تیروئید کم کار و پرکاری تیروئید: راه های تشخیص و درمان
رپورتاژ
تعداد زیادی از افراد در سراسر جهان دچار بیماری تیروئید میشود با این حال متخصصان تصور میکنند این افراد از وجود بیماری تیروئید خود آگاهی ندارد. بیماری تیروئید میتواند بر همه سیستمهای بدن تاثیر گذرد به همین دلیل تشخیص این اختلال اهمیت بسیار زیادی دارد. در بخش زیر به دو نوع اختلال شایع تیروئیدی که عبارتند از پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید اشاره میکنیم.
تیروئید چیست؟
تیروئید یک غده کوچک در قسمت جلوی گردن از و یک بخش از سیستم قدرت محسوب میگردد که وظیفه کنترل هورمونهای بدن را بر عهده دارد. هورمونهای تیروئید به متابولیسم چربی، پروتئین و کربوهیدراتها کمک میکنند و از افزایش فشار خون، دمای بدن و ضربان قلب جلوگیری میکنند. بیماری تیروئید نسبتاً شایع است و معمولاً جنبه ارثی دارد اما اغلب در خانمها بیشتر دیده میشود پزشکان علت آن را نمیدانند. بیماری تیروئید به دو دسته پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید تقسیم میشود.
پرکاری و کم کاری تیروئید چه تفاوتی با هم دارند؟
منظور از تیروئید پرکار بیش فعال شدن غده تیروئید و تولید مقدار بسیار زیادی هورمون تیروئید است و کمکاری تیروئید به فعالیت ناکافی غده تیروئید گفته میشود و به مقدار کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند. این اختلال معمولاً علائم و نشانههای متفاوتی دارند اما گاهی اوقات علائم آنها با یکدیگر همپوشانی دارد به عنوان مثال بزرگ شدن غده تیروئید که به آن گواتر گفته میشود ممکن است در هر دو نوع بیماری تیروئید به وجود بیاید. علل و روشهای درمان پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارند.
پرکاری تیروئید
برخی از علائم و نشانههای شایع پرکاری تیروئید به شرح زیر میباشد:
- لرزش دستها
- کاهش وزن
- عصبانیت
- افزایش تپش قلب
- اختلال در خواب
- شکننده شدن پوست
- ضعف عضلانی
- تحریک پذیری
- اختلال در چرخه پریود
علل پرکاری تیروئید چیست؟
بیماری گریوز شایع ترین علت پرکاری تیروئید سطح یک بیماری خود ایمنی محسوب میشود که در این اختلال سیستم ایمنی بدن به تیروئید به عنوان یک جسم خارجی مینگرد و به آن حمله میکند. این بیماری باعث میشود و تیروئید به تولید مقدار بسیار زیادی هورمون تیروئید بپردازد. برخی از افرادی که دچار این بیماری میشوند به علت تورم بافت اطراف چشم دچار بیرون زدگی چشم خواهند شد. سایر علل پرکاری تیروئید به شرح زیر میباشد:
- به وجود آمدن گرههای کوچک درون تیروئید که به آن گواتر گره دار سمی گفته میشود.
- تیروئیدیت یا التهاب غده تیروئید به علت ویروس ایجاد میگردد.
- پرکاری تیروئید پس از زایمان
- کم کاری غده تیروئید
- مصرف مقدار بسیار زیادی هورمون تیروئید
کم کاری تیروئید
برخی از علائم و نشانههای شایع کم کاری تیروئید به شرح زیر میباشد:
- یبوست
- خستگی
- حساسیت به سرما
- افزایش وزن
- خشکی پوست
- فراموشی
علل کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید زمان رخ میدهد که غده تیروئید دیگر مانند گذشته کار نمیکند یا آن که به دلایل پزشکی تخریب یا خارج شده است. این اختلال در زنان مسن شیوع بیشتری دارد. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی دیگر است که شایع ترین علت کم کاری تیروئید محسوب میشود. سایر علل کم کاری تیروئید به شرح زیر میباشند:
- ید درمانی یا جراحی برای درمان پرکاری تیروئید، سرطان تیروئید یا سایر بیماریهای تیروئیدی
- پرتو درمانی در گذشته برای درمان تومورهای سر و گردن
- اختلالاتی که به طور مستقیم و یا غده هیپوفیز مغز تأثیر میگذارند از قبیل سندروم شیهان
- کم کاری تیروئید در هنگام تولد یا کم کاری مادرزادی تیروئید
- مصرف برخی داروها از قبیل آمیودارون، لیتیوم و داروهای ضد تشنج
اختلالات غده تیروئید چگونه تشخیص داده میشود؟
معمولا بیمارانی که دچار اختلالات تیروئیدی هستند زمانی به پزشک مراجعه میکنند که دچار هریک از علایم و نشانههای بالا شده باشند. در این حال پزشک علاوه بر انجام معاینه جسمانی درخواست انجام آزمایش خون را نیز خواهد داد. از آنجایی که هورمون تی اس اچ غده تیروئید را برای تولید هورمون تحریک میکند و بالا بودن سطح آن وقتی که بدن به اندازه کافی به تولید هورمون تیروئید میپردازد نشان دهنده پرکاری تیروئید و بالا بودن سطح آن نشان دهنده کم کاری تیروئید است. آزمایش خون میتواند در صورت ابتلا به بیماری تیروئید هاشیموتو یا بیماری گریوز سطح آنتی بادیها را نشان دهد. بدن برای مبارزه با متهاجمین خارجی از قبیل ویروس یا باکتری به تولید آنتی بادی میپردازند و وجود آنتی بادی در خون بدین معنا است که بدن شما به غده تیروئید به عنوان یک مهاجم نگاه میکند. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش خون پزشک ممکن است درخواست اسکن تیروئید را نیز بدهد. معمولا پزشک از سونوگرافی برای تشخیص اختلالات تیروئید از قبیل پرکاری تیروئید استفاده میکند.
