هیپوگنادیسم مردانه چیست؟ چه علائمی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان
هیپوگنادیسم مردانه Male hypogonadism وضعیتی است که در آن بدن به اندازه کافی هورمونی را که نقش کلیدی در رشد و تکامل مردانه در دوران بلوغ ایفا می‌کند (تستوسترون) یا اسپرم کافی یا هر دو را تولید نمی‌کند.
ممکن است با هیپوگنادیسم مردانه متولد شوید، یا ممکن است در اواخر زندگی، اغلب به دلیل آسیب یا عفونت ایجاد شود. تأثیرات – و کاری که می‌توانید در مورد آن‌ها انجام دهید – به علت و اینکه در چه مرحله‌ای از زندگی شما هیپوگنادیسم مردانه رخ می‌دهد بستگی دارد. برخی از انواع هیپوگنادیسم مردانه را می‌توان با درمان جایگزینی تستوسترون درمان کرد.
علائم
هیپوگنادیسم می‌تواند در طول رشد جنین، قبل از بلوغ یا در بزرگسالی شروع شود. علائم و نشانه‌ها به زمان ایجاد این بیماری بستگی دارد.
رشد جنین
اگر بدن در طول رشد جنین تستوسترون کافی تولید نکند، نتیجه ممکن است اختلال در رشد اندام‌های جنسی خارجی باشد. بسته به زمان ایجاد هیپوگنادیسم و میزان تستوسترون، کودکی که از نظر ژنتیکی مذکر است ممکن است با موارد زیر متولد شود:
- اندام تناسلی زن
- اندام تناسلی که نه به وضوح مذکر هستند و نه به وضوح زنانه (آدم تناسلی مبهم)
- اندام تناسلی مردانه رشد نکرده است
بلوغ
هیپوگنادیسم مردانه می‌تواند بلوغ را به تاخیر بیاندازد یا باعث رشد ناقص یا فقدان طبیعی شود. می‌تواند مانع از:
- توسعه توده عضلانی
- تعمیق صدا
- رشد مو‌های بدن و صورت
- رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها
و می‌تواند باعث شود:
- رشد بیش از حد بازو‌ها و پا‌ها نسبت به تنه بدن
- رشد بافت پستان (ژنیکوماستی)
بزرگسالی
در مردان بالغ، هیپوگنادیسم می‌تواند برخی از ویژگی‌های فیزیکی مردانه را تغییر دهد و عملکرد طبیعی تولید مثل را مختل کند. علائم و نشانه‌های اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش میل جنسی
- کاهش انرژی
- افسردگی
با گذشت زمان، مردان مبتلا به هیپوگنادیسم می‌توانند به موارد زیر مبتلا شوند:
- اختلال در نعوظ
- ناباروری
- کاهش رشد مو در صورت و بدن
- کاهش توده عضلانی
- رشد بافت پستان (ژنیکوماستی)
- از دست دادن توده استخوانی (پوکی استخوان)
هیپوگنادیسم شدید نیز می‌تواند باعث تغییرات ذهنی و عاطفی شود. با کاهش تستوسترون، برخی از مردان علائمی مشابه علائم یائسگی در زنان دارند. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در تمرکز
- گرگرفتگی
چه زمانی باید به دنبال کمک بود
اگر علائم هیپوگنادیسم مردانه را دارید به پزشک مراجعه کنید. یافتن علت هیپوگنادیسم اولین قدم مهم برای دریافت درمان مناسب است.
علل
هیپوگنادیسم مردانه یعنی بیضه‌ها به اندازه کافی هورمون جنسی مردانه تستوسترون تولید نمی‌کنند. دو نوع اساسی هیپوگنادیسم وجود دارد:
- اولیه. این نوع هیپوگنادیسم – همچنین به عنوان نارسایی اولیه بیضه شناخته می‌شود – از مشکل در بیضه‌ها منشا می‌گیرد.
- ثانوی. این نوع هیپوگنادیسم نشان‌دهنده مشکلی در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز است – بخش‌هایی از مغز که به بیضه‌ها سیگنال می‌دهند تا تستوسترون تولید کنند. هیپوتالاموس هورمون آزاد‌کننده گنادوتروپین تولید می‌کند که به غده هیپوفیز سیگنال می‌دهد تا هورمون محرک فولیکول ( FSH ) و هورمون لوتئین‌کننده ( LH ) بسازد. سپس هورمون لوتئینیزه‌کننده به بیضه‌ها سیگنال می‌دهد که تستوسترون تولید کنند.
