مشکلات و بیماری‌هایی که با معاینه مردمک چشم می‌توان متوجه آنها شد – اختلالات مردمک

چه بیماری‌های دیگری شبیه  اختلالات مردمک هستند؟

• داروهای یا سموم ایجادکنندهٔ دیلاتاسیون مردمک (مثل آنتی‌کولینرژیک‌ها، آدرنرژیک‌ها، هالوسینوژن‌ها، نیکوتین، مهارکننده‌های منوآمین‌اکسیداز)
• داروها یا سموم ایجادکنندهٔ انقباض مردمک (مثل اپیوئیدها، کولینرژیک‌ها)
• کوما/ انسفالوپاتی آنوکسیک
• Hippus (تون سمپاتیک و پاراسمپاتیکی متناوب)
• سندرم هورنر
• فشار روی عصب III مغزی قاعدهٔ جمجمه
• مردمک آدی (Adie)
• مردمک آرژیل – روبرتسون

چگونگی ایجاد و علت‌های  اختلالات مردمک

Pupillary Examination

• آنیزوکوری به عنوان مردمک‌های نامساوی تعریف می‌شود.
• اندازهٔ مردمک نشان‌دهندهٔ تعامل بین سیستم‌های اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک است.
• مردمک از نظر اندازه کم و بیش یکسان هستند اما ممکن است 2-1 میلی‌لیتر با هم تفاوت داشته باشند که می‌تواند طبیعی تلقی شود (آنیزوکوری اسانسیل).
• مردمک‌ها تمایل دارند که با افزایش سن کوچک‌تر شوند.
• گشادی مردمک (میدریازیس) به وسیلهٔ عمل عضله گشاد کننده مردمک تحت کنترل سیستم سمپاتیک است ایجاد می‌شود.
• فعالیت سمپاتیکی افزایش یافته در نتیجهٔ کاهش عملکرد پاراسمپاتیکی (مثل فلج عصب III مغزی) می‌تواند سبب آنیزوکوری (مردمک غیرطبیعی بزرگ‌تر است) شود که در نور تشدید می‌شود.
• مردمک دیلاتهٔ یک‌طرفه ممکن است به وسیله قطره‌های چشمی میدریاتیک (آتروپین، اسکوپولامین)، میدریاز بعد از گانگلیونی (مردمک آدی) و یا میدریاز پیش از گانگلیونی (فلج عصب III) ایجاد شود.
• مردمک دیلاته دوطرفه ممکن است ناشی از مسمومیت با گلوتتمید یا آنوکسی باشد.
• انقباض مردمک (میوزیس) به وسیلهٔ عملکرد عضلهٔ منقبض‌کننده مردمک که تحت کنترل سیستم پاراسمپاتیک است ایجاد می‌شود (عصب III).
• ممکن است ناشی از داروهای پاراسمپاتومیمتیک یا کولینرژیک باشد.
• در صورتی که عملکرد پاراسمپاتیک به وسیله سمپاتیک مهار نشود (مانند سندرم هورنر)، سبب ایجاد آنیزوکوری می‌شود که در تاریکی بارز خواهد بود.

علایم و نشانه‌های بالینی  اختلالات مردمک

• به طور طبیعی یک نور درخشان سبب انقباض مردمک‌ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌شود.
• به طور طبیعی یک تغییر نرمال در تون سمپاتیک و پاراسمپاتیک به صورت دیلاتاسیون و انقباض متناوب آنها با تحریک نوری طول کشیده وجود دارد (Hippus).
• مردمک‌ها باید از نظر پاسخ به نور و تطابق بررسی شوند.
• بیماران مبتلا به اختلال در انقباض مردمک از اختلال در تحمل نور شکایت کنند.
• گشادی یک‌طرفه مردمک در یک بیمار معمولاً در نتیجهٔ قطره‌های چشمی میدریاتیک (آتروپین یا اسکوپولامین) است.

چگونه بیماری  اختلالات مردمک را تشخیص بدهیم؟ روند و شیوه بررسی

• سابقه کامل پزشکی و جراحی با توجه ویژه به سوابق نورولوژیک و افتالمولوژیک و نیز به سر و گردن
• معاینه فیزیکی باید شامل تعیین اندازهٔ مردمک در نور و تاریکی، پاسخ مردمک به نور و تطابق و موقعیت پلک (به‌خصوص در نگاه به سمت بالا) باشد.
• در موارد فلج عصب III مغزی، یک MRI/MRA مغز ممکن است برای ردکردن آنوریسم اندیکاسیون داشته باشد.
• در صورت کشف سندرم هورنر باید یک CT اسکن قفسه سینه برای ردکردن توده ریوی قله‌ای (تومور قلهٔ ریه یا پان‌کوست)، MRI/MRA سر و گردن، داپلرکاروتید و / یا آنژیوگرافی کاروتید انجام شود.
• از قطرهٔ پیلوکارپین رقیق جهت تشخیص مردمک آدی استفاده کنید.

راه‌های درمان  اختلالات مردمک

• در صورت امکان اختلال زمینه‌ای را درمان کنید.
• در صورت امکان داروهای مسبب را قطع نمایید.
• در صورتی که فوتوتراپی وجود دارد حفاظت چشم را مد نظر قرار دهید (مانند عینک).
• مردمک آدی به وسیله قطره‌های پیلوکارپین جهت مسائل زیبایی و نیز کمک به تطابق قابل درمان است.
• جهت درمان حمله‌های حاد میگرنی از تریپتان‌ها و / یا داروهای ضد درد استفاده نمایید و برای پیشگیری از اپی‌زودهای بیشتر میگرن از ضد تشنج‌ها، ضدافسردگی‌ها، بلوکرهای کانال کلسیم استفاده شود.
• بررسی نوروسرجیکال جهت ضایعات فشاری، ضایعات ساختمانی، تومورها، توده‌ها و آنوریسم‌ها
• مسمومیت با مواد مخدر به وسیله نالوکسان درمان می‌شود.

پیش‌آگهی/ عوارض

• پیش‌آگهی به عامل زمینه‌ای بستگی دارد.
• سندرم هورنر و آدی معمولاً دایمی هستند.

پیش‌آگهی برای ضایعات فشارنده‌ای که می‌توانند به راحتی و با موفقیت برداشته شوند مطلوب است اما میدریازیس ممکن است پایدار بماند.