معاینه نبضهای ورید ژوگولار
با معاینه وریدهای گردن میتوان فشار دهلیز راست را تخمین زد و شکل امواج وریدی را بررسی کرد. برای این کار باید از ورید ژوگولار داخلی راست استفاده کرد چرا که بهتر از وریدهای ژوگولار خارجی یا داخلی چپ به تخمین فشار دهلیز راست کمک میکند. با قرار دادن بیمار در وضعیت زاویه ۴۵ درجه (در صورت ابتلای بیمار به افزایش فشار وریدی، کمی بالاتر؛ و در صورت ابتلای بیمار به کاهش فشار وریدی، کمی پایین تر) و چرخاندن سر بیمار به سمت چب میتوان فاصلهی عمودی (ارتفاع) از زاویهی جناغ (زاویه لوئیس) تا حد فوقانی نبض وریدی را تعیین نمود.
از آنجا که دهلیز راست از نظر ارتفاع تقریبا cm ۵ پائینتر از زاویه جناغ قرار میگیرد، اتساع ورید ژوگولار cm ۴ بالاتر از زاویه جناغ نشان دهنده این است که فشار دهلیز راست در حدود 9 سانتیمتر آب است. فشار دهلیز راست در حالت معمول 5 تا 9 سانتیمتر آب است و در نارسایی احتقانی قلب، نارسایی یا تنگی تریکوسپید و بیماریهای محدود کننده (رستریکتیو) یا فشارنده (کنستریکتیو) قلب افزایش مییابد. هنگام دم، در قفسه صدری فشار منفی ایجاد میشود، خون وریدی به داخل قفسه صدری تخلیه میشود و فشار وریدی کاهش مییابد. هنگام بازدم عکس این عمل اتفاق میافتد. این روند در مواردی مثل نارسایی بطن راست، پریکاردیت فشارنده یا بیماریهای محدود کننده قلب معکوس میشود (نشانهی Kussmaul).
در نارسایی قلب راست افزایش فشار وریدی به طور غیر مستقیم باعث احتقان کبد میشود. در صورت 3-1 دقیقه فشار آوردن روی کبد فشار ورید ژوگولار افزایش مییابد (پسزدن خون از کبد به ورید ژوگولار hepatojugulur reflux).
امواج طبیعی ضربان وریدی شامل موجهای v, c, a و فرودهای x و y هستند؛ این امواج بازتاب اتفاقاتی هستند که در قلب راست روی میدهند. موج a ناشی از انقباض دهلیز است. متعاقباً با کاهش فشار وریدی طی انبساط دهلیزی فرود x به وجود میآید. این روند نزولی با برجستگی تریکوسپید به داخل دهلیز راست حین سیستول بطنی و بروز موج c، قطع میشود. موج v به علت بازگشت وریدی و افزایش فشار دهلیزی ایجاد میشود. موج vبه طور طبیعی کوچکتر از موج a است و به دنبال آن فرود y و در نتیجه بازشدن دریچه تریکوسپید و ریزش خون دهلیز راست به داخل بطن راست حین دیاستول، اتفاق میافتد.
اختلال امواج وریدی نشانهای از اختلالات ساختاری، عملکردی یا الکتریکی قلب میباشند. در هر حالتی که مقاومت در مقابل تخلیه خون دهلیز راست افزایش یابد (مثل تنگی تریکوسپید، هیپرتروفی بطن راست، هیپرتانسیون ریوی) موج a برجسته میشود. موج a بسیار برجسته موسوم به توپ جنگی (cannona wave) در مواردی دیده میشود که انقباض دهلیز در مقابل دریچهی بسته تریکوسپید انجام میشود، مثلاً در بلوک کامل قلبی، ریتمهای پیوستگاهی یا بطنی و گاهی در ضربانسازهای بطنی. در فیبریلاسیون دهلیزی، موج a از بین میرود. در رگورژیتاسیون تریکوسپید، موج v برجسته شده و ممکن است با موج c ادغام شود (موج cv)، که در نتیجه، فرود x نیز کم فروغ شده یا از بین میرود. در تنگی تریکوسپید فرود y به علت تخلیه ناقص دهلیزی ضعیف میشود. در پریکاردیت فشارنده و کاردیومیوپاتی محدود کننده و انفارکتوس بطن راست فرود y سریع و عمیق میشود و تامپوناد پریکارد فرود x عمیقتر میشود اما فرود y کم فروغ یا محو میشود.