خشکی لب: چرا اتفاق می‌افتد و چگونه درمانش کنیم؟

الیز کافو (بلاگر سلامتی پوست و زیبایی):

همیشه با مشکل خشکی لب (Chapped Lips) دست‌وپنجه نرم می‌کردم و هر زمستان، لب‌هایم آن‌قدر خشک می‌شد که ترک می‌خوردند. از بالم لب استفاده می‌کردم، اما انگار تاثیری نداشت و هرچقدر لب‌هایم را با زبانم مرطوب می‌کردم، اوضاع بدتر می‌شد. بعضی روزها حتی لب‌هایم پوسته‌پوسته می‌شد و احساس سوزش داشتم، مخصوصاً وقتی چیزی تند می‌خوردم. اوایل فکر می‌کردم که فقط سرما دلیل این مشکل است، اما کم‌کم متوجه شدم که خشکی لب‌هایم همیشه هست، حتی در تابستان. بعدها فهمیدم که کم‌آبی بدن (Dehydration) و کمبود ویتامین‌ها هم می‌توانند باعث این مشکل شوند. علاوه بر این، مصرف زیاد کافئین (Caffeine) و نمک هم وضعیت لب‌ها را بدتر می‌کرد. وقتی به پزشک مراجعه کردم، او گفت که خشکی لب دلایل مختلفی دارد و هر کس باید علت اصلی مشکلش را پیدا کند. چیزی که مرا بیشتر شگفت‌زده کرد این بود که برخی از رژ لب‌ها و محصولات مراقبتی لب که استفاده می‌کردم، خودشان عامل خشکی لب بودند. تصمیم گرفتم دلیل اصلی این مشکل را بفهمم و راهکارهای درست را امتحان کنم تا لب‌هایم همیشه نرم و سالم بمانند.

در مسیر درمان، متوجه شدم که برخی از روش‌هایی که مردم برای رفع خشکی لب استفاده می‌کنند، نه‌تنها مؤثر نیستند، بلکه مشکل را شدیدتر می‌کنند. مثلاً لیسیدن مداوم لب‌ها که خیلی از افراد عادت به انجام آن دارند، باعث می‌شود رطوبت طبیعی لب‌ها سریع‌تر تبخیر شود. از طرفی، برخی از بالم لب‌ها (Lip Balms) حاوی موادی مانند منتول (Menthol) و الکل (Alcohol) هستند که به‌جای آبرسانی، باعث تحریک و خشکی بیشتر می‌شوند. یک نکته مهم دیگر که فهمیدم این بود که هوای خشک، مخصوصاً در محیط‌های بسته با تهویه نامناسب، رطوبت لب‌ها را کاهش می‌دهد. در نهایت، یاد گرفتم که برای حفظ سلامت لب‌ها باید به تغذیه، آبرسانی بدن و استفاده از محصولات مناسب توجه کنم. حالا که دلیل خشکی لب را می‌دانم، دیگر هر روز مجبور نیستم بالم لب بزنم و لب‌هایم همیشه نرم و سالم مانده‌اند. اگر تو هم از این مشکل رنج می‌بری، وقت آن رسیده که علت اصلی را پیدا کنی و راهکارهای مؤثر را به کار بگیری. در ادامه، ۵ حقیقت جالب درباره خشکی لب و روش‌های درمان آن را با هم بررسی می‌کنیم.

۱- کمبود ویتامین‌ها می‌تواند علت پنهان خشکی لب باشد

برخی افراد حتی با استفاده از بالم لب‌های مختلف باز هم با خشکی لب مواجه هستند و دلیل آن کمبود ویتامین‌ها (Vitamin Deficiency) است. ویتامین B2 (ریبوفلاوین – Riboflavin)، B3 (نیاسین – Niacin) و B6 نقش مهمی در حفظ سلامت پوست و لب‌ها دارند و کمبود آن‌ها می‌تواند باعث ترک و التهاب لب‌ها شود. کمبود آهن (Iron Deficiency) و زینک (Zinc) نیز از دلایل رایج خشکی و پوسته‌پوسته شدن لب‌ها است. برخی از افراد مبتلا به کم‌خونی (Anemia) نیز علائم خشکی و ترک‌خوردگی لب را تجربه می‌کنند. در چنین مواردی، تنها راه‌حل، تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌های مناسب است. مصرف سبزیجات برگ‌دار، گوشت قرمز، تخم‌مرغ و مغزها می‌تواند به بهبود این مشکل کمک کند. اگر کسی دائماً دچار خشکی لب است، بهتر است آزمایش خون بدهد تا از کمبود ویتامین‌های ضروری مطلع شود. مصرف کافی آب نیز برای جذب بهتر این مواد مغذی ضروری است. بنابراین، برای داشتن لب‌های سالم، علاوه بر مراقبت‌های خارجی، باید به تغذیه و دریافت مواد مغذی توجه کرد.

