ماجرای موشهای کیسهدار و میراث شگفتانگیزشان در بازسازی کوه سنت هلن

در سال ۱۹۸۰، کوه سنت هلن (Mount St Helens) با شدت بیسابقهای فوران کرد و مقدارزیادی از خاکستر، گدازه و سنگ را به بیرون پرتاب کرد، به طوری که چشمانداز وسیعی از منطقه کاملاً خالی از حیات شد. محققان نگران بودند که بازسازی این منطقه بهواسطه لایههای ضخیم خاکستر و پوکههای آتشفشانی شاید دههها به طول انجامد. در میان این نگرانیها، گروهی از دانشمندان با ایدهای نامتعارف تصمیم گرفتند از موجودات کوچکی به نام موشهای کیسهدار (Gophers) برای بازسازی این اکوسیستم بهره بگیرند. این موجودات به نظر میرسید توانایی شگفتانگیزی برای جابهجایی خاک و فراهمسازی شرایط مناسب برای رشد گیاهان در زمینهای تخریبشده داشته باشند.
موشهای کیسهدار چه موجوداتی هستند؟
موشهای کیسهدار، جوندگان کوچکی از خانوادهی Geomyidae هستند که بیشتر در آمریکای شمالی یافت میشوند. این جانوران به حفر تونلهای پیچیده در زیر زمین معروفند. موشهای کیسهدار معمولاً به عنوان آفات شناخته میشوند زیرا با حفاری و جابهجایی خاک، ساختار زمینهای کشاورزی و محوطههای شهری را برهم میزنند. اما این فعالیت آنها در کوه سنت هلن به هدفی بزرگتر خدمت کرد. موشهای کیسهدار با جابهجایی و آمیختن خاک، عناصر مغذی را به سطح زمین آوردند و شرایط بهتری را برای رشد گیاهان و بازسازی اکوسیستم فراهم ساختند.
بازگشت حیات با کمک موشهای کیسهدار و خاک زیرین غنی
پس از فوران، لایههای سطحی خاک به دلیل سنگینی پوکههای آتشفشانی و گدازهها تقریباً نابود شده بود. اما در زیر این لایههای آسیبدیده، خاکی غنی و پر از باکتریها و قارچهای سودمند باقی مانده بود که میتوانست به بازگشت حیات کمک کند. پژوهشها نشان میدهند که میکروارگانیسمها در تنظیم چرخههای غذایی و تأمین مواد مغذی برای گیاهان نقش مهمی دارند. اما برای انتقال این مواد به سطح و استفاده گیاهان، نیاز به عاملی برای جابهجایی و تهویهی خاک بود؛ و اینجا بود که موشهای کیسهدار وارد صحنه شدند. دانشمندان بر این باور بودند که این جوندگان کوچک با جابهجایی خاک از لایههای عمیقتر، مواد مغذی لازم را به سطح منتقل خواهند کرد.
دو سال پس از فوران، گروهی از موشهای کیسهدار به محوطهای محصور در کوه سنت هلن منتقل شدند. آنها در آن روز به حفاری پرداختند و زمین را زیر و رو کردند. این کار به ظاهر کوچک، تأثیرات بلندی بر آیندهی این منطقه داشت.
میراث شگفتانگیز موشهای کیسهدار در بازسازی اکوسیستم
شش سال بعد از این تجربه، دانشمندان متوجه شدند که در مناطق فعالیت موشهای کیسهدار، بیش از ۴۰ هزار گیاه جدید رشد کرده و حیات دوباره به زمین بازگشته است، در حالی که بیشتر مناطق اطراف همچنان خالی از حیات باقی مانده بودند. بررسیهای دقیقتر نشان داد که خاک این مناطق، تنوع بیشتری از جوامع باکتریایی و قارچی را نسبت به سایر مناطق دارد و این ویژگی، شرایط مساعدی را برای رشد گیاهان جدید فراهم کرده است.
قارچها؛ قهرمانان پنهان بازسازی طبیعت
با اینکه موشهای کیسهدار با حفاری و جابهجایی خاک نقشی حیاتی داشتند، اما قارچها نیز در این بازسازی نقش بسیار مهمی ایفا کردند. قارچها همزیستی ویژهای با ریشهی درختان دارند و میتوانند مواد مغذی و آب را به گیاهان برسانند. درختان کاج و صنوبر که در اطراف کوه سنت هلن وجود داشتند، به سرعت توانستند با کمک این قارچها مواد مورد نیاز خود را از سوزنهای ریختهشده تأمین کرده و به رشد دوباره بازگردند.
نتیجهی شگفتانگیز یک آزمایش کوچک
در دههی ۱۹۸۰، دانشمندان انتظار داشتند تنها تأثیرات کوتاهمدت فعالیت موشهای کیسهدار را مشاهده کنند. اما ۴۰ سال بعد، آثار بلندمدت این حرکت به شدت مورد توجه قرار گرفت. خاکی که موشهای کیسهدار در آن حفاری کرده بودند، به بستری حاصلخیز برای گیاهان و تنوع زیستی تبدیل شده و به طور معناداری با دیگر نواحی تخریبشدهی اطراف تفاوت داشت.
این داستان شگفتانگیز نشان میدهد که حتی جوندگان کوچک هم میتوانند نقشی بزرگ در بازسازی اکوسیستمهای ویرانشده ایفا کنند. میراث موشهای کیسهدار یادآور این است که بازسازی طبیعت، به عناصر کوچک و نادیدهای بستگی دارد که گاه در پیچ و خم فعالیتهای پنهانشان، سرنوشت یک منطقه را تغییر میدهند.
این نوشتهها را هم بخوانید