روانشناسی چیست – دکتر روانشناس خوب کیست
رپورتاژ
روانشناسی چیست
روانشناسی علمی است که به بررسی ذهن انسان و عملکرد آن بالاخص آنهایی که بر روی رفتار، احساس و اندیشه تاثیر می گذارد می پردازد. در پاسخ دیگری به سوال روانشناسی چیست روانشناسی را حوزه ای وسیع و متنوع تعریف می کنند که شامل مطالعه افکار، رفتار، هیجانات، رشد، شخصیت و انگیزه انسان می شود.
روانشناسی علم جدیدی است که در 150 سال گذشته پیشرفتهای چشمگیری کرده است. اگرچه تاریخچه آنرا می توان در یونان باستان جستجو کرد. ویلهلم وونت شخصی بود که روانشناسی را از فلسفه جدا کرده و با تاکید بر مطالعه ذهن روانشناسی را بعنوان یک علم جداگانه مطرح کرد. او نخستین آزمایشگاه روانشناسی را که بعنوان آغاز علم روانشناسی مدرن در نظر گرفته می شود در سال 1879 ایجاد کرد.
حوزه های اصلی روانشناسی چیست
حوزه های زیر ازجمله حوزه های اصلی تحقیقاتی و کاربرد روانشناسی می باشد.
روانشناسی مرضی: این حوزه از روانشناسی به مطالعه رفتارهای غیر عادی و غیر طبیعی و نیز آسیب شناسی روانی می پردازد. این حوزه تاکید بر درمان اختلالات روانی دارد و مرتبط با رواندرمانی و روانشناسی بالینی است.
روانشناسی زیستی: این حوزه از روانشناسی به مطالعه فرایند تاثیر بیولوژی بر روی ذهن و رفتار می پردازد. این حوزه به علم عصب شناسی مرتبط می باشد.
روانشناسی بالینی: تاکید این حوزه بر ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات روانی است.
روانشناسی شناختی: این حوزه روانشناسی فرایندهای تفکر انسان مانند توجه، حافظه، ادراک، تصمیم گیری، حل مساله و یادگیری زبان را مورد بررسی قرار می دهد.
روانشناسی رشد: تاکید حوزه روانشناسی رشد بر رشد و توسعه انسان در طول دوره حیات در زمینه قابلیت های شناختی، اخلاقی، اجتماعی، هویت و سایر زمینه های زندگی است.
روانشناسی جرم شناسی: این حوزه از یافته های علمی روانشناسی بجهت سیستم قضایی و جرم شناسی استفاده می کند.
روانشناسی صنعتی و سازمانی: در این حوزه از تحقیقات روانشناسی بجها افزایش کارایی نیروی کار و استخدام نیرو استفاده می شود.
روانشناسی شخصیت: این حوزه روانشناسی تاکید بر فهم نحوه رشد شخصیت دارد و اینکه چگونه نحوه تفکر، احساس، رفتار و ویژگیهای فرد شخصیت او را شکل می دهند.
روانشناسی اجتماعی: این حوزه روانشناسی تاکید بر روی مطالعه بر روی رفتار جمعی، تاثیر اجتماع بر روی رفتار، نگرش، پیش داوری ها، خشونت و… فرد دارد.
اهداف روانشناسی چیست
هدفهای روانشناسی را می توان در چهار مورد زیر خلاصه کرد
- توصیف یک رفتار و یا نگرش اولین هدف روانشناسی است. این کار روانشناسان را قادر می سازد تا قوانین رفتار انسانی را کشف و درک کنند. برای مثال ایوان پاولوف با آزمایش بر روی واکنش سگها در برابر محرکهای تقویت کننده قوانین یادگیری در انسان را کشف کرد.
- توضیح رفتار انسان دومین هدف روانشناسی است. وقتی محققین قوانین عمومی یک رفتار را توصیف کردند قدم بعدی توضیح چگونگی و چرایی این رخداد است. روانشناسان فرضیه هایی را برای توضیح یک رفتار ارائه می دهند.
- پیش بینی رفتار در آینده هدف بعدی روانشناسی است. اگر پیش بینی درست در نیاید نیاز است تا توضیح آنرا تغییر داد.
