ویروس زیکا چیست و علائم بیماری ناشی از آن کدامند؟

ویروس زیکا Zika virus اغلب از طریق نیش پشه به مردم منتقل می‌شود، عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان. اکثر افراد آلوده به ویروس زیکا هیچ علامت و نشانه‌ای ندارند. برخی افراد تب خفیف، بثورات و درد عضلانی دارند. در موارد نادر، ویروس زیکا ممکن است باعث ایجاد عوارض مغزی یا سیستم عصبی مانند سندرم گیلن باره شود، حتی در افرادی که هرگز علائم عفونت را نشان نمی‌دهند. آلودگی به ویروس زیکا، زیکا، تب زیکا یا بیماری ویروس زیکا نیز نامیده می‌شود.

زنانی که در دوران بارداری به ویروس زیکا آلوده می‌شوند، بیشتر در معرض خطر سقط جنین هستند. عفونت ویروس زیکا در دوران بارداری همچنین خطر نقایص جدی مادرزادی را در نوزادان افزایش می‌دهد، از جمله یک بیماری مغزی بالقوه کشنده به نام میکروسفالی.

محققان در حال کار بر روی واکسنی برای ویروس زیکا هستند. در حال حاضر، بهترین راه برای جلوگیری از عفونت، اجتناب از نیش پشه و کاهش زیستگاه پشه است.

علائم زیکا

از هر 5 نفری که به ویروس زیکا آلوده شده‌اند، 4 نفر هیچ علامت یا علامتی ندارند. هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، معمولاً 2 تا 14 روز پس از گزش فرد توسط پشه آلوده شروع می‌شوند. علائم معمولاً حدود یک هفته طول می‌کشد و اکثر افراد به طور کامل بهبود می‌یابند.

علائم و نشانه‌های ویروس زیکا معمولاً عبارتند از:

• تب خفیف
• راش
• درد مفاصل، به ویژه در دست یا پا
• قرمزی چشم (کانژنکتیویت)

سایر علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد عضلانی
• سردرد
• چشم درد
• خستگی یا احساس ناراحتی کلی
• درد شکم

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر فکر می‌کنید ممکن است شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان به ویروس زیکا مبتلا شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید، به‌خصوص اگر اخیراً به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که در آن شیوع مداوم وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) آزمایش‌های خونی برای بررسی ویروس زیکا و سایر ویروس‌های منتشر شده توسط پشه‌ها دارد.

اگر باردار هستید و اخیراً به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که ویروس زیکا در آن شایع است، از پزشک خود بپرسید که آیا باید مورد آزمایش قرار بگیرید، حتی اگر علائمی ندارید.

علل زیکا

ویروس زیکا اغلب از طریق نیش پشه آلوده به فرد منتقل می‌شود. پشه‌هایی که به عنوان ناقل ویروس شناخته می‌شوند شامل دو گونه پشه آئدس هستند که در سراسر جهان یافت می‌شوند.

وقتی پشه فردی را که قبلاً به ویروس زیکا آلوده شده است نیش می‌زند، این ویروس پشه را آلوده می‌کند. سپس وقتی پشه آلوده فرد دیگری را نیش می‌زند، ویروس وارد جریان خون آن فرد شده و باعث عفونت می‌شود.

در دوران بارداری، ویروس زیکا می‌تواند از مادر به جنین نیز سرایت کند.

این ویروس همچنین می‌تواند از طریق تماس جنسی از فردی به فرد دیگر سرایت کند. در برخی موارد، افراد از طریق انتقال خون یا اهدای عضو به ویروس مبتلا می‌شوند.