۲- لیسیدن مداوم لب‌ها خشکی را بدتر می‌کند

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که با لیسیدن لب‌ها (Lip Licking)، آن‌ها را مرطوب می‌کنند، اما این عادت در واقع باعث خشکی بیشتر می‌شود. بزاق دهان حاوی آنزیم‌هایی مانند آمیلاز (Amylase) و لیپاز (Lipase) است که وظیفه هضم غذا را دارند، اما وقتی روی لب‌ها باقی می‌مانند، باعث تجزیه چربی‌های طبیعی پوست شده و رطوبت آن را از بین می‌برند. علاوه بر این، بزاق به‌سرعت تبخیر می‌شود و این فرایند باعث می‌شود لب‌ها حتی خشک‌تر از قبل شوند. این چرخه معیوب باعث ترک‌خوردگی و تحریک بیشتر لب‌ها می‌شود و در موارد شدید، می‌تواند منجر به التهاب و درد شود. برخی از افراد حتی بدون اینکه متوجه شوند، هنگام استرس یا تمرکز بالا، مدام لب‌های خود را لیس می‌زنند. برای ترک این عادت، استفاده از بالم لب با ترکیبات مغذی مانند شی‌باتر (Shea Butter) و روغن نارگیل (Coconut Oil) توصیه می‌شود. استفاده از رژیم غذایی مناسب و افزایش مصرف آب نیز می‌تواند از خشکی مداوم لب جلوگیری کند. بهترین راه، آگاهی از این رفتار و جایگزین کردن آن با روش‌های صحیح مرطوب کردن لب‌ها است.

۳- برخی بالم لب‌ها به‌جای درمان، خشکی را تشدید می‌کنند

در حالی که بالم لب (Lip Balm) برای مرطوب نگه داشتن لب‌ها استفاده می‌شود، برخی از آن‌ها حاوی ترکیباتی هستند که در واقع باعث خشکی بیشتر می‌شوند. موادی مانند منتول (Menthol)، کافور (Camphor) و الکل (Alcohol) حس خنکی موقتی ایجاد می‌کنند، اما در درازمدت باعث از بین رفتن رطوبت طبیعی لب‌ها می‌شوند. برخی از بالم لب‌ها دارای رایحه‌های مصنوعی و مواد نگه‌دارنده‌ای هستند که در افراد حساس ممکن است باعث تحریک و التهاب شوند. پارافین (Paraffin) و وازلین (Petroleum Jelly) تنها یک لایه محافظ ایجاد می‌کنند، اما به‌خودی‌خود آبرسانی کافی انجام نمی‌دهند. بالم‌هایی که حاوی روغن‌های طبیعی مانند روغن جوجوبا (Jojoba Oil) و روغن بادام (Almond Oil) هستند، گزینه بهتری برای تأمین رطوبت پایدار لب‌ها محسوب می‌شوند. استفاده مداوم از بالم‌های بی‌کیفیت می‌تواند لب‌ها را وابسته کند و باعث شود فرد مدام احساس خشکی کند. برخی بالم لب‌ها دارای SPF هستند که از آسیب اشعه فرابنفش (UV Rays) جلوگیری می‌کند و برای روزهای آفتابی بسیار مفید است. بنابراین، انتخاب بالم لب مناسب با مواد طبیعی و بدون افزودنی‌های مضر، برای حفظ سلامت لب‌ها ضروری است.

