امروز «هابل» ۳۰ ساله شد؛ نگاهی به بهترین عکس‌هایی که این تلسکوپ فضایی ثبت کرده است
امروز سی‌امین سال آغاز به کار تلسکوپ فضایی هابل است؛ یکی از بلندپروازانه‌ترین و تاثیرگذارترین پروژه‌های نجوبی در تاریخ بشر!
این تلسکوپ در مدار زمین قرار دارد و در طول این ۳۰ سال، تصاویری نفس‌گیر و شگفت‌انگیز از فضا به زمین مخابره و در مقابل دیدگان ما قرار داده است. این تصاویر تصورات مردم درباره فضا را تغییر دادند تا هر روز بیشتر عاشق آسمان‌ها شوند.
در اینجا می‌خواهیم ۱۰ عکس بسیار زیبا ثبت شده توسط این تلسکوپ در سه دهه گذشته را بررسی کنیم تا هم تجلیلی از این پروژه بزرگ باشد و هم دوباره یادآوری کنیم هستی چقدر بزرگ و ناشناخته ولی بس زیبا است:
بقایای ابرنواختر ۸ هزار ساله
هنگامی که یک ستاره در ابرنواختری به پایان عمر خود رسیده و منفجر می‌شود؛ مواد پرتاب شده از آن شکل‌های پیچیده‌ای در فضا می‌سازند و می‌توانند هزاران سال دوام بیاورند.
سحابی حجاب یا پرده (Veil Nebula) یکی از همین بقایای ابرنواختر است که در اثر انفجار ستاره‌ای ۲۰ برابر بزرگ‌تر از خورشید در ۸ هزار سال پیش شکل گرفته است.
این سحابی به خاطر نقش‌های ظریف و پارچه مانندش به سحابی پرده معروف شده است. هابل ۶ عکس از زوایای مختلف این سحابی گرفته که در یک طرح موزاییکی کنار هم قرار می‌گیرند.
مرکز راه شیری
در قلب کهکشان ما، همانند دیگر کهکشان‌ها یک هیولای عظیم نهفته است؛ یک سیاه‌چاله فوق‌العاده بزرگ!
چون سیاه‌چاله‌ها هر چیزی که در نزدیکی آنها باشد؛ حتی سبک را جذب می‌کنند؛ دیدن آنها از فاصله‌هایی نزدیک بسیار دشوار است.
تلسکوپ هابل این عکس را از فاصله‌ای بیش از ۲۷ هزار سال نوری از زمین گرفته است. سیاه‌چاله بزرگ Sagittarius A در وسط این تصویر است اگرچه زیاد معلوم نیست.
سحابی مرداب
درخشش زیبایی که در مرکز این تصویر است؛ مربوط به یک ابرستاره جوان به نام Herschel 36 است که ۳۲ برابر بزرگ‌تر از خورشید و ۲۰۰ هزار برابر درخشان‌تر از آن است.
روشنی این ابرستاره به قدری است که همه سحابی تالاب (Lagoon Nebula) را روشن کرده و دره‌ها و پشته‌های رنگی و پیچیده‌ای تشکیل می‌دهد.
این ستاره مقادیر بسیار زیادی اشعه ماوراء بنفش به محیط اطراف ساطع می‌کند تا بادهای ستاره‌ای، گازها و گرد و غبارهای اطراف آن به این شکل و رنگ دربیایند.
ستارگان سحابی سر میمون
این تصویر بخشی از سحابی Monkey Head است که ستاره‌های جدید در آن متولد می‌شوند. گرد و غبارها به همراه گازها تحت جاذبه به صورت توده‌هایی متراکم شکل می‌گیرند و در نهایت بلوک‌هایی از ستارگان جدید را تشکیل می‌دهند.
در مرکز و سمت راست این تصویر می‌توانید گردوغبارها و گازهای باقیمانده را مشاهده کنید.
همسایه کهکشانی ما: ابر ماژلانی کوچک
نمایی خیره‌کننده از یکی از نزدیک‌ترین همسایه‌های کهکشانی ما. ابر ماژلانی کوچک (Small Magellanic Cloud) یک کهکشان ماهواره‌ای برای کهکشان راه شیری است؛ به این معنی که در مدار حاشیه کهکشان ما قرار دارد.
SMC یک کهکشان بسیار کوچک است و جزو کهکشان‌های کوتوله طبقه‌بندی می‌شود. در بخش‌هایی از زمین با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است؛ چون بسیار روشن است.
تصویری که در بالا مشاهده می‌کنید ترکیبی از عکس هابل و داده‌های مادون قرمز تلسکوپ فضایی Spitzer و داده‌های اشعه ایکس رصدخانه Chandra X-ray است.
