سندرم کبدی کلیوی یا سندرم هپاتورنال چیست؟

سندرم کبدی کلیوی (hepatorenal syndrome) طبق تعریف عبارتست از نارسایی کلیه در بیمارانی که کارکرد کبد آنها شدیداً مختل شده است و شواهد بالینی، آزمایشگاهی یا آناتومیک از سایر علل شناخته شده نارسایی کلیه در آنها وجود ندارد. این سندرم شباهت زیادی با نارسایی پیش کلیوی دارد اما برخلاف آن به درمان جایگزینی حجم پاسخ نمی‌دهد. سندرم کبدی کلیوی نوع I با کاهش سریع کارکرد کلیه در عرض چندین هفته مشخص می‌گردد و به طور شایع‌تر در بیمارانی دیده می‌شود که دچار نارسایی حاد کبد، هپاتیت حاد الکلی، یا عدم جبران حاد بیماری مزمن کبد هستند. این بیماران تمایل به هیپربیلی روبینمی شدید، طولانی شدن زمان پرترومبین، هیپوناترمی، و شواهد بالینی پرفشاری باب و انسفالوپاتی کبدی دارند. معمولاً فشار خون شریانی پایین است. عدم جبران حاد در سندرم کبدی کلیوی نوع I ممکن است ناشی از عفونت باکتریایی (پریتونیت خودبخود باکتریایی)، کشیدن مایع از شکم (abdominal paracentesis)، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های با سمیت کلیوی یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، استفادهٔ بی محابا از مدرها، اسهال، و خون‌ریزی گوارشی باشد. اگر درمان نشود سیر سریع رو به وخامت طی کرده و در عرض چند هفته منجر به مرگ بیمار می‌شود. سندرم کبدی کلیوی نوع II با شروع موذیانه و وخیم‌تر شدن پیشروندهٔ آهستهٔ کارکرد کلیه مشخص می‌گردد. این وضعیت بیشتر اوقات در بیمارانی دیده می‌شود که دچار سیروز جبران نشده و پرفشاری باب هستند. این گروه از بیماران فشار خون پایین تا طبیعی، زردی اندک و نیز آسیت مقاوم دارند. بیماری تمایل دارد سیر پیشروندهٔ تدریجی رو به وخامت در عرض چندین ماه طی کند. نشانه شاخص (hallmark) سندرم کبدی کلیوی اولیگوری همراه با اسمولالیتهٔ ادرار ۲ تا ۳ برابر غلظت پلاسما و نیز ادراری است که مشابه ادرار بیماران دچار ازوتمی پیش کلیوی تقریباً عاری از سدیم می‌باشد.

در بیماران مبتلا به سندرم کبدی کلیوی اتساع قابل ملاحظهٔ عروق احشایی و سیستمیک وجود دارد که منجر به افت فشار خون شریانی، برداشته شدن فشار از گیرنده‌های فشار شریانچه‌ای، و تحریک بیش از حد سامانه‌های عصبی سمپاتیک و رنین – آنژیوتانسین می‌شود. این بیش فعالی عصبی – هورمونی بازتابی، از طریق تنگ کننده‌ها (vasoconstrictor) و منقبض کننده‌های (vasopressor) عروقی درونزاد مثل آنژیوتانسین II و نورآدرنالین باعث انقباض شریان‌ها در بسترهای عروقی غیر احشایی متعدد از جمله شریان‌های پیش گلومرولی در کلیه می‌گردد. کارآزمایی‌های بالینی تصادفی شدهٔ اخیر نشان داده‌اند که درمان با ترکیبی ترلی‌پرسین (trelipressin) (مشابه وازوپرسین) به علاوه آلبومین داخل وریدی در بیماران مبتلا به سندرم کبدی کلیوی نوع I کارکرد کلیه را بهبود می‌بخشد.