هر یک از انواع هیپوگنادیسم می‌تواند ناشی از یک ویژگی ارثی (مادرزادی) یا اتفاقی باشد که بعداً در زندگی اتفاق می‌افتد (اکتسابی)، مانند آسیب یا عفونت. گاهی هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه با هم اتفاق می‌افتد.
هیپوگنادیسم اولیه
علل شایع هیپوگنادیسم اولیه عبارتند از:
- سندرم کلاین فلتر این وضعیت ناشی از یک ناهنجاری مادرزادی کروموزوم‌های جنسی X و Y است. یک مرد به طور معمول دارای یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y است. در سندرم کلاین فلتر، دو یا چند کروموزوم X علاوه بر یک کروموزوم Y وجود دارد.
کروموزوم Y حاوی مواد ژنتیکی است که جنسیت کودک و رشد مربوط به آن را تعیین می‌کند. کروموزوم X اضافی که در سندرم کلاین فلتر ایجاد می‌شود باعث رشد غیر طبیعی بیضه‌ها می‌شود که به نوبه خود منجر به تولید کم تستوسترون می‌شود.
- بیضه‌های نزول نکرده قبل از تولد، بیضه‌ها در داخل شکم رشد می‌کنند و به طور معمول به سمت محل دائمی خود در کیسه بیضه حرکت می‌کنند. گاهی اوقات یک یا هر دو بیضه در بدو تولد نزول نمی‌کنند.
این وضعیت اغلب در چند سال اول زندگی بدون درمان خود را اصلاح می‌کند. اگر در اوایل کودکی اصلاح نشود، می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد بیضه‌ها و کاهش تولید تستوسترون شود.
- اورکیت اوریون. عفونت اوریون شامل بیضه‌ها که در دوران نوجوانی یا بزرگسالی رخ می‌دهد می‌تواند به بیضه‌ها آسیب برساند و بر عملکرد بیضه‌ها و تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- هموکروماتوز آهن بیش از حد در خون می‌تواند باعث نارسایی بیضه یا اختلال در عملکرد غده هیپوفیز شود و بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- آسیب به بیضه‌ها. از آنجایی که بیضه‌ها خارج از شکم هستند، در معرض آسیب هستند. آسیب به هر دو بیضه می‌تواند باعث هیپوگنادیسم شود. آسیب به یک بیضه ممکن است تولید کل تستوسترون را مختل نکند.
- درمان سرطان. شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان می‌تواند در تولید تستوسترون و اسپرم اختلال ایجاد کند. اثرات هر دو درمان اغلب موقتی است، اما ممکن است ناباروری دائمی رخ دهد.
اگرچه بسیاری از مردان ظرف چند ماه پس از درمان باروری خود را به دست می‌آورند، اما حفظ اسپرم قبل از شروع درمان سرطان یک گزینه برای مردان است.
هیپوگنادیسم ثانویه
در هیپوگنادیسم ثانویه، بیضه‌ها طبیعی هستند اما به دلیل مشکل در هیپوفیز یا هیپوتالاموس، به درستی عمل نمی‌کنند. تعدادی از شرایط می‌توانند باعث هیپوگنادیسم ثانویه شوند، از جمله:
- سندرم کالمن این یک رشد غیر طبیعی در ناحیه‌ای از مغز است که‌ترشح هورمون‌های هیپوفیز (هیپوتالاموس) را کنترل می‌کند. این ناهنجاری همچنین می‌تواند بر توانایی بویایی (آنوسمی) تأثیر بگذارد و باعث کوررنگی قرمز-سبز شود.
- اختلالات هیپوفیز. یک ناهنجاری در غده هیپوفیز می‌تواند‌ترشح هورمون‌ها از غده هیپوفیز به بیضه‌ها را مختل کند و بر تولید طبیعی تستوسترون تأثیر بگذارد. تومور هیپوفیز یا نوع دیگری از تومور مغزی واقع در نزدیکی غده هیپوفیز ممکن است باعث کمبود تستوسترون یا سایر هورمون‌ها شود.
همچنین، درمان تومور مغزی، مانند جراحی یا پرتودرمانی، می‌تواند غده هیپوفیز را تحت تاثیر قرار دهد و باعث هیپوگنادیسم شود.
- بیماری التهابی. برخی بیماری‌های التهابی مانند سارکوئیدوز، هیستوسیتوز و سل، هیپوتالاموس و غده هیپوفیز را درگیر می‌کنند و می‌توانند بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارند.
- HIV/AIDS. HIV/AIDS می‌تواند با تأثیر بر هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه‌ها باعث کاهش سطح تستوسترون شود.
- دارو‌ها استفاده از برخی دارو‌ها، مانند دارو‌های ضد درد مخدر و برخی هورمون‌ها، می‌تواند بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- چاقی. اضافه وزن قابل توجه در هر سنی ممکن است با هیپوگنادیسم مرتبط باشد.
