نارسایی حاد کبد چه علائمی دارد و علت‌های آن چه چیزهایی هستند؟ تشخیص و درمان
نارسایی حاد کبدی Acute liver failure، از دست دادن عملکرد کبد است که به سرعت – در روز‌ها یا هفته‌ها – معمولاً در فردی که هیچ بیماری کبدی وجود ندارد، رخ می‌دهد. این بیماری بیشتر در اثر ویروس هپاتیت یا دارو‌هایی مانند استامینوفن ایجاد می‌شود. نارسایی حاد کبدی کمتر از نارسایی مزمن کبدی، که کندتر توسعه می‌یابد، شایع است.
نارسایی حاد کبدی، که به نارسایی کبدی شدید نیز معروف است، می‌تواند عوارض جدی از جمله خونریزی بیش از حد و افزایش فشار در مغز را ایجاد کند. این یک فوریت پزشکی است که نیاز به بستری شدن دارد.
بسته به علت، نارسایی حاد کبد گاهی اوقات با درمان قابل برگشت است. در بسیاری از موارد، پیوند کبد تنها راه درمان است.
علائم نارسایی حاد کبد
علائم و نشانه‌های نارسایی حاد کبدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زرد شدن پوست و کره چشم (زردی)
- درد در قسمت فوقانی شکم راست شما
- تورم شکم (آسیت)
- حالت تهوع
- استفراغ
- احساس کلی ناخوشی (بی‌حالی)
- حالت گیجی و سردرگمی (confusion)
- خواب آلودگی
- تنفس ممکن است دارای بوی تند یا شیرین باشد
- لرزش
زمان مراجعه به پزشک در نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبد می‌تواند به سرعت در یک فرد سالم ایجاد شود و تهدید‌کننده زندگی است. اگر ناگهان زردی چشم یا پوست شما یا فردی که می‌شناسید ظاهر شود. حساسیت در قسمت فوقانی شکم؛ یا هرگونه تغییر غیرمعمول در وضعیت روحی، شخصیت یا رفتار، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
علل نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبدی زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های کبدی به طور قابل توجهی آسیب دیده و دیگر قادر به عملکرد نیستند. علل احتمالی عبارتند از:
- مصرف بیش از حد استامینوفن. مصرف زیاد استامینوفن (تیلنول، دیگران) شایع‌ترین علت نارسایی حاد کبدی در ایالات متحده است. در خارج از ایالات متحده، استامینوفن به عنوان پاراستامول شناخته می‌شود. نارسایی حاد کبدی می‌تواند بعد از یک دوز بسیار زیاد استامینوفن یا بعد از دوز‌های بیشتر از توصیه شده هر روز به مدت چند روز رخ دهد.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید بیش از حد استامینوفن مصرف کرده‌اید، در اسرع وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. درمان ممکن است از نارسایی کبد جلوگیری کند. منتظر علائم نارسایی کبد نباشید.
- دارو‌های تجویزی. برخی از دارو‌های تجویزی، از جمله آنتی بیوتیک‌ها، دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی و دارو‌های ضد تشنج، می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
- مکمل‌های گیاهی. دارو‌های گیاهی و مکمل‌ها، از جمله کاوا، افدرا، جمجمه و پنی ریوآل، با نارسایی حاد کبد مرتبط هستند.
- هپاتیت و سایر ویروس‌ها هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت E می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند. ویروس‌های دیگری که می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند عبارتند از ویروس اپستین بار، سیتومگالوویروس و ویروس هرپس سیمپلکس.
- سموم. سمومی که می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند عبارتند از قارچ وحشی سمی Amanita phalloides، که گاهی اوقات با یک قارچ بی‌خطر خورده می‌شود. تتراکلرید کربن سم دیگری است که می‌تواند باعث نارسایی حاد کبد شود. این یک ماده شیمیایی صنعتی است که در مبرد‌ها و حلال‌های موم، لاک و سایر مواد یافت می‌شود.
- بیماری خودایمنی. نارسایی کبدی می‌تواند ناشی از هپاتیت خود ایمنی باشد – بیماری که در آن سیستم ایمنی بدن شما به سلول‌های کبد حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب می‌شود.
- بیماری‌های ورید‌های کبد. بیماری‌های عروقی مانند سندرم بود کیاری Bud-Chiari می‌توانند باعث انسداد ورید‌های کبد شده و منجر به نارسایی حاد کبدی شوند.
