هرآنچه باید درباره جراحی تعویض مفصل زانو بدانید

رپورتاژ
راهرفتن بدون داشتن زانوی سالم تبدیل به رویا میشود. مفصل زانو بهعنوان بزرگترین و مهمترین مفصل در بدن به شمار میرود که نهتنها بخش زیادی از وزن افراد را تحمل میکند؛ بلکه برای راهرفتن و انواع حرکات بدنی بهصورت طبیعی به زانوی سالم نیاز داریم. سه دلیل عمده میتواند باعث بروز عارضه در مفصل زانو شود که استئوآرتریت، روماتیسم و آرتروز ناشی از آسیب دیدگیهای مفصلی نام دارند. هرکدام از این عارضهها باعث ایجاد درد در زانوی افراد میشود. شدت درد به عواملی مانند وزن و سن افراد بستگی دارد. گاهی اوقات مشکل در مفصل زانو به حدی شدت پیدا میکند که جراحی تعویض مفصل زانو ضروری میشود. در ادامه به طور مفصل پیدا و پنهان این عمل جراحی را مورد بررسی قرار میدهیم. با ما همراه باشید.
آرتروپلاستی یا جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
به زبان ساده جراحی تعویض مفصل زانو که در زبان انگلیسی به نام آرتروپلاستی مشهور است، شامل قرار دادن یک مفصل زانوی جدید بهجای مفصل آسیبدیده در بدن افراد است. برای این منظور معمولاً بخشهای آسیبدیده مفصل زانو جدا میشود و بهجای آن پروتز مصنوعی در مفصل قرار داده میشود. جراحی آرتروپلاستی بسیار کارآمد است و نقش بسزایی در توانبخشی به افراد و ازبینبردن درد مفصل زانو دارد. مفصل مصنوعی از کیفیت بالایی برخوردار هستند و در صورتی که فشار زیادی به آنها وارد نشود، معمولاً تا 15 سال بهخوبی در بدن افراد کار میکنند. افراد پس از جراحی تعویض زانو سلامتی خود را به طور کامل به دست میآورند و در انجام امور روزانه خود با هیچگونه مشکلی مواجه نمیشوند.
چه زمانی افراد نیاز به جراحی آرتروپلاستی پیدا میکنند؟
این عمل بهطورکلی زمانی تجویز میشود که درد بسیار زیادی به افراد وارد شود و عملاً راهرفتن آنها دچار اختلال شود. شدت این اختلال بهگونهای است که فرد حتی در انجام سادهترین امور روزمره خود دچار مشکلات جدی میشود. با این وجود راههای غیر جراحی نیز وجود دارد که بنابر تشخیص پزشک باید نسبت به انتخاب آنها اقدام نمود. معمولاً تجویز جراحی تعویض مفصل زانو برای سه گروه زیر صورت میپذیرد:
1- آرتروز یکی از شایعترین عوارضی است که افراد در سنین بالای 50 سال به آن دچار میشوند. این بیماری باعث ازبینرفتن تدریجی غضروفهای زانو در افراد مسن میشوند. بهاینترتیب ساییدگی زیادی در ناحیه زانو بروز میکند که دردهای طاقتفرسایی را به دنبال دارد.
2- بیماری دیگری به نام آرتریت روماتوئید وجود دارد که بهموجب آن مایع غشایی مفصل زانو دچار التهاب میشود. در پی این عارضه درد شدیدی در زانو احساس میشود.
3- گاهی اوقات در اثر ضربههای شدید به مفاصل زانو، آسیب جدی به این بخش از بدن وارد میشود. تصادفات و مصدومیتهای ورزشی بهعنوان دو عامل مهم در اینگونه موارد به شمار میروند.
آیا تعویض مفصل زانو در هر سنی امکانپذیر است؟
آنچه در جراحی تعویض زانو بیش از هر چیزی موضوعیت دارد، شدت دردی است که بیمار متحمل میشود. به همین دلیل مسئله سن و وزن افراد کاملاً فرعی به شمار میرود البته در حالت طبیعی مشکلات مفاصل زانو در سنین بالای 50 سال بروز میکند. با این وجود بارها مشاهده شده است که حتی یک نوزاد در سنین پایین نیاز به آرتروپلاستی زانو پیدا میکند؛ بنابراین این عمل جراحی به تشخیص پزشک متخصص در سنین مختلف قابل انجام است.
پیششرط انجام جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
آمادگی بدن فرد بیمار بهعنوان مهمترین پیششرط جراحی تعویض مفصل زانو به شمار میرود. آمادگی صرفاً جنبه روانی ندارد؛ بلکه باید معاینات لازم روی بدن بیمار صورت بگیرد تا اطمینان حاصل شود هیچگونه عفونت فعالی در قسمتهای مختلف بدن وجود نداشته باشد. همچنین پرونده بیمار و سوابق بیماریهای او باید بهخوبی توسط پزشک ارزیابی شود. بهعنوانمثال معمولاً پزشکان برای کسانی که بهتازگی سکته مغزی یا قلبی را تجربه کردهاند، عمل آرتروپلاستی را تجویز نمیکنند.
