چه تراشه‌ای در پاسپورت‌های الکترونیکی ایران استفاده شده و آیا امکان ردیابی افراد را دارد؟
انگار ذهن ما طوری برنامه‌نویسی شده است که هر خبر مشکوک و منفی را سریعا باور و نشر دهیم ولی اخبار مثبت و معتبر را نادیده گرفته و برایشان ارزشی قائل نباشیم.
کافی است گوشی موبایل‌تان را به دست بگیرید و کلیپی یک دقیقه‌ای درباره یک کشف بزرگ بسازید و بعد روی اینترنت و شبکه‌های مجازی بگذارید. میلیون‌ها نفر بدون تحقیق یا اندکی تامل و درنگ و تفکر این کلیپ را با آب و تاب بیشتر و البته تحلیل‌های مفصل‌تر بازنشر می‌کنند.
برای نمونه، کلیپی که درباره کشف تراشه GPS در گذرنامه‌های ایران منتشر شده و سریعا به خبر اول فضای مجازی تبدیل شد.
فردی در این ویدیو، با خراشیدن صفحات آخر یک پاسپورت ایرانی و جدا کردن لایه‌های برگه آخر، تراشه‌ای از لای آن‌ها بیرون می‌آورد و بعد مدعی میشود یک تراشه جی‌پی‌اس برای ردگیری است. نتیجه‌گیری اینکه پاسپورت‌های خود را همه‌جا همراه‌تان نبرید یا ردگیری نشوید.
اما پیش از اطلاع‌رسانی پلیس گذرنامه یا نهادهای مسئول دیگر درباره این کلیپ؛ کمی جست‌وجو در اینترنت پیرامون گذرنامه‌های الکترونیکی شما را به جواب و یقین می‌رساند.
پاسپورت‌های بیومتریک
سال‌ها است که ایران جزو کشورهایی محسوب میشود که گذرنامه یا پاسپورت بیومتریک برای شهروندان خود صادر می‌کند. در حقیقت، بیش از ۹۰ درصد کشورهای دنیا از چنین پاسپورت‌هایی استفاده می‌کنند.
اگر به مدخل ویکی‌پدیای biometric passport مراجعه کنید؛ نقشه کشورهایی که از پاسپورت بیومتریک یا الکترونیکی استفاده می‌کنند را مشاهده خواهید کرد که ایران هم جزو آن‌ها است.
به طور رسمی در این سایت توضیح داده شده که درون این نوع پاسپورت‌ها یک تراشه RFID کار گذاشته میشود که تنها اطلاعات هویتی در آن ذخیره شده است و کاربرد دیگری ندارد. چون اصولا این تراشه‌های الکتریکی نه باتری دارند و نه به آنتنی متصل هستند که سیگنال‌ها را دریافت و ارسال کنند.
این تراشه حافظه‌ای ۳۲ کیلوبایتی دارد و اطلاعاتی مانند تشخیص چهره، اثر انگشت و اطلاعات عنبیه چشم افراد در آن ذخیره میشوند تا در گیت‌های ورودی کشورها باعث تسریع روند کارها شوند.
این تراشه‌ها کاملا تصادفی انتخاب و در پاسپورت‌ها کار گذاشته میشوند. هیچ شماره سریالی ندارند و ضریب سرقت داده‌ها بسیار پایین است چون اصولا برای خوانده اطلاعات روی آن‌ها توسط دستگاه‌های اسکنر، نیاز به کلیدهای دیگری هم هست.
دستگاه‌های اسکنر هم باید از توابع درهم‌ساز(هش) و امضای دیجیتالی برای خواندن اطلاعات گذرنامه‌ها استفاده کنند. هر گذرنامه و تراشه یک شماره شناسایی غیرقابل کپی‌برداری دارد تا امکان هرگونه جعل یا سرقت کاهش یابد.
جای نگرانی نیست
کشور ایران از سال ۲۰۰۷ به سوی صدور گذرنامه‌های الکترونیکی حرکت کرده و از فوریه ۲۰۱۱ به طور رسمی گذرنامه‌های بیومتریک صادر می‌کند.
امروز صبح هم رئیس پلیس مهاجرت و گذرنامه نیروی انتظامی نسبت به اخبار و شایعات منتشر شده در فضای مجازی پیرامون وجود GPS در گذرنامه‌ها واکنش نشان داده و آن را خنده‌دار تلقی کرد.
وی می‌گوید ایران همانند ۹۰ درصد کشورهای دنیا گذرنامه‌اش الکترونیکی است و براین اساس تراشه‌ای الکترونیکی در آن نصب شده است. در روی جلد گذرنامه نیز علامتی شبیه دوربین حک شده است که به صورت شفاف اعلام می‌کند که گذرنامه الکترونیکی است.
بنابراین، اخبار و شایعات اخیر بی‌اساس و غیرتخصصی است. تراشه‌ای که در گذرنامه‌های ایرانی کار گذاشته شده است؛ در گذرنامه‌های کشورهای دیگر هم یافت میشود و اتفاقی تازه یا عجیب نیست.
یعنی کسی براش سوال نمیشد که این تراشه حتی اگر جی پی اس هم باشه نیروی مصرفیش رو از کجا میاره! از تو هوا که نمیتونه الکتریسیته بگیره. این اطلاعات ایران هم اینقدر عقب مونده هست که نمیتونه همچین چیز پیشرفته ای بسازه. حالا اگر میگفتن NSA همچین کاری کرده میشد باورش کرد
این تصورات که خیلی از دستگاهها ردیابی میشوند از طرف افراد مختلفی با مقاصد گوناگون مطرح میشود. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که برای اینکه درون یک وسیله ردیاب GPS نصب بشود به آنتنی با ابعاد 20*20 میلیمتر برای دریافت سیگنال ماهواره های تعیین موقعیت، یک آنتن برای ارسال موقعیت از طریق فرکانس رادیویی و یک باتری نیاز دارد. مصرف باتری این سیستم در حین کار حدود 30 میلی آمپر است. قراردادن چنین ساختاری در جلد گذرنامه، دندان، چیپ های زیر پوستی و . . . غیر ممکن است.
البته بسیاری از این دستگاهها در فیلمهای سینمایی نمایش داده میشوند که محصول تخیل نویسنده و کارگردان است.