل میپردازیم.
دوران طلایی اینتل: سلطه بدون چالش (۲۰۰۸-۲۰۱۱)
اواخر دهه ۲۰۰۰، اینتل به طور مشخص بر بازار پردازندههای دسکتاپ تسلط داشت. اینتل از مدل مشهور توسعهای خود به نام «تیک-تاک» (Tick-Tock) بهره میبرد. در این مدل، شرکت بهطور متناوب یک فرآیند تولید جدید معرفی میکرد (تیک) و سپس بر اساس همان فرآیند، یک طراحی جدید ارائه میداد (تاک). این مدل توسعهای باعث شد که اینتل بتواند بهطور مداوم عملکرد پردازندههای خود را بهبود دهد و مدلهایی مانند Core i5-750 و Core i7-870 که در بازار بسیار موفق بودند، به وجود آورد.
در مقابل، AMD نیز پردازندههای خوبی مانند Phenom II X4 970 را ارائه کرد، اما همچنان در مقایسه با اینتل در جایگاه دوم قرار داشت. هرچند پردازندههای AMD از نظر قیمت مناسب بودند، اما توانایی رقابت با محصولات اینتل را از نظر عملکرد کلی نداشتند. این روند ادامه داشت تا زمانی که اینتل در سال ۲۰۱۱ پردازندههای نسل Sandy Bridge را عرضه کرد؛ پردازندههایی که عملکرد فوقالعادهای در هر هسته داشتند و بهسرعت به بهترین انتخاب برای کاربران تبدیل شدند. AMD، در همین دوره با معرفی معماری Bulldozer، بر روی پردازش موازی و وظایف چند رشتهای متمرکز شد، اما عملکرد تکرشتهای ضعیف آن باعث شد که نتواند با Sandy Bridge رقابت کند.
نخستین نشانههای مشکل برای اینتل (۲۰۱۲-۲۰۱۵)
از سال ۲۰۱۲، اینتل به پیشتازی خود در بازار ادامه داد، اما مشکلات نیز شروع به ظهور کردند. در این دوره، AMD با مشکلات جدی در پردازندههای Bulldozer مواجه بود. تلاش AMD برای بهبود این معماری از طریق مدلهای Piledriver در سال ۲۰۱۲ نیز نتوانست توجه بسیاری را جلب کند. در نتیجه، اینتل بدون تلاش زیادی به صدر بازار باقی ماند. اینتل در این سالها تنها با افزایش اندک عملکرد از طریق ارتقاء پردازندههای Sandy Bridge به Ivy Bridge و سپس Haswell، پیشتازی خود را حفظ کرد. بررسیها نشان میداد که بهبود عملکرد تنها حدود ۱۰ درصد بود و عملاً در برخی از زمینهها مانند بازیها تفاوت چندانی بین نسلها مشاهده نمیشد.
اما نخستین مشکلات جدی اینتل در این دوره، مربوط به فرآیند ساخت ۱۴ نانومتری بود. اینتل که در ابتدا برنامه داشت تا پردازندههای Broadwell را در سال ۲۰۱۳ بر پایه فرآیند ۱۴ نانومتری عرضه کند، به دلیل مشکلات تولید و بازدهی پایین این فرآیند مجبور شد عرضه این پردازندهها را به سال ۲۰۱۴ موکول کند. با این حال، حتی تا سال ۲۰۱۵ نیز اینتل نتوانست به طور کامل این مشکل را برطرف کند و Broadwell به تعویق افتاد.
بحران ۱۴ نانومتری و تأثیر آن بر روند توسعه اینتل (۲۰۱۵)
تاخیر در فرآیند ۱۴ نانومتری تنها آغازی برای مشکلات بعدی اینتل بود. در حالی که این شرکت موفق به عرضه پردازندههای Broadwell شد، اما مشکلات تولید همچنان ادامه داشت و باعث شد که اینتل نتواند به روند «تیک-تاک» خود ادامه دهد. از این رو، اینتل مدل جدیدی به نام «فرآیند-معماری-بهینهسازی» را معرفی کرد و به جای تغییرات سریع، به بهینهسازیهای تدریجی روی آورد. این تغییرات باعث شد که اینتل به جای پیشرفت سریع، تا پنج نسل متوالی (Coffee Lake، Coffee Lake Refresh، Comet Lake و Rocket Lake) به روی همان فرآیند ۱۴ نانومتری باقی بماند.
ظهور AMD با معماری رایزن (۲۰۱۷)
در حالی که اینتل با مشکلات خود دست و پنجه نرم میکرد، AMD با معرفی معماری Zen و پردازندههای رایزن در سال ۲۰۱۷ توانست بازار را متحول کند. این پردازندهها با ارائه هستههای بیشتر و قیمتهای رقابتی بهسرعت محبوب شدند و عملکردی عالی در پردازشهای چندرشتهای ارائه دادند. AMD با این کار توانست بازار پردازندههای چند هستهای را از انحصار اینتل خارج کند. برای مثال، AMD با عرضه پردازندههای Ryzen 7 1700X و Ryzen 7 1800X توانست کاربرانی که به پردازش موازی اهمیت میدادند، جذب کند.