- بیماری متابولیک بیماری‌های متابولیک نادر، مانند بیماری ویلسون و کبد چرب حاد بارداری، به ندرت باعث نارسایی حاد کبدی می‌شوند.
- سرطان. سرطانی که از کبد شروع شده یا به کبد گسترش می‌یابد، می‌تواند باعث از کار افتادن کبد شود.
- شوک. عفونت قریب به اتفاق (سپسیس) و شوک می‌تواند جریان خون به کبد را به شدت مختل کرده و باعث نارسایی کبد شود.
- گرمازدگی. فعالیت بدنی شدید در محیط گرم می‌تواند باعث نارسایی حاد کبد شود.
برخی از موارد نارسایی حاد کبد علت مشخصی ندارند.
عوارض نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبد اغلب باعث عوارض می‌شود، از جمله:
- مایع بیش از حد در مغز (ادم مغزی). مایعات بیش از حد باعث ایجاد فشار در مغز شما می‌شود که می‌تواند منجر به بی‌نظمی، گیجی شدید ذهنی و تشنج شود.
- اختلالات خونریزی و خونریزی. کبد از کار افتاده نمی‌تواند به اندازه کافی عوامل انعقادی ایجاد کند که به لخته شدن خون کمک می‌کند. خونریزی در دستگاه گوارش با این بیماری شایع است. ممکن است کنترل آن دشوار باشد.
- عفونت‌ها افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند، به ویژه در خون و دستگاه تنفسی و ادراری.
- نارسایی کلیه. نارسایی کلیه اغلب پس از نارسایی کبد رخ می‌دهد، به ویژه اگر بیش از حد استامینوفن مصرف کرده‌اید، که به کبد و کلیه‌های شما آسیب می‌رساند.
جلوگیری از نارسایی حاد کبد
با مراقبت از کبد، خطر نارسایی حاد کبد را کاهش دهید.
- دستورالعمل‌های مربوط به دارو‌ها را دنبال کنید. اگر از استامینوفن یا دارو‌های دیگر استفاده می‌کنید، بسته‌بندی بسته‌بندی را برای دوز توصیه شده بررسی کنید و بیشتر از آن مصرف نکنید. اگر قبلاً بیماری کبدی دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف هر مقدار استامینوفن بی‌خطر است یا خیر.
- تمام دارو‌های خود را به پزشک خود اطلاع دهید. حتی دارو‌های گیاهی و بدون نسخه نیز می‌توانند با دارو‌های تجویز شده شما تداخل داشته باشند.
- الکل را در حد اعتدال بنوشید. اگر مشروبات الکلی را انتخاب می‌کنید، این کار را در حد اعتدال انجام دهید. برای بزرگسالان سالم، این بدان معناست که حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و حداکثر دو نوشیدنی در روز برای مردان.
- از رفتار‌های پرخطر خودداری کنید. در صورت استفاده از دارو‌های غیرمجاز داخل وریدی کمک بگیرید. سوزن را به اشتراک نگذارید هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. در صورت انجام خالکوبی یا سوراخ کردن بدن، مطمئن شوید مغازه‌ای که انتخاب می‌کنید تمیز و ایمن باشد. سیگار نکشید.
- واکسن : اگر بیماری مزمن کبدی، سابقه هر نوع عفونت هپاتیت یا افزایش خطر ابتلا به هپاتیت دارید، در مورد دریافت واکسن هپاتیت B با پزشک خود مشورت کنید. همچنین واکسنی برای هپاتیت A موجود است.
- از تماس با خون و مایعات بدن دیگران خودداری کنید. سوراخ شدن پوست با سوزن به صورت تصادفی یا پاکسازی نامناسب خون یا برخی مایعات بدن از روی پوستی که دارای خراش است، ویروس‌های هپاتیت را منتقل کند. به اشتراک گذاشتن تیغ یا مسواک نیز می‌تواند عفونت را گسترش دهد.
- قارچ وحشی نخورید تشخیص تفاوت بین قارچ سمی و سالم برای خوردن دشوار است.
- مراقب اسپری‌های آئروسل باشید. وقتی از پاک‌کننده هوا استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که اتاق تهویه شده است یا ماسک بزنید. هنگام سمپاشی حشره کش‌ها، قارچ کش‌ها، رنگ و سایر مواد شیمیایی سمی اقدامات حفاظتی مشابه را انجام دهید. دستورالعمل‌های محصول را با دقت دنبال کنید.