- تغییر رفتار و فرایندهای روانی دیگران. پس از توصیف، توضیح و پیش بینی یک رفتار در نهایت هدف روانشناسی کنترل و تغییر یک رفتار است. بطور مثال روانشناس تلاش می کند تا با بکار گیری قانون شرطی سازی کلاسیک و حساسیت زدایی منظم اختلال اضطراب مراجع را درمان کند.
دکتر روانشناس خوب
اولین سوالی که به ذهن همه افرادی که می خواهند به روانشناس مراجعه کنند خطور می کند آن است که برای چه زمینه هایی می توانند با دکتر روانشناس مشاوره کنند؟ سوال معمول دسگر آن است که تفاوت دکتر روانشناس و روانپزشک چیست؟ آیا دکتر روانشناس با کسی که فوق لیسانس روانشناسی است تفاوتی دارد؟ آیا همه کارهایی را که یک دکتر روانشناس انجام می دهد را یک فوق لیسانس روانشناسی نیز می تواند انجام بدهد؟ سوال بعدی آن است که با توجه به نوع مشکل خود نزد چه روانشناسی بروم؟
همانگونه که دربالا توضیح دادیم حوزه های روانشناسی متفاوت است و هر دکتر روانشناس در یکی از این حوزه ها تخصص پیدا می کند. شما باید ابتدا بفهمید دکتر روانشناس مورد نظر شما حوزه تخصصش چیست. آیا در زمینه بزرگسال فعالیت می کند یا کودک؟ آیا در زمینه اختلال بالینی مانند اضطراب، افسردگی، فوبیا و…کار می کند یا در زمینه تحصیلی؟ دکتر روانشناس لزوما در همه زمینه های روانی فعالیت نمی کند بنابراین بهتر است از حوزه فعالیت یک دکتر روانشناس پیش از مراجعه آگاه شویم. دکتر روانشناس خوب مورد نظر ما ممکن است حتی در زمینه بیماری ها نیز تخصصی کار کند و همه اختلالات روانی را نپذیرد. بطور مثال آیا دکتر روانشناس خوب مورد نظر ما در زمینه درمان وسواس فعالیت می کند؟ آیا درزمینه درمان پانیک فعالیت می کند؟ آیا در زمینه ترک اعتیاد به پورنوگرافی تخصص دارد؟ آیا در زمینه مشکلات ارتباطی فعالیت می کند؟
نکته بعدی که باید بدانیم آن است که دکتر روانشناس کسی است که پس از اتمام فوق لیسانس روانشناسی در مقطع دکترای روانشناسی تحصیل کرده است. اما روانپزشک پس ازآنکه پزشکی عمومی خود را تمام کرد در زمینه روانپزشکی تخصص می گیرد. دکتر روانپزشک دارو تجویز می کند و درمان اختلالات روانی توسط او با دارو انجام می شود ولکن دکتر روانشناس با گفتگو با بیمار به مشکلات ذهنی، احساسی و رفتاری او پی برده و سعی در اصلاح آن می کند. روانشناس دارو تجویز نمی کند و در صورت لزوم بیمار را به یک روانپزشک جهت دریافت دارو ارجاع می دهد.
دکتر روانشناس خوب در کار رواندرمانی تبحر دارد. او علاوه بر دانش باید از ویژگی های اخلاقی مانند صداقت، رازداری، وفاداری در عهد نیز برخوردار باشد. یک دکتر روانشناس با دانش ولی فاقد اخلاقیات و غیر متعهد بشدت می تواند به بیمار آسیب برساند. صمیمی شدن با بیمار نشانه یک دکتر روانشناس خوب نیست زیرا دکتر روانشناس باید همواره آگاه باشد که باید فاصله عاطفی خود با بیمار را حفظ کند زیرا در غیر اینصورت موجب آسیب به بیمار خواهد شد. او باید در شروع درمان اهداف درمانی و شیوه درمان خود را مشخص کند زیرا در غیر اینصورت پریشانی ذهن بیمار او را به جهات مختلف می کشاند و در نتیجه جلسات درمان بیشتر به جلسه درد و دل شبیه می شود.
