فیلم اتمامِ حُجتِ بورن – نقد، تحلیل و خلاصه داستان – The Bourne Ultimatum 2007

کارگردان: پال گرین گرس. بازیگران: مت دیمون. جولیا استایلز. دیوید استراترین. جون آلن و آلبرت فینی. 111 دقیقه.

بی دلیل نیست که مت دیمون گران قیمت‌ترین بازیگر تاریخ سینما لقب گرفته. دیمون این روزها برای بازی در هر فیلم 27 میلیون دلار دستمزد می‌گیرد که بالاترین دستمزد در تاریخ سینمای جهان است. دیمون شایسته و سزاوار دریافت چنین دستمزدهایی است؛ می‌گویید نه، به بازی درخشان‌اند در فیلم اتمام حجت بورن توجه کنید. شما به عنوان تماشاگر دو فیلم قبلی این تریلوژی سینمایی، کاملاً مطمئن هستید که جیسون بورن (مت دیمون) یک کاراکتر مرگ ناپذیر و رویین تن است اما به رغم این واقعیت، باز نگران سلامتی و سرنوشت او هستید. در واقع این بازی فوق العاده عالی مت دیمون در نقش جیسون بورن است که چنین احساس ناممکنی را در وجود من و شمای تماشاگر امکان پذیر ساخته. دیمون با بازی در نقش جیسون بورن موفق به خلق یکی از فراموش ناشدنی‌ترین کاراکترهای سینما اکشن شده است.

جیسون بورن در اتمام حجت بورن همچنان در پی کشف هویت واقعی خویش است. او از کشتن آدم‌ها خرسند نیست اما اگر مجبور شود ابایی از این کار ندارد. بورن در ادامهٔ تلاش‌هایش برای کشف هویت واقعی خویش دوباره با «سیا» (سازمان اطلاعاتی آمریکا) سرشاخ می‌شود. در تشکیلات سیا یک ادارهٔ ویژه وجود دارد که بدون توجه به مقررات و قوانین، پاره‌ای عملیات ویژه را در داخل و خارج کشور راهبری و اجرا می‌کند. نوح وسن (دیوید استراترین) که ریاست این اداره را بر عهده دارد عزم خود را جزم کرده که جیسون بورن را نابود کند. ازرا کرامر (اسکات گلن)، رئیس سیا نیز هدف مشابهی دارد. اما جیسون بورن هم از کمک و یاری دو دوست بهره مند است. این دو که پاملا لندی (جون آلن) و نیکی پارسونز (جولیا استایلز) نام دارند از جمله ماموران سیا هستند که به خاطر حمایت‌شان از جیسون بورن ممکن است کار و زندگی خود را از دست بدهند.

حوادث و رویدادهای فیلم اتمام حجت بورن به شیوهٔ فیلم‌های جیمز باندی، در شهرهای گوناگون جهان (از مسکو و پاریس و لندن گرفته تا مادرید و تنجیر و نیویورک) سپری می‌شود. بورن همواره در حال حرکت است. گاهی مواقع شکارچی است، گاهی مواقع شکار، و در پاره‌ای مواقع دیگر توامان هم شکارچی است هم شکار. فیلم یکپارچه اکشن و حرکت و انرژی و هیجان است. تعلیق و سوسپانس هم جایگاه ویژه‌ای در فیلم دارد. بهترین سکانس‌های اکشن فیلم و سکانس‌های اکشن فیلم دو سکانسی است که در ایستگاه واترلوی لندن و پشت بام‌های تنجیر اتفاق می‌افتد. (هر چند که این سکانس تعقیب و گریز بر پشت بام‌ها یک جورایی مرا به یاد صحنهٔ مشابهی در یک فیلم فارسی انداخت!)

کار بدلکاران و تیم جلوه‌های ویژه اتمام حجت بورن کامل و بدون نقص است؛ هر چند که تعداد این نوع صحنه‌های خیلی زیاد نیست. تفاوت اصلی اتمام حجت بورن با دیگر فیلم‌های اکشن و پر از جلوه‌های ویژهٔ تابستان امسال (فیلم‌هایی مثل آزاده باش یا جانانه بمیر و ترانسفورمرها)، بهره گیری هوشمندانه از تعلیق و سوسپانس است. پال گرین گرس، سازندهٔ فیلم‌های یونایتد 93 و اولویت بورن، در اتمام حجت بورن استفادهٔ ویژه‌ای از برداشت‌های بلند کرده است که در نوع خودش جالب است. فیلم از یک تدوین پر شتاب و یک فیلمبرداری پرتکان بهره مند است. حتی در نماهای درشت ساکن که دو کاراکتر مشغول گفتگو با یکدیگرند، این ضرباهنگ تند دیده می‌شود. البته تماشاگران نسل قدیم میانهٔ خوبی با این شیوهٔ فیلمبرداری پرشتاب (که انگار فیلمبردار مبتلا به بیماری لقوه است!) ندارند. درست است که شیوه‌های مذکور بر انرژی حرکتی فیلم می‌افزاید و تماشاگر را دستخوش نوعی هیجان می‌کند، اما در عین حال نوعی شلوغی و اغتشاش نیز از پی می‌آورد و به طوری که سرنخ حوادث و رویدادها ممکن است از دست تماشاگر خارج شود.

اتمام حجت بورن ظاهراً سومین و آخرین قسمت از تریلوژی بورن است؛ هر چند که پایان بندی فیلم سوم به نحوی است که راه را برای ساخته شدن فیلم بعدی باز گذاشته است. به هر حال همه چیز در گیشه مشخص می‌شود. تا زمانی که جیسون بورن محبوب و پولساز باشد، سینما دست از سر او برنخواهد داشت. نکتهٔ دیگر در مورد اتمام حجت بورن فاصله گیری هر چه بیشتر آن از منبع اصلی این فیلم است. این فیلم ارتباط واقعاً کمی با رمان‌های رابرت لادلوم دارد. تنها ارتباط واقعی میان این دو، کاراکتر جیسون بورن و تعدادی اسم است.

جیسون بورن در پایان قسمت سوم هنوز موفق نشده پی به هویت واقعی خود ببرد. هر چند عده‌ای معتقدند که این موضوع اهمیت چندانی ندارد و اساساً «هویت گمشدهٔ بورن» چیزی بیش از یک «مک گافین» نیست. اما من نظر متفاوتی به «مرگ مولف» هر مخاطبی می‌تواند خوانش مخصوص به خود را از متن داشته باشد. از نگاه من جیسون بورن می‌تواند نماد هر فرد یا گروهی باشد که در پی یافتن تاریخ و هویت گمشدهٔ خویش است. سختی‌ها، خطرات و مصائبی که جیسون بورن متحمل می‌شود در واقع نمادی است از سختی‌ها و مصائبی که هر فرد یا ملتی برای شناخت هویت و تاریخ خویش مجبور به تحمل آن است.