عمل جراحی آرتروپلاستی زانو چگونه انجام میشود؟
در جراحی تعویض مفصل زانو سه بخش از مفصل زانو خارج میشود که عبارتاند از:
– غضروف پایینترین قسمت از استخوان ران
– بالاترین بخش از استخوان ساق پا
– ناحیه پشتی استخوان کشکک
پس از خارج کردن این سه بخش بهجای آنها مفصل مصنوعی از جنس فلز یا پلاستیک قرار داده میشود. در برخی مواقع حتی مینیسک و رباطهای زانو نیز خارج میشوند و بهجای آن از سیمان استخوانی برای برقراری اتصال مصنوعی در مفصل زانو استفاده میشود.
چه عوارضی برای جراحی آرتروپلاستی میتوان برشمرد؟
در حالت کلی جراحی تعویض مفصل زانو عوارض بسیار کمی دارد و افراد معدودی دچار عوارض این بیماری میشوند. اما در مجموع عوارضی که ممکن است پس از این عمل جراحی بروز کنند، عبارتاند از:
عفونت
عفونت یکی از عوارضی است که پس از هر عمل جراحی ممکن است رخ بدهد. با این وجود بررسیها نشان میدهد که تنها در 2 درصد جراحیهای آرتروپلاستی، عفونت رخ میدهد. البته در همان موارد معدود نیز با تجویز آنتیبیوتیکهای مناسب توسط پزشک عفونت بهراحتی قابل درمان است.
لخته شدن خون
لخته شدن خون یکی دیگر از عوارض جراحی تعویض مفصل زانو است که معمولاً در رگهای پا رخ میدهد. پزشکان پس از عمل جراحی بیمار را بهخوبی تحت نظر میگیرند و برنامهریزی لازم برای جلوگیری از بروز این مشکل را در قالب تعریف برنامه تمرینی مناسب و داروهای رقیقسازی خون در دستور کار قرار میدهند.
مشکلات ایمپلنت
پس از جراحی تعویض مفصل زانو معمولاً درجه آزادی زانو به حدود 115 درجه میرسد. اما گاهی اوقات به دلیل محدودیتهای دیگری که در بدن فرد وجود دارد این بازه حرکتی محدودتر میشود. بهعلاوه ساییده شدن ایمپلنتها نیز به دلیل فشار بیش از حد بهزانو ممکن است رخ دهد. البته در سالهای اخیر پیشرفتهای بسیار خوبی در این زمینه حاصل شده است.
آسیب عصبی – عروقی
در موارد بسیار نادری نیز ممکن است در حین جراحی به اعصاب یا عروق خونی اطراف زانو آسیب وارد شود.
چه مراقبتهایی برای بعد از جراحی تعویض مفصل زانو در نظر گرفته شود؟
پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو، معمولاً به تشخیص پزشک، بیمار بین یک تا سه روز در بیمارستان بستری میشود و تحت مراقبت کادر درمان قرار میگیرد. پس از آن اگر مشکل یا عارضهای در فرد تشخیص داده نشود، بیمار مرخص میشود. اما فرآیند مراقبتهای بعد از جراحی باید در خانه نیز پیگیری شود. این مراقبتها باید در چند هفته اول پس از عمل بهخوبی رعایت شوند تا موفقیت جراحی تضمین گردد. از جمله اقدامات لازم برای دوران پس از جراحی در منزل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– رژیم غذایی فرد در هفتههای ابتدایی پس از جراحی باید متعادل باشد و در کنار آن مصرف آهن برای ترمیم سریعتر و بازیابی قدرت عضلانی توصیه میشود.
– پس از عمل در ناحیه زانو بخیه و گیرههایی تعبیه میشوند که باید حتماً مراقبت لازم از آنها به عمل بیاید. حتماً باید از خیس شدن آنها قبل از خشک شدن جلوگیری به عمل آورید. پس از چند هفته نیز باید نسبت به کشیدن بخیهها و جدا کردن گیرهها اقدام کرد.
– فعالیتهای ورزشی مناسب باید به مدت 3 تا 6 ماه پس از جراحی در نظر گرفته شود که عبارتاند از: پیادهروی آرام، راهرفتن آرام روی پله، تمرینهایی بهمنظور تقویت عضلات زانو زیر نظر فیزیوتراپ از جمله تمرینات لازم برای این دوره زمانی هستند.
جراحی تعویض مفصل زانو خود را به دست پزشکان متخصص بسپارید
برای جلوگیری از بروز عوارض در جراحی تعویض مفصل زانو و همچنین دستیابی بهسلامت باید عمل جراحی خود را زیر نظر پزشکان متخصص و ماهر ارتوپدی انجام دهید. دکتر آرش شرافت وزیری در سال 1388 موفق به اخذ بورد تخصصی جراحی استخوان و مفاصل از دانشگاه علوم پزشکی تهران گردیده است و در طول این سالها تجربههای موفق بسیار زیادی را در عمل آرتروپلاستی پشت سر گذاشته است.