کوما چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ چطور می‌شود آن را بررسی و درمان کرد؟

چه بیماری‌های دیگری شبیه کوما هستند؟

Coma: Types, Causes, Treatments, Prognosis

• عدم پاسخ‌دهی هیستریک یا کومای سایکوژنیک
• خواب یا/ و آرامش بیش از حد به‌خصوص در بیماران مسن
• صرع پایدار بدون جزء حرکتی
• تومورهای لوب فرونتال به همراه آبولیا
• حالت نباتی پایدار ناشی از ایسکمی یا آنوکسی دوطرفهٔ نیمکره‌ای
• حالت Locked-in ثانویه به انفارکتوس پونز

چگونگی ایجاد و علت‌های کوما

• تغییر در سطح هوشیاری که در نتیجهٔ بیماری دوطرفهٔ نیمکره‌ای یا آسیب به سیستم فعال‌کنندهٔ مشبک صعودی، از قسمت میانی پونز تا انتهای تالاموس، رخ می‌دهد.
• عوامل اتیولوژیک متعدد بوده شامل تروما، انسفالوپاتی ایسکمیک یا آنوکسیک، داروها و الکل، اختلالات متابولیک اندوژن، کمبود ویتامین‌ها، خون‌ریزی زیر عنکبوتیه‌ای، ضایعات ساقه مغز (مثل سکته یا خون‌ریزی پونز)، تودهٔ نیمکره‌ای مغز، فشار بر روی ساقهٔ مغز ثانویه به فتق لوب تمپورال ناشی از یک تودهٔ فوق چادرینه‌ای (مثل هماتوم ساب‌دورال)، علل سایکوژنیک و خونریزی هیپرتانسیو با گسترش داخلی بطنی است.
• خواب‌آلودگی (drowsiness) اولین مرحلهٔ کوماست. ممکن است فرد خوابیده به نظر برسد اما به صدا پاسخ می‌دهد.
• اغلب از آن استوپور رخ می‌دهد که در آن بیماران به درد جواب می‌دهند اما به صدا پاسخ نمی‌دهند.
• کوما به عنوان عدم پاسخ‌دهی به درد یا صدا تعریف می‌شود.
• بیماران فرمان‌های کلامی را اجرا نمی‌کنندف صحبت نمی‌کنند و چشانشان را در پاسخ به درد باز نمی‌کنند.
• کاهش پاسخ‌دهی علی‌رغم یک ظاهر بیدار ممکن است با ضایعات پره فرونتال دوطرفه (مثل سکته، خونریزی، تومور) ایجاد شود.

علایم و نشانه‌های بالینی کوما

• اختلالات مردمکی مطرح‌کنندهٔ اتیولوژی هستند:
• یک مردمک گشاد و بدون پاسخ نسبت به نور مطرح‌کننده فتق لوب گیجگاهی در سمت اختلال مردمکی با فشار بر روی ساقه مغز است.
• مردمک ته سوزنی مطرح‌کنندهٔ مسمومیت با اپیوئیدها، انفارکتوس یا خونریزی پونز است.
• وضعیت دسربره (هیپراکستانسیون، چرخش بازوها، فلکسیون پلانتار پا) نشان‌دهندهٔ ضایعهٔ ساقه مغز میانی است.
• تنفس آپنوستیک (کرامپ‌های تنفسی طول کشیده)، تنفس‌های آتاکسیک (5-4 در دقیقه) یا هیپرونتیلاسیون ممکن است نشان‌دهندهٔ بیماری ساقه مغز باشد.

چگونه بیماری کوما را تشخیص بدهیم؟ روند و شیوه بررسی

• معاینه باید شامل ارزیابی اعمال ساقه مغز، به‌خصوص پاسخ‌های مردمکی و حرکات چشم، تنفس و پاسخ به درد باشد.
• حرکات چشمی تعیین می‌کنند که کوما ناشی از اختلال نیمکره‌ها و یا بیماری ساقه مغز است.
• مانور سر عروسکی: چرخاندن سر از یک سمت به سمت دیگر
• تست تحریک کالریک با آب یخ: cc 30 از آب یخ به داخل گوش تزریق شده، اگر چشم‌ها حرکت نکند کوما ناشی از بیماری مغز میانی است، اگر چشم‌ها به آرامی به سمت آب یخ حرکت کند و سپس به خط وسط باز شود کوما ناشی از بیماری نیمکره‌ای است.
• مطالعات اولیه شامل غربالگری خون و ادرار از نظر وجود سم، بیوشیمی، گلوکز، LFT، TSH، آمونیاک، ECG و CT اسکن سر است.
• تجزیه CSF در صورت شک به خونریزی و / یا عفونت صورت می‌گیرد.
• EEG برای رد وضعیت‌های صرع مداوم تحت بالینی یا انسفالوپاتی‌های متابولیک مفید است.
• عکس‌های نخاعی گردنی در صورت تروما، در کنار MRI مغز برای ردکردن هماتوم اپی‌دورال یا ساب‌دورال لازم است.

راه‌های درمان کوما

• انتوباسیون ممکن است برای اشکال تنفسی ضروری شود (معمولاً نارسایی بصل‌النخاعی).
• هماتوم ساب‌دورال و اپی دورال نیازمند مداخله جراحی اعصاب است.
• تشنج‌ها باید با فنی‌توئین وریدی درمان شود.
• در صورتی که استفاده از دوز بیش از حد داروها مورد شک است باید نارکان یا نالوکسان داده شود.
• تیامین وریدی باید در صورت الکلیسم یا کمبود ویتامینی داده شود (باید بدون گلوکز استفاده شود).
• هرگونه اختلال متابولیک باید تصحیح شود.
• تروما باید به نحو مناسبی درمان شود.

پیش‌آگهی/ عوارض

• پیش‌آگهی عمدتاً بستگی به علت دارد.
• به‌طور معمول، کومای ساقه مغز جدی‌تر از کومای دو نیمکره‌ای است.
• بیماری ساختمانی معمولاً پیش‌آگهی بدتری نسبت به بیماری متابولیک دارد مگر در مواردی که از نظر جراحی قابل اصلاح باشد.