عوامل خطر زیکا

عواملی که شما را در معرض خطر بیشتر ابتلا به ویروس زیکا قرار می‌دهد عبارتند از:

• زندگی یا مسافرت در کشور‌هایی که شیوع بیماری در آن‌ها وجود داشته است. قرار گرفتن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری خطر قرار گرفتن در معرض ویروس زیکا را افزایش می‌دهد. مناطق پرخطر شامل چندین جزیره اقیانوس آرام، تعدادی از کشور‌ها در آمریکای مرکزی، جنوبی و شمالی و جزایر نزدیک به غرب آفریقا است. از آنجایی که پشه‌های ناقل ویروس زیکا در سراسر جهان یافت می‌شوند، این احتمال وجود دارد که شیوع این بیماری به مناطق جدید ادامه یابد.

بیشتر موارد ابتلا به ویروس زیکا در ایالات متحده در مسافرانی که از مناطق دیگر به ایالات متحده بازگشته‌اند گزارش شده است. اما پشه‌های حامل ویروس زیکا در برخی از مناطق ایالات متحده و قلمرو‌های آن زندگی می‌کنند. انتقال محلی در فلوریدا، تگزاس، جزایر ویرجین ایالات متحده و پورتوریکو گزارش شده است.

• داشتن رابطه جنسی محافظت نشده ویروس زیکا می‌تواند از طریق رابطه جنسی از فردی به فرد دیگر سرایت کند. داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می‌تواند خطر ابتلا به ویروس زیکا را تا سه ماه پس از سفر افزایش دهد. به همین دلیل، زنان بارداری که شریک جنسی آن‌ها اخیراً در منطقه‌ای که ویروس زیکا شایع است زندگی کرده یا به آن سفر کرده‌اند، باید در حین فعالیت جنسی از کاندوم استفاده کنند یا تا زمان تولد نوزاد از فعالیت جنسی خودداری کنند. تمام زوج‌های دیگر نیز می‌توانند با استفاده از کاندوم یا خودداری از فعالیت جنسی تا سه ماه پس از سفر، خطر انتقال جنسی را کاهش دهند.

عوارض زیکا

زنانی که در دوران بارداری به ویروس زیکا آلوده می‌شوند، بیشتر در معرض خطر سقط جنین، زایمان زودرس و مرده زایی هستند. عفونت ویروس زیکا در دوران بارداری نیز خطر نقص‌های مادرزادی جدی در نوزادان (سندرم مادرزادی زیکا) را افزایش می‌دهد، از جمله:

• اندازه بسیار کوچکتر از مغز و سر طبیعی (میروسفالی)، با جمجمه تا حدی فرو ریخته
• آسیب مغزی و کاهش بافت مغز
• آسیب چشم
• مشکلات مفاصل، از جمله حرکت محدود
• کاهش حرکت بدن به دلیل تون ماهیچه‌های بیش از حد پس از تولد

در بزرگسالان، عفونت با ویروس زیکا ممکن است باعث ایجاد عوارض مغزی یا سیستم عصبی مانند سندرم گیلن باره شود، حتی در افرادی که هرگز علائم عفونت را نشان نمی‌دهند.

جلوگیری از زیکا

هیچ واکسنی برای محافظت در برابر ویروس زیکا وجود ندارد. اما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش خطر قرار گرفتن در معرض ویروس انجام دهید.

اگر شما یا همسرتان باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید، این نکات ممکن است به کاهش خطر ابتلا به ویروس زیکا کمک کند:

• سفر را با دقت برنامه‌ریزی کنید. CDC توصیه می‌کند که تمام زنان باردار اجتناب از سفر به مناطقی که شیوع ویروس زیکا وجود دارد.

اگر می‌خواهید باردار شوید، با پزشک خود در مورد اینکه آیا برنامه‌های سفر آتی شما یا همسرتان خطر ابتلا به ویروس زیکا را افزایش می‌دهد یا خیر صحبت کنید. ممکن است پزشک به شما و همسرتان پیشنهاد کند که دو تا سه ماه پس از سفر برای باردار شدن صبر کنید.