۴- خشکی لب می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد

گاهی اوقات، خشکی مزمن لب‌ها (Chronic Chapped Lips) می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل پزشکی جدی باشد. بیماری‌هایی مانند دیابت (Diabetes) باعث کاهش رطوبت بدن و در نتیجه خشکی لب‌ها می‌شوند. کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) نیز می‌تواند باعث کاهش ترشح چربی‌های طبیعی پوست شده و لب‌ها را خشک کند. برخی بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن (Sjogren’s Syndrome) که باعث کاهش تولید بزاق و اشک می‌شود، نیز خشکی لب را تشدید می‌کنند. برخی داروها، مانند رتینوئیدها (Retinoids) و داروهای ضدحساسیت (Antihistamines)، نیز می‌توانند لب‌ها را خشک کنند. در مواردی که خشکی لب‌ها با علائمی مانند خستگی مزمن، کاهش وزن غیرمنتظره یا تغییرات پوستی همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. درمان بیماری زمینه‌ای معمولاً به بهبود وضعیت لب‌ها کمک می‌کند. بنابراین، اگر خشکی لب به‌طور مداوم ادامه دارد و به مراقبت‌های معمولی پاسخ نمی‌دهد، بررسی پزشکی لازم است.

۵- کم‌آبی بدن یکی از دلایل اصلی خشکی لب است

یکی از مهم‌ترین دلایل خشکی لب، کم‌آبی بدن (Dehydration) است که بسیاری از افراد آن را نادیده می‌گیرند. وقتی بدن به اندازه کافی آب دریافت نمی‌کند، اولین نشانه‌های کم‌آبی روی پوست و لب‌ها ظاهر می‌شود. لب‌ها برخلاف سایر بخش‌های پوست، غدد چربی ندارند و نمی‌توانند رطوبت خود را حفظ کنند. به همین دلیل، در شرایطی که بدن دچار کم‌آبی باشد، لب‌ها سریع‌تر خشک و ترک‌خورده می‌شوند. مصرف زیاد کافئین (Caffeine) و نوشیدنی‌های ادرارآور مانند قهوه و چای می‌تواند باعث از دست رفتن بیشتر آب بدن شود. برای جلوگیری از این مشکل، نوشیدن روزانه حداقل ۸ لیوان آب توصیه می‌شود. در هوای خشک یا فصول سرد، میزان آب مورد نیاز بدن بیشتر است و باید به این موضوع توجه کرد. علاوه بر نوشیدن آب، مصرف میوه‌های آبدار مانند خیار و هندوانه نیز به تأمین رطوبت بدن کمک می‌کند. در صورت کم‌آبی شدید، لب‌ها پوسته‌پوسته شده و حتی ممکن است دچار زخم شوند، بنابراین حفظ تعادل مایعات بدن ضروری است.

۶- حساسیت به برخی مواد آرایشی می‌تواند باعث خشکی لب شود

برخی از رژ لب‌ها (Lipsticks) و محصولات آرایشی حاوی موادی هستند که می‌توانند باعث خشکی، التهاب یا حساسیت لب‌ها شوند. مواد نگه‌دارنده، رایحه‌های مصنوعی و رنگدانه‌های شیمیایی ممکن است در برخی افراد باعث واکنش آلرژیک شوند. برخی از رژ لب‌های مات (Matte Lipsticks) به دلیل داشتن ترکیبات جاذب چربی، می‌توانند رطوبت طبیعی لب‌ها را از بین ببرند. حتی برخی از محصولات حاوی SPF ممکن است دارای ترکیباتی باشند که برای بعضی افراد تحریک‌کننده است. استفاده مداوم از این محصولات بدون مراقبت‌های مناسب می‌تواند باعث ترک‌خوردگی و خشکی مداوم لب‌ها شود. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است از رژ لب‌هایی که حاوی مواد مرطوب‌کننده طبیعی مانند روغن آرگان (Argan Oil) و شی‌باتر (Shea Butter) هستند، استفاده کرد. همچنین، قبل از استفاده از محصولات جدید، تست حساسیت روی پوست دست یا پشت گوش انجام شود. افرادی که به طور مداوم دچار خشکی لب هستند، باید ترکیبات محصولات آرایشی خود را بررسی کرده و در صورت نیاز، به گزینه‌های طبیعی و بدون افزودنی‌های مضر روی بیاورند. تعویض به محصولات گیاهی و فاقد پارابن (Paraben-Free) می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود سلامت لب‌ها داشته باشد.