سحابی رتیل
هنگامی که ستاره‌شناسان این سحابی را کشف کردند؛ تصور می‌شد یک ستاره بزرگ یا خوشه‌ای از ستاره‌ها است. اما در مشاهدات بعدی مشخص شد ترکیبی از دو خوشه است.
یک خوشه نزدیک به یک میلیون سال از دیگری قدیمی‌تر است و ادغام این دو خوشه در یکدیگر باعث توزیع غیرمعمول ستارگان کم حجم شده است. توزیعی که مطابق انتظار کروی نیست و شکلی کشیده دارد.
این سحابی در ۲۵ میلیون سال پیش منبع تولید ستاره‌های جدید بوده است.
گرم‌ترین خوشه ستاره‌ای در کهکشان
این عکس مشهور تلسکوپ هابل، سحابی فوق‌العاده Werterlund 2 را نشان می‌دهد که میزبان برخی از داغ‌ترین و درخشان‌ترین ستاره‌های کهکشان ما است.
برخی از این ستاره‌ها به قدری بزرگ هستند که بادهای منشا بادهای طوفانی ناگهانی هستند و به شکل گاز و توده‌های غبار دیده می‌شوند.
مشتری به شکلی که هرگز قبلا ندیده بودیم
تلسکوپ هابل برای تصاویر بسیار دوری که گرفته، شهره است ولی گاهی اوقات تصاویری از درون منظومه شمسی نیز ثبت کرده که بی‌نظیر و منحصربه‌فرد هستند و باعث شدند دیدگاهمان تغییر کند.
شاید بهترین تصویر از سیاره مشتری با جزئیات کامل تا به امروز همین عکس است. رنگ‌ها در این تصویر بسیار قوی‌تر و قابل تشخیص و تفکیک هستند. توده‌های ابری دور سیاره مشتری به طور کامل مشخص هستند و حتی می‌توان طوفان‌های درون آنها را مشاهده کرد.
هنوز اخترشناسان دارند روی این تصویر کار می‌کنند و برایشان ابهامات زیادی مطرح است؛ از جمله این لکه‌های قرمز رنگ دقیقا چه هستند و با گردبادهای قهوه‌ای یا سفید چه تفاوتی دارند.
حباب‌های فضایی
این ساختار جالب به سحابی حباب‌ها (Bubble Nebula) معروف است. یک سحابی بسیار بزرگ که درون آن را باید ۷ سال نوری پیمود. ستاره‌شناسان می‌گویند توسط یک ستاره بسیار داغ ساخته شده که ۴۵ برابر گرم‌تر از خورشید است.
این ابرستاره داغ می‌تواند بادهای ستاره‌ای به راه بیندازد که سرعتی بیش از ۴ میلیون مایل در ساعت دارند. این بادها گازهای سرد را به سمت بیرون هل می‌دهند و باعث شکل گرفتن این حباب‌ها می‌شوند.
گفته می‌شود این سحابی زیبا زیاد دوام نمی‌آورد و احتمالا در ۱۰ الی ۲۰ میلیون سال آینده در به صورت یک ابرنواختر منفجر می‌شود.
ستون‌های آفرینش
یکی دیگر از مشهورترین عکس‌های گرفته شده توسط هابل در ۲۵ سال پیش است. ستون‌های آفرینش، بخش از سحابی عقاب و سازه‌های به بلندی ۵ سال نوری هستند.
این ستون‌ها توسط نورهای ماوراء بنفش گروهی از ستاره‌های بزرگ ولی جوان بالای سر خود نورافشانی شده و زیبایی دو چندان پیدا می‌کنند.
۲۰ سال بعد، از این ستون‌ها تصاویری با جزئیات بیشتر توسط Wide Field Camera 3 گرفته شده و همین‌طور از مادون قرمز برای نمایش ستاره‌های درخشان اطراف آن بهره برده شده است.
آینده هابل
تلسکوپ هابل در سال‌های گذشته شاهد ارتقاها و اصلاحاتی بوده است تا هنوز هم به ماموریت‌های خود ادامه دهد. پیش‌بینی می‌شود این تلسکوپ فضایی نزدیک به ۱۰ الی ۲۰ سال دیگر برپا باشد و بعد تلسکوپ James Webb ناسا جایگزین آن می‌شود.
تلسکوپ جدید قدرتمندتر از هابل است و می‌تواند نقاط دروتری از جهان آفرینش را رصد و عکس‌برداری کند. تلسکوپ James Webb تا سال آینده عملیاتی نخواهد شد و ما همچنان منتظر می‌مانیم تا عکس‌های خارق‌العاده هابل از آسمان‌ها را تماشا کنیم.