- مراقب باشید با چه چیزی تماس پوستی پیدا می‌کنید. هنگام استفاده از حشره کش‌ها و سایر مواد شیمیایی سمی، پوست خود را با دستکش، آستین بلند، کلاه و ماسک بپوشانید.
- وزن سالم را حفظ کنید. چاقی می‌تواند شرایطی به نام بیماری کبد چرب غیر الکلی ایجاد کند که ممکن است شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز باشد.
تشخیص نارسایی حاد کبد
آزمایشات و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص نارسایی حاد کبد عبارتند از:
- آزمایش خون. آزمایش خون برای تعیین نحوه عملکرد خوب کبد انجام می‌شود. آزمایش زمان پروترومبین مدت زمان لخته شدن خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. با نارسایی حاد کبد، خون آنطور که باید لخته نمی‌شود.
- آزمایشات تصویربرداری ممکن است پزشک معاینه سونوگرافی را برای بررسی کبد توصیه کند. چنین آزمایشاتی ممکن است آسیب کبدی را نشان دهد و به پزشک شما در تعیین علت مشکلات کبدی شما کمک کند. همچنین ممکن است پزشک شما اسکن کامپیوتری شکمی (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را برای بررسی کبد و عروق خونی توصیه کند. این آزمایشات می‌تواند علل خاصی از نارسایی حاد کبد مانند سندرم باد کیاری یا تومور‌ها را جستجو کند. اگر پزشک مشکوک به مشکل باشد و آزمایش سونوگرافی منفی باشد، ممکن است از آن‌ها استفاده شود.
- بررسی بافت کبد. پزشک ممکن است برداشتن یک تکه کوچک از بافت کبد را توصیه کند (بیوپسی کبد). انجام این کار ممکن است به پزشک شما در درک علت نارسایی کبد شما کمک کند. از آنجا که افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی در معرض خونریزی در حین بیوپسی قرار دارند، پزشک ممکن است بیوپسی کبد را از طریق زایمان انجام دهد. پزشک یک برش کوچک در سمت راست گردن شما ایجاد می‌کند و سپس یک لوله نازک (کاتتر) را به داخل ورید گردن، از قلب شما و وریدی که از کبد خارج می‌شود، عبور می‌دهد. سپس پزشک یک سوزن را از طریق کاتتر وارد کرده و نمونه‌ای از بافت کبد را بازیابی می‌کند.
درمان نارسایی حاد کبد
افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی اغلب در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستانی در مکانی که می‌تواند پیوند کبد را در صورت لزوم انجام دهد، تحت درمان قرار می‌گیرند. پزشک شما ممکن است سعی کند خود آسیب کبدی را درمان کند، اما در بسیاری از موارد، درمان شامل کنترل عوارض و دادن زمان به کبد برای بهبود است.
درمان نارسایی حاد کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دارو‌هایی برای معکوس کردن مسمومیت نارسایی حاد کبد ناشی از مصرف بیش از حد استامینوفن با دارویی به نام استیل سیستئین درمان می‌شود. این دارو همچنین ممکن است به درمان سایر علل نارسایی حاد کبدی کمک کند. قارچ و سایر مسمومیت‌ها نیز ممکن است با دارو‌هایی درمان شوند که می‌توانند اثرات سم را معکوس کرده و آسیب کبدی را کاهش دهند.
پزشک شما همچنین برای کنترل علائم و نشانه‌هایی که تجربه می‌کنید کار می‌کند و سعی می‌کند از عوارض ناشی از نارسایی حاد کبد جلوگیری کند. مراقبت شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش فشار ناشی از مایعات اضافی در مغز. ادم مغزی ناشی از نارسایی حاد کبد می‌تواند فشار بر مغز شما را افزایش دهد. دارو‌ها می‌توانند تجمع مایع در مغز شما را کاهش دهند.
- پیوند کبد. هنگامی که نارسایی حاد کبد قابل برگشت نیست، تنها درمان ممکن است پیوند کبد باشد. در طی پیوند کبد، جراح کبد آسیب دیده شما را برداشته و کبد سالم را از اهدا‌کننده جایگزین می‌کند.
- غربالگری عفونت‌ها تیم پزشکی شما هرازگاهی نمونه‌هایی از خون و ادرار شما را می‌گیرد تا از نظر عفونت آزمایش شود. اگر پزشک مشکوک به عفونت است، دارو‌هایی برای درمان عفونت دریافت خواهید کرد.