• رابطه جنسی ایمن را تمرین کنید. اگر شریکی دارید که در منطقه‌ای زندگی می‌کند یا به منطقه‌ای سفر کرده است که در آن ویروس زیکا شیوع پیدا کرده است، CDC توصیه می‌کند از رابطه جنسی در دوران بارداری خودداری کنید یا در تمام فعالیت‌های جنسی از کاندوم استفاده کنید.

اگر در مناطقی زندگی می‌کنید یا به مناطقی سفر می‌کنید که ویروس زیکا وجود دارد، اقداماتی را برای کاهش خطر نیش پشه انجام دهید:

• در خانه‌های دارای تهویه مطبوع یا با غربالگری خوب بمانید. پشه‌های حامل ویروس زیکا از صبح تا غروب بیشترین فعالیت را دارند، اما می‌توانند در شب نیز نیش بزنند. خوابیدن زیر پشه‌بند را در نظر بگیرید، به خصوص اگر بیرون هستید.
• لباس محافظ بپوشید. هنگامی که به مناطق آلوده به پشه می‌روید، یک پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، جوراب و کفش بپوشید.
• از دافع حشرات استفاده کنید. می‌توانید پرمترین را روی لباس، کفش، وسایل کمپینگ و توری تخت خود بمالید. شما همچنین می‌توانید لباس‌های ساخته شده با پرمترین را که قبلاً در آن است خریداری کنید. برای پوست خود، از یک دافع حاوی DEET، پیکاریدین یا یکی از مواد فعال دیگر ثبت شده در آژانس حفاظت از محیط زیست و موثر در برابر پشه‌ها استفاده کنید. هنگامی که طبق دستورالعمل استفاده می‌شود، این دافع‌ها حتی برای زنان باردار و شیرده ایمن و موثر هستند.
• زیستگاه پشه‌ها را کاهش دهید. پشه‌های ناقل ویروس زیکا معمولاً در خانه‌ها و اطراف آن زندگی می‌کنند و در آب‌های راکد که در ظروفی مانند ظروف حیوانات، گلدان‌ها و لاستیک‌های ماشین‌های مستعمل جمع شده است، پرورش می‌یابند. حداقل یک بار در هفته، برای کمک به کاهش جمعیت پشه، منابع آب راکد را خالی کنید.

ویروس زیکا و اهدای خون

در برخی موارد، ویروس زیکا از طریق فرآورده‌های خونی (تزریق خون) از فردی به فرد دیگر سرایت کرده است. برای کاهش خطر انتقال خون از طریق انتقال خون، مراکز اهدای خون در ایالات متحده و مناطق آن موظفند همه اهدا‌های خون را از نظر ویروس زیکا غربالگری کنند. اگر مبتلا به زیکا هستید یا اگر در ایالات متحده زندگی می‌کنید و اخیراً به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که ویروس زیکا در آن شیوع دارد، ممکن است مرکز اهدای خون محلی شما توصیه کند که برای اهدای خون چهار هفته صبر کنید.

تشخیص زیکا

پزشک شما احتمالاً در مورد سابقه پزشکی و سفر شما سؤال خواهد کرد. حتماً سفر‌های بین‌المللی را با جزئیات شرح دهید، از جمله کشور‌هایی که شما و شریک جنسیتان بازدید کرده‌اید، تاریخ سفر، و اینکه آیا ممکن است با پشه‌ها تماس داشته‌اید یا خیر.

اگر پزشک شما مشکوک به عفونت ویروس زیکا باشد، ممکن است آزمایش خون یا ادرار را برای تایید تشخیص توصیه کند. نمونه‌های خون یا ادرار را می‌توان برای آزمایش سایر بیماری‌های مشابه که توسط پشه منتقل می‌شوند نیز مورد استفاده قرار داد.

اگر باردار هستید و علائم عفونت ویروس زیکا را ندارید اما شما یا همسرتان اخیراً به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که ویروس زیکا فعال است، از پزشک خود بپرسید که آیا نیاز به آزمایش دارید.

