فیلم انیمیشن راتاتوی – نقد، تحلیل و خلاصه داستان – Ratatouille 2007

کارگردان و فیلمنامه نویس: براد بیرد. صداپیشگان: پاتون آزولت، یان هولم، رامانو، پیتر اوتول و جنین گاروفالو. 110 دقیقه.

«راتاتوی» نام نوعی غذای آب پر است که آن را با بادمجان، کدو، فلفل سبز، گوجه و بعضی وقت‌ها گوشت می‌پزند. کلمهٔ «راتاتوی» همچنین یادآورِ کلمهٔ موش (در انگلیسی Rat) است. به این ترتیب راتاتوی فیلمی است دربارهٔ یک موش عاشق آشپزی. یک موش غذاشناس و خوش اشتها.

موش‌ها سابقه‌ای 80 ساله در سینمای انیمیشن دارند و میکی ماوس مشهورترین قهرمان انیمیشنی تاریخ سینما، یک موش است. با این حال، موش‌ها چند صباحی است که به حاشیهٔ سینمای انیمیشن رانده شده‌اند. حالا پنگوئن‌ها و سمورها و سنجاب‌ها محبوبیت بیشتری دارند و در قالب قهرمان به مراتب پذیرفتنی‌ترند. سازندگان راتاتوی از این جهت که یک موش را قهرمان قصهٔ خود قرار داده‌اند، واقعاً مرتکب ریسک عظیمی شده‌اند. آنها حتی مخاطرهٔ بیشتری را هم به جان خریده و موش قصهٔ خود را خیلی شبیه به موش واقعی از کار درآورده‌اند. موش‌هایی که قبلاً در فیلم‌های انیمیشن می‌دیدیم قیافه و فیزیک انسانی داشتند، اما موش راتاتوی موش تر از تمامی همتایان انیمیشنی خود است.

این موش رمی (با صدای پاتون آزولت) نام دارد. رمی عاشق آشپزی است و توانایی عجیبی دارد برای تشخیص غذاهای سمی. رمی به خانوادهٔ خود توصیه می‌کند که غذاهای خوب بخورند. رمی معتقد است: «هر موجودی با آن چیزی که می‌خورد شناخته می‌شود، پس ما باید سعی کنیم که همیشه چیزهای خوب بخوریم.» رمی علاقه زیادی به آگوست گوستاو آشپز افسانه‌ای شهر پاریس دارد؛ آشپزی که تکیهٔ کلام‌اش این بود: «هر کس می‌تواند آشپزی کند.» متاسفانه آگوست گوستاو دیگر در جهان زندگان نیست، با این حال رستوران گوستو در پاریس همچنان مشغول کار است. البته این رستوران در حال حاضر توسط مرد بدذاتی به اسم اسکینر (با صدای یان هولم) اداره می‌شود. اسکینر هیچ توجهی به کیفیت غذاها نشان نمی‌دهد و هر آشغالی را به خورد مشتریان رستوران می‌دهد. رمی بر اثر پاره‌ای حوادث و اتفاقات، به پاریس می‌آید.

او آرزوی این را دارد که روزی آشپز رستوران معروف گوستوی پاریس شود. در همین زمان، سر و کلهٔ لنگوینی (با صدای لو رامانو) پیدا می‌شود. لنگوینی مرد جوان بی تجربه‌ای است که پدرش قبلاً کارمند رستوران گوستو بوده است. لنگوینی آرزو دارد که سرآشپز رستوران گوستو شود اما استعداد این کار را ندارد. لنگوینی نهایتاً به عنوان دربان و سرایدار رستوران استخدام می‌شود. سپس رمی و لنگوینی با هم آشنا می‌شوند. آنها به زودی پی می‌برند که به یکدیگر نیاز دارند. لنگوینی ترتیبی می‌دهد تا رمی را مخفیانه وارد آشپزخانهٔ رستوران کند. سپس رمی مخفیانه شروع می‌کند به پختن انواع غذاهای خوشمزه. همه تصور می‌کنند که این غذاها دست پخت لنگوینی است. به زودی شهرت غذاهای خوشمزهٔ رستوران گوستو در سراسر پاریس می‌پیچد. لنگوینی همچنین از این طریق موفق می‌شود دل زن رویاهایش، کولت (با صدای جنین گاروفالو)، را به دست آورد.

اما مشکلات یکی یکی از راه می‌رسند. سرآشپز رستوران (یان هولم) از موفقیت‌های لنگوینی به شدت ناراحت است و در فکر انتقام گیری است. علاوه بر این، آنتون اگو (با صدای پیتر اوتول)، که منتقد غذاهای رستوران‌هاست، قرار است به رستوران گوستو بیاید و درست در همین شب مهم، رمی ناپدید می‌شود … براد بیرد سازندهٔ راتاتوی، خود را یک انیماتور نمی‌داند. او با وجودی که سه فیلم انیمیشن موفق ساخته (غول آهنی، شگفت انگیزها و راتاتوی) معتقد است که انیمیشن بودن یک فیلم نباید دلیلی باشد برای محرومیت فیلم از احساس‌ها و پیچیدگی‌هایی که معمولاً در فیلم‌های حرکت زنده یافت می‌شود. براد بیرد، همچون موش قهرمان قصه‌اش، نمی‌خواهد در یک محدودهٔ تنگ با مرزهای تعریف شده باقی بماند. رمی نیز در پی شکستن مرزهای جدا کننده میان موش‌ها و انسان‌هاست. راتاتوی این پیام را به تماشاگران خود می‌دهد که موجودات زنده شکل‌ها و رنگ‌های گوناگونی دارند و این موجودات می‌توانند در کنار هم به خوبی و مسالمت زندگی کنند.

راتاتوی برخلاف اکثر فیلم‌های انیمیشنی، زمان بسیار زیادی را صرف پرداخت کاراکترهایش کرده است. قصهٔ فیلم به زیبایی و مهارت روایت شده و پر از پیچ و خم‌های دراماتیک غافلگیر کننده است. راتاتوی برخلاف دیگر همتایان‌اش سرمایه گذاری چندانی روی موسیقی پاپ نکرده است. این فیلمی نیست که قصد باج دادن به تماشاگران خردسال‌اش را داشته باشد. با این وجود، فیلم هم برای تماشاگران خردسال و هم برای تماشاگران بزرگسال پر از نکات جالب و دیدنی است. راتاتوی از حیث فنی یک شاهکار مسلم در عرصهٔ انیمیشن کامپیوتری است. برخی از صحنه‌های فیلم که در بردارندهٔ مناظری از شهر پاریس است، چنان واقعی از کار درآمده که نظیرش را در هیچ فیلم انیمیشنی ندیده‌اید. راتاتوی این چشم انداز را در برابر ما می‌گشاید که سینمای انیمیشن به مرزهای تازه‌ای رسیده است. در پایان فیلم نوشته‌ای بر روی پردهٔ سینما پدیدار می‌شود: «این فیلم صد درصد به صورت انیمیشن ساخته شده و هیچ موشن کپچر یا هیچ ترفند دیگری در آن، مورد استفاده قرار نگرفته است.» سازندگان راتاتوی حق دارند که به تکنیک بالای فیلم‌شان فخر بفروشند. فیلم آنقدر واقعی نماست که ممکن است این شبهه پیش بیاید که با روش «موشن کپچر» (نقاشی بر روی صحنه‌های واقعی) ساخته شده.