اقیانوس باستانی مریخ زمانی سواحل شنی داشت که برای استراحت ایده‌آل بودند

مریخ زمانی خانه‌ی یک اقیانوس عظیم با سواحلی زیبا و رویایی داشته. این تازه‌ترین یافته دانشمندان است. بیایید کمی تخیل کنیم و تصور کنیم که این اقیانوس و ساحل‌ها الان هم وجود می‌داشتند و بعد می‌پردازیم به خبر اصلی:

تعطیلات در سواحل مریخ

برگه‌های ثبت‌نام برای سفرهای تفریحی به مریخ به‌سرعت تمام شده بودند. اما لین و اریک، زوجی که رویای تماشای طلوع آفتاب از میان ماسه‌های سرخ مریخ را در سر داشتند، هنوز امیدشان را از دست نداده بودند. در سالن انتظار پایگاه فضایی نیو‌کیپ New Cape Spaceport، صفحات نمایشگر یکی پس از دیگری مقصدهای پروازهای بین‌سیاره‌ای را نشان می‌دادند: «اقامتگاه‌های شناور در حلقه‌های زحل»، «ماجراجویی‌های یخی در قمر اروپا»، «تعطیلات لاکچری در سواحل باستانی مریخ». لین دست اریک را فشرد و زیر لب گفت: «اگر نتوانیم این بلیت‌ها را بگیریم، ده سال دیگر هم چنین شانسی پیدا نمی‌کنیم.»

آن‌ها شانسشان را امتحان کردند. نامشان در فهرست انتظار بود، اما ناگهان صدای ربات پذیرش اعلام کرد که دو نفر از مسافران به دلایل نامعلومی از سفر منصرف شده‌اند. لین و اریک نگاه پرهیجانشان را به هم دوختند. لحظاتی بعد، مهر تأیید روی بلیت‌هایشان حک شد: «دو صندلی در کلاس ویژه برای تعطیلات در سواحل مریخ». سفینه‌ی آن‌ها از سکوی پرتاب برخاست و مسیرش را به سوی سیاره‌ای که زمانی خانه‌ی یک اقیانوس عظیم بود، آغاز کرد.

طلوع خورشید در مریخ، چیزی نبود که بتوان با زمین مقایسه‌اش کرد. دیسک خورشید، کوچک‌تر و کم‌نورتر از آنچه در زمین دیده می‌شد، از افق سرخ و پرغبار بالا می‌آمد و هاله‌ای زعفرانی و نقره‌ای به آسمان نازک این سیاره می‌داد. لین با تعجب گفت: «مثل تماشای یک کهکشان مرده است که هنوز هم نورش می‌تابد.» اما شب، داستان دیگری داشت؛ غروب، بی‌نهایت آرام و طولانی بود، گویی خورشید نمی‌خواست این افق سرخ‌رنگ را ترک کند. وقتی آسمان کاملاً تاریک شد، ستارگان، پُرنورتر از هرجای زمین، در آسمان مریخ درخشیدند.

شنا در اقیانوس باستانی مریخ، برای آن‌ها چیزی بیش از یک تجربه‌ی فیزیکی بود. آب، سردتر و چگال‌تر از اقیانوس‌های زمین به نظر می‌رسید، و گرانش پایین مریخ، حرکاتشان را کند و رویایی می‌کرد. هر موجی که روی سطح آرام آب می‌رقصید، ذرات معلق زرد و قرمز را بالا می‌برد و سطح را به دریایی از آتش‌های بی‌وزن تبدیل می‌کرد. اریک نفسش را حبس کرد و به لین نگاه کرد. «اینجا، همه چیز مثل یک رؤیاست… یک رؤیای به جا مانده از میلیون‌ها سال پیش.»

اقیانوس باستانی مریخ زمانی سواحل شنی داشت که برای استراحت ایده‌آل بودند

کاوشگر ژورانگ Zhurong Rover، که در مأموریت خود به بررسی سطح مریخ پرداخته است، شواهدی را آشکار کرده که نشان می‌دهد این سیاره‌ی خشک و بی‌جان، زمانی سواحلی آرام و پوشیده از شن‌های نرم داشته است. کشف این خطوط ساحلی، تصویری جدید و شگفت‌انگیز از مریخی را ارائه می‌کند که روزگاری، به‌طرز شگفت‌آوری شبیه زمین بوده است.