- سالخورده. با افزایش سن مردان، کاهش تدریجی و تدریجی در تولید تستوسترون وجود دارد. نرخ بسیار متفاوت است.
عوامل خطر
عوامل خطر برای هیپوگنادیسم عبارتند از:
- HIV/AIDS
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی قبلی
- سالخورده
- چاقی
- سوء تغذیه
هیپوگنادیسم می‌تواند ارثی باشد. اگر هر یک از این عوامل خطر در سابقه سلامت خانوادگی شما وجود دارد، به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض
عوارض هیپوگنادیسم درمان نشده بسته به زمان ایجاد آن – در دوران رشد جنین، بلوغ یا بزرگسالی – متفاوت است.
عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دستگاه تناسلی غیر طبیعی
- بزرگ شدن سینه‌های مردانه (ژنیکوماستی)
- ناباروری
- اختلال در نعوظ
- پوکی استخوان
- تصویر ضعیف از خود
تشخیص
تشخیص زودهنگام در پسران می‌تواند به جلوگیری از مشکلات ناشی از بلوغ تاخیری کمک کند. تشخیص و درمان زودهنگام در مردان محافظت بهتری در برابر پوکی استخوان و سایر بیماری‌های مرتبط با آن ارائه می‌دهد.
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و توجه می‌کند که آیا رشد جنسی شما، مانند مو‌های ناحیه تناسلی، توده عضلانی و اندازه بیضه‌ها با سن شما مطابقت دارد یا خیر.
در صورت داشتن علائم یا نشانه‌های هیپوگنادیسم، پزشک سطح تستوسترون خون شما را آزمایش می‌کند. از آنجایی که سطح تستوسترون متفاوت است و معمولاً در صبح بالاترین میزان است، آزمایش خون معمولاً در اوایل روز، قبل از ساعت 10 صبح، احتمالاً در بیش از یک روز انجام می‌شود.
اگر آزمایش‌ها تأیید کند که تستوسترون پایینی دارید، آزمایش‌های بیشتر می‌تواند مشخص کند که آیا اختلال بیضه یا ناهنجاری هیپوفیز علت آن است. این مطالعات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش هورمونی
- تجزیه و تحلیل مایع منی
- تصویربرداری هیپوفیز
- مطالعات ژنتیکی
- بیوپسی بیضه
درمان
مردان بالغ
هیپوگنادیسم مردان معمولا با جایگزینی تستوسترون درمان می‌شود تا سطح تستوسترون به حالت عادی بازگردد. تستوسترون می‌تواند به مقابله با علائم و نشانه‌های هیپوگنادیسم مردان، مانند کاهش میل جنسی، کاهش انرژی، کاهش مو‌های صورت و بدن، و از دست دادن توده عضلانی و تراکم استخوان کمک کند.
برای مردان مسنی که تستوسترون پایین و علائم و نشانه‌های هیپوگنادیسم به دلیل افزایش سن دارند، مزایای جایگزینی تستوسترون کمتر مشخص است.
در حالی که تستوسترون مصرف می‌کنید، انجمن غدد درون ریز توصیه می‌کند که ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما را از نظر اثربخشی درمان و عوارض جانبی چندین بار در طول سال اول درمان و هر سال پس از آن تحت نظر داشته باشد.
انواع درمان جایگزینی تستوسترون
آماده‌سازی تستوسترون خوراکی برای درمان هیپوگنادیسم استفاده نشده است زیرا می‌تواند باعث مشکلات جدی کبدی شود. همچنین سطح تستوسترون را ثابت نگه نمی‌دارند.
یک داروی جایگزین تستوسترون خوراکی مورد تایید اداره غذا و دارو، تستوسترون آندکانوات (Jatenzo)، توسط سیستم لنفاوی جذب می‌شود. ممکن است از مشکلات کبدی که با سایر اشکال خوراکی تستوسترون دیده می‌شود جلوگیری کند.
سایر آماده‌سازی‌هایی که ممکن است انتخاب کنید، بسته به راحتی، هزینه و پوشش بیمه شما، عبارتند از:
- ژل. ژل‌ها و محلول‌های مختلفی با روش‌های مختلف استفاده از آن‌ها وجود دارد. بسته به نام تجاری، تستوسترون را به پوست روی بازو یا شانه خود می‌مالید (AndroGel، Testim، Vogelxo) یا آن را به قسمت جلویی و داخلی ران (Fortesta) می‌مالید.
بدن شما تستوسترون را از طریق پوست جذب می‌کند. تا چند ساعت پس از استفاده از ژل دوش نگیرید یا حمام نکنید تا مطمئن شوید که جذب می‌شود.
