جودی-لین دل رِی: زنی که ژانر فانتزی را متحول کرد
در صنعت نشر، اغلب افرادی که در پشت صحنه فعالیت میکنند کمتر مورد تقدیر قرار میگیرند. اما در تاریخ 1 اکتبر 2024، جودی-لین دل رِی به واسطهٔ مستند جدید شبکه PBS به نام «جودی-لین دل رِی: بانوی کهکشان» به عنوان یکی از چهرههای ناشناخته و الهامبخش معرفی شد. این مستند بخشی از مجموعهٔ «یاغیان» بود که به چهرههای تاریخی کمتر شناختهشده با تواناییهای خاص میپردازد.
دل رِی، زنی کوتاهقد و دارای نوعی کوتاهقدی مادرزادی، مؤسس انتشارات دل رِی بود. این انتشارات یکی از نخستین ناشرانی بود که ژانر فانتزی را به دستهای پرطرفدار و گسترده در دنیای نشر تبدیل کرد. او با تمرکز بر بازار، دیدگاههای روشنی در مورد داستانهایی که مردم مایل به خریدشان هستند داشت؛ دیدگاههایی که به ادعای برخی از منتقدان، مورد انتقاد قرار میگرفت اما در نهایت درست از آب درآمدند.
ورود به صنعت نشر و مسیر حرفهای دل رِی
دل رِی کار خود را به عنوان دستیار سردبیر در مجلهٔ علمی-تخیلی Galaxy آغاز کرد. او در این مجله اصول و مبانی نشر را آموخت و به سرعت در مسیر پیشرفت قرار گرفت تا اینکه انتشارات بالانتاین (Ballantine) او را در سال 1973 به عنوان ویراستار ارشد به خدمت گرفت. پس از تصاحب بالانتاین توسط رَندم هاوس (Random House)، دل رِی به مقام ویراستار ارشد رسید و در همان ابتدا تصمیم مهمی گرفت: قطع همکاری با جان نورمن (John Norman)، نویسندهٔ سری داستانهای گور (Gor)، به دلیل محتوای زنستیزانهٔ آنها.
کسب حقوق انتشار رماننویسی «جنگهای ستارگان»
یکی از بزرگترین موفقیتهای دل رِی در این دوره به دست آوردن حقوق انتشار رماننویسی فیلم «جنگهای ستارگان» (Star Wars) بود. این اقدام که در ابتدا به نظر ریسکی میآمد، باعث شد تا سالها انتشارات بالانتاین از محصولات متنوع و پرفروش مرتبط با این فیلم بهرهمند شود. دل رِی از این موفقیت با لقب «مادر جنگهای ستارگان» یاد میکرد و این لقب بهخوبی نشاندهندهٔ نقش محوری او در موفقیت این پروژه بود.
آغاز دوران دل رِی در نشر فانتزی
دل رِی در سال 1977 انتشارات اختصاصی خود را به نام دل رِی بوکس (Del Rey Books) تأسیس کرد. در آن زمان، ژانر فانتزی به جز آثار معدودی همچون آثار جی.آر.آر. تالکین (J.R.R. Tolkien) و ادبیات قهرمانی نظیر «کونان» موفقیت تجاری چندانی نداشت. با این حال، دل رِی توانست با رهبری شوهرش لِستر دل رِی (Lester del Rey) در بخش ادبیات فانتزی، آثار موفقی مانند «شمشیر شَنارا» (The Sword of Shannara) اثر تری بروکس (Terry Brooks) و «تاریخچهٔ توماس کاونِنت» (The Chronicles of Thomas Covenant) اثر استفان آر. دونالدسون (Stephen R. Donaldson) را منتشر کند.
احیای رمان «عروس شاهزاده»
یکی دیگر از دستاوردهای برجسته دل رِی بازنشر رمان «عروس شاهزاده» (The Princess Bride) اثر ویلیام گُلدمن (William Goldman) در سال 1977 بود. نسخهٔ اصلی این رمان که در سال 1973 منتشر شده بود، فروش چندانی نداشت و شاید به فراموشی سپرده میشد اگر تلاشهای دل رِی برای احیای آن نبود. او با استفاده از طراحی جلد جدید و تبلیغات گسترده، این رمان را به اثری محبوب تبدیل کرد که بعداً زمینهساز ساخت فیلم موفقی به همین نام شد.
موفقیتهای تجاری و ادبی
انتشارات دل رِی در دهههای 70 و 80 میلادی به عنوان پیشتاز در حوزهٔ ادبیات ژانر شناخته شد و آثار پرفروشی را منتشر کرد. گرچه منتقدان گاهی دل رِی را به اولویتبخشی به موفقیتهای تجاری متهم میکردند، اما بسیاری از نویسندگان این انتشارات جوایز معتبری نظیر جایزه لوکِس (Locus Award)، جایزه فانتزی جهان (World Fantasy Award)، و جایزه درلت فانتزی (Derleth Fantasy Award) را دریافت کردند.
حتی با وجود این دستاوردها، دل رِی هرگز برای جایزه هوگو (Hugo Award) به عنوان بهترین ویراستار حرفهای نامزد نشد. زمانی که او در سال 1986 درگذشت، کمیته جایزه هوگو قصد داشت جایزهای پس از مرگ به او بدهد، اما لِستر دل رِی این جایزه را به دلیل دیرکرد در اعطای آن نپذیرفت.
دیدگاه جدید دربارهٔ میراث دل رِی
امروزه هرچند انتشارات دل رِی به عنوان یک انتشارات تجاری شناخته میشود، اما زمان آن فرارسیده است که به چشمانداز و نگاهی که جودی-لین دل رِی برای گسترش ادبیات ژانر داشت، بیشتر توجه شود. او با تیزبینی و جسارت خود توانست مرزهای علمی-تخیلی و فانتزی را فراتر از علاقهمندان خاص این ژانرها ببرد و این آثار را به مخاطبان گستردهتری معرفی کند.