رواندرمانی چیست
همانگونه که گفتیم آخرین هدف روانشناسی تغییر رفتار و فرایندهای روانی دیگران است فرایندی که اگر جنبه بالینی داشته باشد به آن رواندرمانی می گوییم. بطور معمول رواندرمانی چیزی است که معمولا مردم از فعالیتهای یک روانشناس می شناسند. اما رواندرمانی چیست؟
رواندرمانی عبارت است از ارتباط بین مراجع و درمانگر با هدف کمک به مراجع در جهت:
- رهایی از پریشانی های احساسی و عاطفی، کاهش اضطراب و ترس و افسردگی
- حستجوی راه حل مشکلات زندگی مانند تعامل با احساس ناامیدی، سوگ، مشکلات خانوادگی یا عدم رضایت شغلی.
- اصلاح و تغییر افکار و رفتارهایی که مانع کارآمد بودن فرد و احساس لذت از روابط فردی اش می شود.
- رواندرمانی با ذکر تاریخچه ای از گذشته فرد شروع شده و به نگرانی های حال حاضر او که علت درخواست کمک از سوی مراجع است می رود. سپس مراجع و درمانگر بر روی وصوا به بعضی از اهداف با یکدیگر توافق می کنند. این اهداف هدف جلسات درمانی می شود. بنابراین گفتگو با یک درمانگر متفاوت از گفتگو با یک دوست یا یکی از بستگان می باشد. این تفاوت ها که منجر به موثر بودن جلسات درمانی نسبت به یک گفتگوی دوستانه می شود عبارتند از :
الف) دوستان ممکن است انگیزه و اراده بخرج دهند تا صحبتهای شما را بشنوند و سپس به شما مشاوره و پیشنهاد بدهند. اما یک درمانگر متخصص در زمینه مشکلات روانی تحصیل کرده و آموزش دیده است و تجربه دارد.
ب) یک رابطه دوستانه یک رابطه دوجانبه است. گاهی من به دوستم مشورت می دهم و در حل مشکلاتش کمک می کنم و گاهی او این کار را می کند.در حالیکه رواندرمانی تنها معطوف به حل مشکل بیمار است و به نیازها و رفع نشانه های مشکل بیمار و نیز حل مشکلات و سبک زندگی او می پردازد.
ج) رابطه دوستانه رابطه ای غیر رسمی و بر اساس علایق مشترک است در حالیکه رواندرمانی یک رابطه رسمی و متعهدانه است که در زمانهای مشخص و از پیش تعیین شده ای ملاقات صورت می گیرد تا تنها به نگرانی ها و موضوعات مراجع بپردازد.
روشهای درمانی مختلفی وجود دارند که کارایی خود را در کمک به ایجاد احساس بهتر، رفع مشکلات، تغییر نگرشها و رفتارهای غیر سازنده اثبات کرده اند. رواندرمانگران با تجربه در هنگام مواجهه با مشکل بیمار و با توجه به نیاز او از روش درمانی که می دانند کارایی بیشتری برای مشکل بیمار دارد استفاده می کنند.
رواندرمانی در جهت اهداف زیر بکار گرفته می شود:
- اختلال های اضطرابی مانند: درمان وسواس، درمان پانیک، درمان فوبیا، درمان اختلال استرس پس از سانحه
- اختلالات خلقی مانند: درمان افسردگی، درمان دوقطبی
- اعتیاد ها مانند: اعتیاد به مواد، اعتیاد به الکل، اعتیاد به قمار و اعتیاد به پورنوگرافی
- اختلالات خوردن مانند: آنورکسا و بولیمیا
- اختلال شخصیت: مانند اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت جبری وسواسی
- اسکیزوفرنیا: یا هر مشکل روانی دیگری که منجر به قطع تماس بیمار با واقعیت می شود
لزوما هر کسی که از رواندرمانی بهره می جوید یک بیمار روانی نمی باشد. بسیاری از مواقع افرادی درباره استرسهای روزمره و طبیعی زندگی و رفع تضادهای فکری خود نیز به رواندرمانگر مراجعه می کنند. از جمله:
- رفع تضادها با شریک زندگی یا افراد مهم زندگی
- کاهش استرس و اضطراب
- کنار آمدن با تغییرات زندگی از جمله ازدواج یا تغییر و یا از دست دادن شغل
- مدیریت روابط ناسالم و نحوه تمام کردن یک رابطه مسموم یا یادگیری رفتارهای سالم تر در یک رابطه
- یادگیری چگونگی کنار آمدن و پذیرش یک مشکل فیزیکی مانند سرطان، دیابت و…
- بهبودی از یک سو استفاده جنسی در گذشته
- مشکلات خواب
این موارد و موارد بیشمار دیگری وجود دارند که مراجع می تواند بجهت آنها به درمانگر و مشاور مراجعه کند. در بعضی از موارد حاد، رواندرمانی به تنهایی کفایت نخواهد کرد و درمانگر مراجع را بسمت استفاده از دارو راهنمایی می کند تا با ترکیب رواندرمانی و دارو درمانی بهبودی فرد بیشتر تامین گردد. بجهت تشخیص مشکل درمانگر می تواند از تست و آزمون نیز بهره بجوید.