آیا بیماریهای تیروئیدی خطرناک هستند؟
ضرورت بیماریهای تیروئید خطرناک نیستند و ممکن است شما بیشتر دچار کم کاری تیروئید شوید تا پرکاری تیروئید. هر دو بیماری در دوران بارداری میتواند مشکل ساز شوند زیرا در این شرایط هورمونهای بدن در حال نوسان هستند. کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید هر دو مادر و جنین را دچار مشکل میکند به همین دلیل زنانی که دچار بیماری تیروئید هستند باید به طور منظم در دوران بارداری آزمایش بدهند در صورت نیاز دارو مصرف کنند یا پزشک به تغییر دوز داروی آنها بپردازد.
پرکاری و کم کاری تیروئید چگونه درمان میشود؟
درمان پرکاری تیروئید با توجه به علائم بیمار آغاز میشود و پزشک برای کنترل این علائم به تجویز بتا بلاکرها از قبیل پروپرانول، آتنولول، متوپرولول و نادولول میپردازد. این داروها میتوانند به کاهش ضربان قلب، کاهش لرزش بدن و بهبود تحریک پذیری خود کند. سایر روشهای درمانی با توجه به علت پرکاری تیروئید تجویز میشوند به عنوان مثال داروی متی مازول به عنوان یک داروی ضد تیروئید تجویز میگردد که میتواند از تولید هورمونهای جدید جلوگیری کند. این روش غیر جراحی برای مواردی که بیمار دچار بیماری گویوز شده است مورد استفاده قرار میگیرد. در صورتی که شما در سه ماهه اول بارداری قرار دارید به احتمال زیاد به با توجه به خطراتی که ممکن است جنین را تهدید کند پزشک به تجویز پروپیل تیوراسیل میپردازد. این دارو میتواند سطح تولید هورمون تیروئید را کاهش دهد.
در صورتی که داروهای تجویز شده هیچ تأثیری نداشته باشند یا پرکاری تیروئید به دلایل دیگری به وجود آمده باشد پزشک از روشهای دیگری برای تخریب غده تیروئید استفاده میکند و بدین منظور به انجام عمل جراحی میپردازد یا انجام ید درمانی را توصیه خواهد کرد. معمولاً برای درمان کم کاری تیروئید از مکمل هورمون تیروئید استفاده میشود و بیشترین دارویی که بدین منظور مورد استفاده قرار میگیرد لووتیروکسین یا تیروکسین است. امروز در مقایسه با روشهای قدیمی پزشک، استفاده از لووتیروکسین را توصیه میکند. پزشک از شما میخواهد که پس از بیدار شدن از خواب و هنگامی که معده شما خالی است به مصرف داروی خود بپردازید. پزشک با توجه به سن و وزن شما و نتایج حاصل از ارزیابی هورمون تی اس اچ به تنظیم دوز دارو خواهد پرداخت. پزشک استاندارد به کمک داروهای تجویز شده مجدداً سطح هورمون تیروئید را به سطح طبیعی برگرداند و علائم شما بهبود پیدا کند. فهرست کاملی از همه داروهایی که مصرف میکنید را در اختیار پزشک خود قرار دهید. برخی از داروها از قبیل کلسیم و داروی ضد تشنج بر نحوه جذب لووتیروکسین تاثیر میگذارند. از آنجایی که این داروها تحت عنوان داروهای حفظ سلامت تیروئید در نظر گرفته میشوند خیلی تجویز نمیگردند زیرا مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار ندارند.
آیا پرکاری و کم کاری تیروئید یک اختلال دائمی است؟
پرکاری تیروئید یک اختلال دائمی نیست و در صورتی که پس از مصرف دارو دوباره شما دچار پرکاری تیروئید یا عوارض جانبی حاصل از داروهای مصرفی شوید پزشک انجام جراحی خارج کردن تیروئید را توصیه میکند. جراحی و یا درمانی معمولاً میتوانند از پرکاری تیروئید پیشگیری کنند اما شما پس از درمان با این روشها دچار کم کاری تیروئید خواهد شد و باید هر روز دارو مصرف کنید. پرکاری تیروئید به صورت خود به خود از بین میرود و شما باید به طور منظم دارو مصرف کنید و تحت نظر قرار داشته باشید. از آنجا که شرایط همه افراد با یکدیگر برابر نیست شما باید با پزشک خود مشورت کنید تا اطلاعات کاملی را در این رابطه در اختیار شما قرار دارد.