چرا جلسات تصویری شما را خسته می‌کنند؟ بررسی علمی پدیده «خستگی زوم»
جلسات کاری، چه حضوری و چه مجازی، همیشه با استقبال افراد مواجه نمی‌شوند. اما وقتی این جلسات به‌صورت ویدئوکنفرانسی برگزار می‌شوند، بسیاری از شرکت‌کنندگان خستگی و ناراحتی بیشتری را تجربه می‌کنند. این احساس که به‌عنوان «خستگی زوم» (Zoom Fatigue) شناخته می‌شود، یک پدیده‌ی روان‌شناختی است که تأثیر عمیقی بر بهره‌وری، مشارکت و سلامت ذهنی کاربران دارد.
طبق یک پژوهش جدید، ارتباطی معنادار میان خستگی زوم و میزان نارضایتی افراد از ظاهر خود وجود دارد. به بیان ساده، افرادی که نسبت به چهره‌ی خود احساس خوبی ندارند، هنگام حضور در تماس‌های تصویری، بیشتر دچار خستگی ذهنی و عاطفی می‌شوند. این خستگی ممکن است آن‌ها را به استفاده‌ی بیشتر از ابزارهای ویرایش ویدئو و تغییر ظاهر در نرم‌افزارهای ویدئوکنفرانس سوق دهد. اما آیا این راه‌حلی پایدار است یا فقط مشکل را عمیق‌تر می‌کند؟
چرا خستگی زوم می‌تواند مانع از پذیرش ویدئوکنفرانس شود؟
با وجود مزایای گسترده‌ی ویدئوکنفرانس، مانند کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد و تسهیل ارتباطات کاری، بسیاری از افراد همچنان از این فناوری گریزان هستند. خستگی زوم می‌تواند یکی از دلایل اصلی این بی‌میلی باشد.
پژوهشگران معتقدند که هرچه افراد احساس نارضایتی بیشتری نسبت به چهره‌ی خود داشته باشند، احتمال بیشتری دارد که از تماس‌های ویدئویی فرار کنند. از آن‌جایی که حضور در جلسات کاری مجازی برای بسیاری از مشاغل ضروری است، این مسئله می‌تواند منجر به مشکلات حرفه‌ای و کاهش فرصت‌های شغلی شود. برخی افراد ممکن است به‌جای مشارکت فعال در جلسات، دوربین خود را خاموش کنند، که می‌تواند بر میزان تعاملات و کیفیت ارتباطات کاری اثر منفی بگذارد.
آیا تصویر شما روی صفحه باعث افزایش خستگی شما می‌شود؟
در این پژوهش، ۲,۴۴۸ کارمند از بخش‌های مختلف علمی، فنی و حرفه‌ای که حداقل گاهی از راه دور کار می‌کنند و در جلسات ویدئویی شرکت دارند، مورد بررسی قرار گرفتند. هر شرکت‌کننده به یک پرسش‌نامه‌ی ۱۵ دقیقه‌ای پاسخ داد که شامل سؤالاتی درباره‌ی میزان نارضایتی از ظاهر خود و استفاده از ویژگی‌های تغییر ظاهر در نرم‌افزارهای ویدئوکنفرانس بود.
نتایج نشان داد که افرادی که نارضایتی بیشتری از چهره‌ی خود دارند، بیشتر دچار خستگی زوم می‌شوند. این خستگی نیز احتمال استفاده‌ی بیشتر از فیلترهای تصویری (Video Filters)، ابزارهای آرایش دیجیتال (Touch-up Features) و حتی آواتارهای دیجیتالی (Avatars) را افزایش می‌دهد. اما موضوع فقط به میزان نارضایتی افراد محدود نمی‌شود؛ بلکه صرف زمان طولانی برای مشاهده‌ی تصویر خود روی صفحه، می‌تواند باعث تشدید احساسات منفی و حتی افزایش خودانتقادی شود.
تماشای طولانی‌مدت چهره‌ی خود: عاملی برای تشدید نارضایتی
مطالعات روان‌شناسی نشان داده‌اند که تماشای مداوم تصویر خود در صفحه‌ی نمایش می‌تواند موجب افزایش حساسیت نسبت به ظاهر و در نتیجه، کاهش اعتمادبه‌نفس شود. این موضوع شباهت زیادی به تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی دارد، جایی که افراد اغلب تصاویر خود را ویرایش می‌کنند تا ظاهر بهتری داشته باشند.
از آن‌جایی که تماس‌های ویدئویی فرصتی برای کنترل و مشاهده‌ی پیوسته‌ی چهره‌ی خود فراهم می‌کنند، افراد ممکن است به‌طور ناخودآگاه زمان زیادی را صرف تجزیه‌وتحلیل چهره‌ی خود و مقایسه‌ی آن با دیگران کنند. این رفتار می‌تواند منجر به تشدید نارضایتی از ظاهر و در نتیجه افزایش استرس و خستگی شود.
خاموش کردن دوربین: راه‌حلی ساده اما دشوار
یکی از پیشنهادهای رایج برای کاهش خستگی زوم، خاموش کردن بخش ویدئوی خود (Self-Video) در طول جلسات است. اما این روش برای همه‌ی افراد عملی نیست. برخی افراد احساس می‌کنند که لازم است ظاهر خود را حین جلسه تحت نظر داشته باشند، درحالی‌که برخی دیگر از آن‌ها انتظار می‌رود که چهره‌شان را نشان دهند.
همچنین، خاموش کردن دوربین می‌تواند باعث کاهش تعامل و ارتباط چشمی بین شرکت‌کنندگان شود، که ممکن است بر درک متقابل و کیفیت ارتباطات تأثیر منفی بگذارد. در نتیجه، افراد در شرایطی قرار می‌گیرند که باید بین حفظ انرژی ذهنی خود و رعایت اصول جلسات کاری تعادل برقرار کنند.
محدودیت‌های تحقیق و پیشنهادهایی برای آینده
این پژوهش محدودیت‌هایی دارد که باید در مطالعات بعدی مورد بررسی قرار گیرند. به‌عنوان مثال، این مطالعه تنها بر کارمندان آمریکایی متمرکز بود، درحالی‌که نگرش افراد نسبت به ظاهر در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است. علاوه بر این، پژوهش حاضر رابطه‌ی علیت را اثبات نمی‌کند، بلکه فقط ارتباطی میان نارضایتی از چهره و خستگی زوم نشان می‌دهد.
پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که تحقیقات آینده بر روی راهکارهای مؤثر برای کاهش خستگی زوم تمرکز کنند. این راهکارها می‌توانند شامل طراحی بهتر نرم‌افزارهای ویدئوکنفرانس، بهینه‌سازی گزینه‌های نمایش تصویر، و حتی آموزش کاربران برای کاهش حساسیت نسبت به ظاهرشان در جلسات ویدئویی باشند.
منبع: PLOS One