بعضی از مواقع رواندرمانی سخت و دشوار خواهد بود زیرا به بررسی موضوعات و مسائلی می پردازد که فرد از آنها اجتناب می کرده است. رواندرمانی با بازیابی احساسات و تجربیات دردناک ممکن است موجب هیجانات ناخوشایند برای مراجع بشود ولکن هیچ بهبودی بدون تلاش و سختی حاصل نخواهد شد. رواندرمانی نیز از این امر مستثنی نمی باشد.
رازداری یکی از مهمترین اصول است که باید درمانگر آنرا رعایت کند. جلسات درمانی بدون وجود اعتماد بین درمانگر و مراجع و احساس امنیت مراجع از محفوظ ماندن آنچه از درونیات خود بیان می دارد بی فایده خواهد بود و هیچ پیشرفتی حاصل نمی شود.
دوره جلسات درمان به نوع مشکل بیمار، شدت بیماری، مدت زمان حضور نشانگان بیماری و مزمن بودن آن، میزان تلاش و مشارکت بیمار در بهبود خویش، میزان ایجاد اختلال توسط مشکل در زندگی روزمره، میزان حمایت خانواده و بستگان از بیمار دارد.
رواندرمانی با یک گفتگوی دوستانه متفاوت است. رواندرمانگر فردی است که در زمینه مشکلات روانی تخصص دارد. رواندرمانگر در این زمینه تحصیل کرده است و فردی با تجربه در زمینه موضوعات روانی می باشد. گفتگوی دوستانه شاید بتواند احساس بهتری به شما بدهد و نیاز به حمایت شدن را از دوستان خود دریافت کنید ولکن مسلما نمی تواند منجر به تغییر الگوهای رفتاری و اصلاح ساختارهای غلط فکری در شما بشود. زیرا این کارنیازمند تخصص است.
بسیاری از افراد بجهت برچسبی که به افراد نیازمند به رواندرمانی می زنند از مراجعه به نزد درمانگر سرباز می زنند و برای مدتهای طولانی مشکل را با خویش حمل می کنند. این در حالی است که باید بدانیم هیچ کس کامل نیست و همه انسانها در زمینه هایی از زندگی خود نیازمند دریافت کمک و مشورت هستند. فرد دانا داند و پرسد اما نادان نداند و نپرسد. اتفاقا درخواست کمک از متخصص و دکتر روانشناس نشانه شناخت بهتر انسان از خویش است. زیرا فرد آگاه می داند که انسان موجودی کامل نیست بلکه موجودی در تلاش بسوی بهتر شدن است.
تحقیقات نشانگر موثر بودن رواندرمانی بجهت ایجاد تغییرات مثبت در نحوه تفکر، نگرش، رفتار و احساسات فرد است. اصلاح هر یک از جنبه های رفتار، احساس و شناخت می تواند به یک زندگی شادتر و کارآمد تر منجر شود. در صورت وجود هر یک از مشکلات فوق به یک دکتر روانشناس خوب مراجعه کنید تا بتوانید از خدمات روانشناسی بهره ببرید.
برای اطلاعات بیشتر می توانید به سایت روانشناسی دکتر کامیار سنایی مراجعه کنید.