عوارض جانبی شامل تحریک پوست و امکان انتقال دارو به فرد دیگر است. تا زمانی که ژل کاملا خشک نشده است از تماس پوست با پوست خودداری کنید یا بعد از استفاده، ناحیه را بپوشانید.
- تزریق. تستوسترون سیپیونات (Depo-Testosterone) و تستوسترون انانتات در ماهیچه یا زیر پوست داده می‌شود. بسته به دفعات تزریق، علائم شما ممکن است بین دوز‌ها تغییر کند.
شما یا یکی از اعضای خانواده می‌توانید تزریق تستوسترون را در خانه یاد بگیرید. اگر از تزریق کردن برای خود ناراحت هستید، یکی از اعضای تیم مراقبت شما می‌تواند تزریقات را انجام دهد.
تستوسترون آندکانوات (Aveed) با تزریق عضلانی عمیق، به طور معمول هر 10 هفته یکبار تزریق می‌شود. این باید در مطب ارائه دهنده شما داده شود و می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد.
- پچ یک پچ حاوی تستوسترون (آندرودرم) هر شب روی ران‌ها یا بالاتنه اعمال می‌شود. یک عارضه جانبی احتمالی واکنش شدید پوستی است.
- لثه و گونه (حفره باکال). یک ماده کوچک بتونه مانند، جایگزین تستوسترون لثه و گونه، تستوسترون را از طریق فرورفتگی طبیعی بالای دندان‌های بالایی، جایی که لثه به لب بالایی (حفره باکال) می‌رسد، می‌رساند.
این محصول، سه بار در روز مصرف می‌شود، به خط لثه شما می‌چسبد و اجازه می‌دهد تا تستوسترون در جریان خون شما جذب شود. می‌تواند باعث تحریک لثه شود.
- بینی. این ژل تستوسترون (Natesto) را می‌توان به سوراخ‌های بینی پمپ کرد. این گزینه خطر انتقال دارو از طریق تماس پوستی به فرد دیگر را کاهش می‌دهد. تستوسترون تزریق شده از طریق بینی باید دو بار در هر سوراخ بینی، سه بار در روز اعمال شود، که ممکن است نسبت به سایر روش‌های زایمان ناخوشایندتر باشد.
- گلوله‌های قابل کاشت گلوله‌های حاوی تستوسترون (Testopel) هر سه تا شش ماه یکبار با جراحی زیر پوست کاشته می‌شوند. این نیاز به یک برش دارد.
تستوسترون درمانی خطرات مختلفی را به همراه دارد، از جمله:
- افزایش تولید گلبول‌های قرمز
- آکنه
- سینه‌های بزرگ شده
- اختلالات خواب
- بزرگ شدن پروستات
- تولید اسپرم محدود
درمان ناباروری ناشی از هیپوگنادیسم
اگر علت مشکل هیپوفیز باشد، می‌توان هورمون‌های هیپوفیز را برای تحریک تولید اسپرم و بازیابی باروری تجویز کرد. تومور هیپوفیز ممکن است نیاز به برداشتن جراحی، دارو، پرتودرمانی یا جایگزینی سایر هورمون‌ها داشته باشد.
اغلب هیچ درمان موثری برای بازگرداندن باروری در مردان مبتلا به هیپوگنادیسم اولیه وجود ندارد، اما فناوری کمک باروری ممکن است مفید باشد. این فناوری تکنیک‌های مختلفی را پوشش می‌دهد که برای کمک به زوج‌هایی که نتوانسته‌اند باردار شوند، طراحی شده‌اند.
درمان برای پسران
درمان بلوغ تاخیری در پسران به علت اصلی آن بستگی دارد. سه تا شش ماه مکمل تستوسترون به صورت تزریقی می‌تواند بلوغ و ایجاد ویژگی‌های جنسی ثانویه مانند افزایش توده عضلانی، رشد ریش و مو‌های ناحیه تناسلی و رشد آلت تناسلی را تحریک کند.
مقابله و حمایت
ابتلا به هیپوگنادیسم مردانه می‌تواند بر تصویر شما از خود و احتمالاً روابط شما تأثیر بگذارد. با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد چگونگی کاهش اضطراب و استرسی که اغلب با این شرایط همراه است صحبت کنید. بسیاری از مردان از مشاوره روانشناسی یا خانواده بهره می‌برند.
دریابید که آیا گروه‌های پشتیبانی در منطقه شما یا آنلاین وجود دارد. گروه‌های پشتیبانی شما را با افراد دیگری با چالش‌های مشابه در تماس قرار می‌دهند.