اگر باردار هستید و در معرض خطر عفونت ویروس زیکا هستید، پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را نیز توصیه کند:

• سونوگرافی برای بررسی مشکلات مغزی جنین
• آمنیوسنتز، که شامل وارد کردن یک سوزن توخالی در رحم برای برداشتن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک (آمنیوسنتز) برای آزمایش ویروس زیکا است.

درمان زیکا

هیچ درمان خاصی برای عفونت با ویروس زیکا وجود ندارد. برای کمک به تسکین علائم، استراحت کافی داشته باشید و مایعات فراوان بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید. داروی بدون نسخه (OTC) استامینوفن (تیلنول، سایرین) ممکن است به تسکین درد مفاصل و تب کمک کند.

علائم عفونت ویروس زیکا مشابه سایر بیماری‌های منتقله از طریق پشه مانند تب دنگی است. اگر پس از سفر اخیر به منطقه‌ای که بیماری‌های منتقله از طریق پشه در آن شایع است، احساس بیماری می‌کنید، به پزشک خود مراجعه کنید. ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران)، ناپروکسن سدیم (Aleve) یا آسپرین را تا زمانی که پزشکتان تب دنگی را رد نکرده باشد، مصرف نکنید. این دارو‌ها می‌توانند خطر عوارض جدی ناشی از تب دنگی را افزایش دهند.

آماده شدن برای ویزیت پزشکی

احتمالاً با مراجعه به پزشک مراقبت‌های اولیه شروع می‌کنید. اما ممکن است به پزشک متخصص بیماری‌های عفونی یا طب مسافرتی ارجاع داده شوید.

از آنجایی که قرار ملاقات‌ها می‌توانند کوتاه باشند، و از آنجا که اغلب موارد زیادی برای بحث وجود دارد، ایده خوبی است که برای قرار ملاقات خود به خوبی آماده باشید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا آماده شوید، و اینکه از پزشک خود چه انتظاری دارید.

آنچه شما می‌توانید انجام دهید

هر علائمی را که تجربه می‌کنید، از جمله علائمی که ممکن است به دلیل تعیین وقت ملاقات نامرتبط به نظر برسد، یادداشت کنید.

• اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید. تاریخچه سفر‌های بین المللی خود را با تاریخ‌ها و کشور‌های بازدید شده و دارو‌های مصرف شده در طول سفر فهرست کنید. سابقه واکسیناسیون خود را همراه داشته باشید، از جمله واکسیناسیون قبل از سفر.
• لیستی از تمام دارو‌های خود تهیه کنید. هر گونه ویتامین یا مکملی را که به طور مرتب مصرف می‌کنید، بگنجانید.
• سوالاتت رو برای پرسیدن از دکتر بنویس. تهیه فهرستی از سوالات می‌تواند به شما کمک کند از زمان خود با پزشک خود نهایت استفاده را ببرید. در صورت تمام شدن زمان، سؤالات خود را از مهم‌ترین به کم اهمیت‌ترین فهرست کنید.

برای عفونت ویروس زیکا، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:

• محتمل‌ترین علت علائم من چیست؟
• به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
• چه درمان‌هایی در دسترس هستند؟
• چقدر طول می‌کشد تا حالم بهتر شود؟
• آیا این بیماری عوارض طولانی مدتی دارد؟
• آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری دارید که بتوانم با خود به خانه ببرم؟ چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

از پزشک خود چه انتظاری دارید

برای پاسخ به سوالات پزشک خود آماده باشید، مانند:

• علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
• آیا باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید؟ آیا از کاندوم استفاده می‌کنید؟
• آیا علائم شما مداوم بوده است یا گاه به گاه؟
• علائم شما چقدر شدید است؟
• آیا به نظر می‌رسد چیزی علائم شما را بهتر یا بدتر کند؟
• در یک ماه گذشته کجا سفر کرده‌اید؟
• آیا در سفر توسط پشه گزیده شدید؟
• آیا اخیراً با کسی که بیمار بوده در تماس بوده‌اید؟