چه کسی چرخ فلک را اختراع کرد؟

سال ۱۸۹۳ م

مردی که در سرش چرخ داشت

تدبیری بزرگ در شیکاگو

برنامه ریزی برای نمایشگاه شیکاگو خوب پیش می‌رفت, اما مردی که مسئول این کار بود, یعنی معماری به نام دانیل برنهام(Daniel burnham), چندان راضی نبود. او رویای نمایشگاهی چنان با شکوه و سرگرم کننده را در سر می‌پروراند که از نمایشگاه پاریس که پیش از آن برگزار شده بود, فراتر رود, اما نمایشگاه شیکاگو اصلا با برج تماشایی که لویی ایفل طراحی کرده بود و تحسین بازدیدکنندگان را در نمایشگاه پاریس برانگیخته بود, قابل مقایسه نبود.

برنهام از همه خواست ایدهٔ بهتری مطرح کنند.

چند برج سر به فلک کشیده و عجیب پیشنهاد شد, مانند برجی که دو مایل ارتفاع داشت و برج دیگری که از کندهٔ درخت درست شده بود, اما بر نهام برج دیگری نمی‌خواست, بلکه در پی چیزی کاملا متفاوت بود. این جا بود که مهندسی اهل پیتزبورگ فکر بکری به ذهنش خطور کرد: چرا چرخ عظیم الجثه‌ای درست نکند که سرنشینانش را صدها پا به آسمان بلند کند و ببرد.

سایر مهندسان بر این باور بودند این چرخ آن‌قدر بزرگ است که امکان ساختنش نیست و این فکر را رد کردند, اما جرج فریس پشتکار داشت. گرچه او را با عبارت “مردی که در سرش چرخ دارد”, یعنی دیوانه, تمسخر کردند, سرانجام توانست تاییدیهٔ شروع به کار را بگیرد. این چرخ بسیار بزرگ که در کم‌تر از شش ماه ساخته شد, می‌توانست هر بار بیش از دو هزار سرنشین را به هوا برد. بیش از ۵/۱ میلیون بازدید کنندهٔ نمایشگاه, سوار این چرخ شدند و به آسمان رفتند و از آن هنگام, چرخ فلک فریس همیشه با مانده است.

اولین چرخ فریس (ferris wheel) در نمایشگاه سنت لویی هم در سال ۱۹۰۶ شروع به کار کرد. بعد از پایان نمایشگاه, این چرخ منظرهٔ قشنگ و دلپذیری برای بینندگان نداشت و سرانجام با دینامیت آن را منفجر کردند و آهن پاره‌اش را فروختند. این چرخ از سازنده‌اش که در سال ۱۸۹۶ بر اثر سل درگذشت, خیلی بیش‌تر عمر کرد.

چرخ فلک بیش از هزار تن وزن داشت. ۳۶ واگن برای نشستن سرنشینان داشت که هر یک به بزرگی واگن‌های قطار بود. به چهارده تن چفت نیاز داشت تا همه چیز را با هم نگه دارد.