۷- تغییرات آب‌وهوایی می‌توانند باعث خشکی لب شوند

یکی از دلایل شایع خشکی لب، قرار گرفتن در شرایط آب‌وهوایی مختلف است. هوای سرد و خشک زمستان باعث می‌شود که رطوبت طبیعی لب‌ها سریع‌تر تبخیر شود و لب‌ها دچار ترک‌خوردگی شوند. بادهای شدید نیز می‌توانند باعث از بین رفتن چربی محافظ روی لب‌ها شده و خشکی را تشدید کنند. در فصل تابستان، قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدون محافظت مناسب، می‌تواند باعث کم‌آبی و التهاب لب‌ها شود. استفاده از دستگاه‌های گرمایشی در محیط‌های بسته، هوای داخل خانه را خشک می‌کند و لب‌ها را در معرض خشکی قرار می‌دهد. یکی از بهترین راهکارها برای مقابله با این مشکل، استفاده از دستگاه بخور (Humidifier) در خانه و محل کار است. همچنین، استفاده از بالم لب‌های دارای SPF در تابستان و بالم‌های مغذی و آبرسان در زمستان، می‌تواند از خشکی بیش از حد جلوگیری کند. نوشیدن آب کافی و پرهیز از لیسیدن مداوم لب‌ها نیز در این شرایط اهمیت زیادی دارد. در هر فصل، باید مراقبت‌های مخصوص همان شرایط آب‌وهوایی را در نظر گرفت تا از خشکی و ترک‌خوردگی لب جلوگیری شود.

۸- برخی داروها باعث خشکی لب می‌شوند

بسیاری از داروها (Medications) می‌توانند به‌عنوان یکی از عوارض جانبی، باعث خشکی لب شوند. داروهای ضدآکنه مانند ایزوترتینوئین (Isotretinoin)، که برای درمان جوش‌های شدید استفاده می‌شود، یکی از رایج‌ترین عوامل خشکی لب است. داروهای ضدآلرژی (Antihistamines) مانند ستیریزین (Cetirizine) و لوراتادین (Loratadine) که برای درمان حساسیت‌ها استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث کاهش تولید بزاق شده و لب‌ها را خشک کنند. برخی داروهای ضدافسردگی (Antidepressants) و ضداضطراب نیز ممکن است تعادل مایعات بدن را تغییر دهند و باعث خشکی پوست و لب‌ها شوند. مصرف داروهای مدر (Diuretics)، که برای کاهش فشار خون بالا تجویز می‌شوند، مقدار زیادی آب از بدن خارج کرده و باعث کم‌آبی و خشکی لب‌ها می‌شوند. حتی برخی از داروهای شیمی‌درمانی (Chemotherapy Drugs) می‌توانند به‌عنوان عارضه جانبی، باعث التهاب و ترک‌خوردگی لب‌ها شوند. برای مقابله با این عارضه، استفاده از بالم لب‌های مرطوب‌کننده و نوشیدن آب کافی ضروری است. اگر فردی پس از شروع یک داروی خاص دچار خشکی شدید لب شد، باید با پزشک خود مشورت کند تا در صورت امکان، جایگزین مناسبی برای آن در نظر گرفته شود. آگاهی از عوارض جانبی داروها می‌تواند به پیشگیری از خشکی و ترک‌خوردگی لب کمک کند.

۹- تغذیه نامناسب می‌تواند لب‌ها را خشک کند

رژیم غذایی نقش مهمی در حفظ سلامت پوست و لب‌ها دارد و کمبود برخی مواد مغذی می‌تواند باعث خشکی مزمن شود. مصرف زیاد غذاهای شور (Salty Foods) و اسیدی مانند چیپس، ترشی و مرکبات، می‌تواند رطوبت طبیعی لب‌ها را از بین ببرد. کمبود اسیدهای چرب ضروری (Essential Fatty Acids) مانند امگا ۳ (Omega-3) که در ماهی، گردو و دانه‌های چیا یافت می‌شود، می‌تواند باعث خشکی پوست و لب‌ها شود. پروتئین‌ها نیز برای بازسازی سلول‌های پوستی ضروری هستند و کمبود آن‌ها می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی لب‌ها شود. برخی نوشیدنی‌ها مانند الکل (Alcohol) و نوشابه‌های گازدار نیز می‌توانند باعث کم‌آبی بدن شده و تأثیر منفی بر رطوبت لب‌ها بگذارند. مصرف بیش از حد قهوه و چای باعث دفع آب بدن شده و خشکی لب‌ها را تشدید می‌کند. برای حفظ رطوبت طبیعی لب‌ها، باید رژیم غذایی متعادلی شامل میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های سالم و چربی‌های مفید رعایت شود. افزایش مصرف آب و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده، می‌تواند به بهبود سلامت لب‌ها کمک کند. رعایت اصول تغذیه‌ای صحیح نه‌تنها برای سلامت عمومی بدن، بلکه برای جلوگیری از خشکی لب‌ها نیز ضروری است.