رقابت شدید (۲۰۱۷-۲۰۱۸)
در واکنش به موفقیت AMD، اینتل با معرفی پردازندههای Coffee Lake تلاش کرد جایگاه خود را حفظ کند. این نسل از پردازندهها برای اولین بار شامل مدلهای شش هستهای در سری Core i5 و Core i7 بود که پیش از آن تنها در پردازندههای رده بالا دیده میشد. اما AMD بهسرعت پاسخ داد و در سال ۲۰۱۸ پردازندههای Ryzen 2000 را با فرآیند ۱۲ نانومتری معرفی کرد که عملکرد بهتری در کارهای چندرشتهای داشت. به این ترتیب، AMD نه تنها به رقابت ادامه داد، بلکه جایگاه خود را در بازار تقویت کرد.
تغییر بزرگ با Zen 2 و Zen 3 (۲۰۱۹-۲۰۲۰)
در سال ۲۰۱۹، AMD با معرفی پردازندههای رایزن ۳۰۰۰ بر پایه معماری Zen 2 باز هم گام بلندی برداشت. این پردازندهها با بهرهگیری از فرآیند ۷ نانومتری، توانستند عملکرد بالایی در پردازشهای چندرشتهای و حتی بازیها ارائه دهند. کاربران و بررسیها بهسرعت این پردازندهها را مورد تحسین قرار دادند و AMD توانست سهم بازار خود را بهطور قابلتوجهی افزایش دهد.
اما نقطه عطف واقعی در سال ۲۰۲۰ با معرفی سری رایزن ۵۰۰۰ و معماری Zen 3 رخ داد. AMD با این معماری توانست از نظر عملکرد در بازیها نیز از اینتل پیشی بگیرد. پردازندههایی مانند Ryzen 9 5900X و Ryzen 5 5600X بهسرعت به انتخاب اصلی کاربران حرفهای و گیمرها تبدیل شدند و AMD توانست سهم بیشتری از بازار را تصاحب کند. بررسیها نشان دادند که این پردازندهها در تمامی زمینهها از جمله بنچمارکهای پردازشی و بازیها از پردازندههای اینتل پیشی گرفتهاند.
تلاش اینتل برای بازگشت با Alder Lake (۲۰۲۱-۲۰۲۲)
در سال ۲۰۲۱، اینتل با عرضه پردازندههای Alder Lake که برای اولین بار از ترکیبی از هستههای قدرتمند و هستههای کممصرف بهره میبردند، تلاش کرد تا جایگاه خود را بازپس گیرد. این پردازندهها با بهرهگیری از فرآیند ۱۰ نانومتری، عملکرد بالاتری نسبت به نسلهای پیشین خود ارائه دادند و در بنچمارکهای گیمینگ توانستند تاج عملکرد را از AMD بگیرند. با این حال، مصرف انرژی بالاتر این پردازندهها یکی از نقاط ضعف آنها بود.
چالش جدید از سوی ARM (۲۰۲۴ به بعد)
در حالی که اینتل و AMD همچنان در رقابت شدید با یکدیگر هستند، ظهور پردازندههای مبتنی بر ARM بهویژه توسط Qualcomm، یک تهدید جدید برای هر دو شرکت محسوب میشود. پردازندههای Snapdragon X مانند X-Elite و X Plus، با بهرهگیری از معماری ARM برای لپتاپهای ویندوزی عرضه شدهاند و مصرف انرژی کمتری دارند که برای کاربران جذاب است. در پاسخ به این تهدید، اینتل و AMD به همراه شرکتهای بزرگی مانند گوگل و مایکروسافت، اتحادی تشکیل دادهاند تا جایگاه معماری x86 را در بازار حفظ کنند.
تاریخچه رقابت بین اینتل و AMD نشان میدهد که چگونه نوآوریهای AMD با معرفی معماری رایزن توانست انحصار اینتل را به چالش بکشد و به برتری دست یابد. این رقابت همچنان ادامه دارد و با ظهور ARM، ممکن است شاهد تحولات جدیدی در بازار پردازندهها باشیم. نوآوریهای AMD و مشکلات تولیدی اینتل باعث شد که جایگاه این دو شرکت تغییر کند و AMD به یکی از رهبران بازار تبدیل شود. با این حال، آینده این رقابت همچنان نامشخص است و ممکن است با توسعه فناوریهای جدید، بازار پردازندهها دستخوش تغییرات بیشتری شود.
این نوشتهها را هم بخوانید