در حالی که ایده‌ی گردشگری فضایی در مریخ هنوز در حد رؤیا به نظر می‌رسد، یافته‌های اخیر نشان می‌دهند که روزگاری، اگر ما زودتر (یعنی خیلی زودتر) به آنجا رسیده بودیم، مریخ می‌توانست مقصدی رویایی برای استراحت و حتی اقامت باشد. اما اهمیت واقعی این کشف فراتر از رویاپردازی‌های گردشگری است؛ این یافته می‌تواند ما را به کشف نشانه‌های حیات باستانی در مریخ نزدیک‌تر کند.

سواحل گمشده‌ی مریخ؛ ردپای گذشته‌ای آبی و زنده

برنامه‌های سکونت در مریخ همیشه با چالش‌های زیادی همراه بوده است. حتی در زمین، اقامت طولانی‌مدت دانشمندان در قطب جنوب، با وجود ارزش علمی، به‌دلیل هزینه‌های سنگین و شرایط سخت، محدود است. حال تصور کنید که چالش‌های اقامت در مریخ چقدر بیشتر خواهد بود!

اما شاید اگر در گذشته به مریخ سفر می‌کردیم، سیاره‌ای را می‌دیدیم که با آنچه امروز می‌شناسیم، کاملاً متفاوت بود. پژوهشگران معتقدند که در دوران نوآخین Noachian Period، مریخ دارای جوی ضخیم‌تر و دریاهایی پهناور بوده است. کاوشگر ژورانگ در بررسی‌های خود، نشانه‌هایی از سواحل شنی را کشف کرده است که به‌شدت یادآور سواحل باستانی زمین هستند.

یکی از پژوهشگران، دکتر بنجامین کاردناس Dr. Benjamin Cardenas از دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، می‌گوید:
«ما مناطقی را یافته‌ایم که ظاهری کاملاً مشابه سواحل و دلتاهای رودخانه‌ای زمین دارند. شواهدی از باد، امواج و شن‌های فراوان دیده‌ایم؛ درست مانند یک ساحل واقعی مناسب تعطیلات!»

امواج، بادها و آب‌هایی که روزی حیات را پروراندند؟

بین مه ۲۰۲۱ تا مه ۲۰۲۲، کاوشگر ژورانگ در منطقه‌ی یوتوپیا پلانیتیا Utopia Planitia به کاوش پرداخت. با استفاده از امواج راداری، ژورانگ توانست ساختارهایی را در زیر سطح مریخ شناسایی کند که به‌شدت شبیه به «رسوبات جلویی ساحلی» Foreshore Deposits در زمین بودند.

این یافته نشان می‌دهد که این اقیانوس باستانی نه‌تنها وجود داشته، بلکه امواجی در آن جریان داشته‌اند که بر شکل‌گیری سواحل تأثیر گذاشته‌اند. دکتر کاردناس می‌گوید:
«این کشف مهم است، چرا که حضور امواج به این معنی است که هوا و آب با یکدیگر در تعامل بوده‌اند؛ شرایطی که می‌تواند محیطی مناسب برای حیات میکروبی ایجاد کند.»

شباهت‌های حیرت‌انگیز مریخ و زمین

تصاویر ارسالی ژورانگ، شباهت زیادی به سواحل زمین دارند. شیب این رسوبات بین ۶ تا ۲۰ درجه است، رقمی که در محدوده‌ی معمول شیب سواحل زمینی قرار دارد، حتی با وجود تفاوت گرانشی بین زمین و مریخ.

این یافته‌ها، فرضیه‌ی وجود اقیانوس‌های باستانی در مریخ را تقویت می‌کنند. پیش‌تر، تصاویر مدارگردهای ناسا نشانه‌هایی از سواحل احتمالی در مریخ ارائه داده بودند، اما برخی دانشمندان به‌دلیل ناهماهنگی‌های سطحی، به این نتایج شک داشتند.

اکنون، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که این تغییرات، ناشی از فرایندهای زمین‌شناسی است که در طول میلیون‌ها سال رخ داده است.

مریخ؛ مقصدی که دیگر وجود ندارد؟

اما حتی در دوران گرمی که این اقیانوس وجود داشته، آب‌های آن احتمالاً برای ما بیش از حد سرد بوده‌اند. اما اگر زمان را به عقب برگردانیم، شاید مریخ می‌توانست روزی مقصدی رویایی باشد.

چه کسی می‌داند که مریخ باستانی چه جاذبه‌های دیگری داشته است؟ شاید در گذشته، افرادی روی سواحل مریخ ایستاده بودند و به غروب خورشیدی سرد و کم‌فروغ خیره می‌شدند، درست مانند ما که امروز به گذشته‌ی این سیاره‌ی شگفت‌انگیز نگاه می‌کنیم.

منبع: Proceedings of the National Academy of Sciences