- جلوگیری از خونریزی شدید. پزشک می‌تواند دارو‌هایی را برای کاهش خطر خونریزی به شما تجویز کند. در صورت از دست دادن مقدار زیادی خون، پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای یافتن منبع از دست دادن خون انجام دهد. ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید.
- ارائه پشتیبانی تغذیه‌ای. اگر نمی‌توانید غذا بخورید، ممکن است برای درمان کمبود‌های تغذیه‌ای به مکمل نیاز داشته باشید.
درمان‌های آینده نارسایی حاد کبد
دانشمندان به تحقیق در مورد درمان‌های جدید برای نارسایی حاد کبد ادامه می‌دهند، به ویژه آن‌هایی که می‌توانند نیاز به پیوند کبد را کاهش داده یا به تاخیر بیاندازند. در حالی که چندین درمان بالقوه در آینده در دست تهیه است، مهم است که به یاد داشته باشید که آن‌ها تجربی هستند و ممکن است هنوز در دسترس نباشند.
از جمله موارد مورد مطالعه عبارتند از:
- وسایل کمکی مصنوعی کبدی. یک دستگاه کار کبد را انجام می‌دهد، درست مانند دیالیز زمانی که کلیه‌ها از کار می‌افتند کمک می‌کند. انواع مختلفی از دستگاه‌ها در حال مطالعه هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از دستگاه‌ها، اما نه همه آن‌ها، ممکن است بقا را افزایش دهند. یک آزمایش چند مرکزی به خوبی کنترل شده نشان داد که یک سیستم، به نام سیستم حمایتی کبد خارج بدن، به برخی از افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی کمک می‌کند که بدون پیوند زنده بمانند. این درمان همچنین تبادل پلاسما با حجم بالا نامیده می‌شود. با این حال، مطالعات بیشتری برای این درمان مورد نیاز است.
- پیوند کبد. پیوند فقط سلول‌های کبد – نه کل ارگان – ممکن است نیاز به پیوند کبد را به طور موقت به تاخیر بیاندازد. در برخی موارد، می‌تواند منجر به بهبود کامل شود. کمبود کبد اهدا‌کننده با کیفیت خوب استفاده از این درمان را محدود کرده است.
- پیوند کبد کمکی. این روش شامل برداشتن قطعه کوچکی از کبد و جایگزینی آن با پیوند اندازه مشابه است. این به کبد شما اجازه می‌دهد بدون نیاز به دارو‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، بازسازی شود. در این زمان، پیوند کمکی کبد یک روش دشوار است که برای بررسی نیاز به زمان بیشتری دارد.
- پیوند زنوتراپی. این نوع پیوند کبد انسان را با حیوان یا منبع غیر انسانی دیگر جایگزین می‌کند. چندین دهه پیش پزشکان پیوند کبد آزمایشی را با استفاده از کبد خوک انجام دادند، اما نتایج ناامید‌کننده بود. با این حال، پیشرفت در سیستم ایمنی و پیوند باعث شده است که محققان دوباره به این روش درمانی فکر کنند. این ممکن است به کسانی که منتظر پیوند کبد انسان هستند، کمک کند.
آماده شدن برای ویزیت پزشکی در نارسایی حاد کبد
اگر پزشک شما مشکوک به نارسایی حاد کبدی است، به احتمال زیاد برای درمان در بیمارستان بستری خواهید شد. اکثر افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی در بخش مراقبت‌های ویژه تحت درمان قرار می‌گیرند.
آنچه شما می‌توانید انجام دهید
اگر تشخیص داده‌اید که نارسایی حاد کبدی وجود دارد، در اینجا چند سال وجود دارد که باید از پزشک بپرسید:
- علت نارسایی حاد کبد من چیست؟
- آیا می‌توان آن را معکوس کرد؟
- اگر بتوان آن را معکوس کرد، آیا کبد من به طور کامل بهبود می‌یابد؟
- درمان‌ها چیست؟
- آیا به پیوند کبد نیاز دارم؟
- آیا این بیمارستان واحد پیوند کبد دارد؟
- آیا باید به بیمارستانی که پیوند کبد را انجام می‌دهد منتقل شوم؟
چه انتظاری از پزشک خود داشته باشید
پزشک از شما یا خانواده شما سوالاتی می‌پرسد تا علت نارسایی حاد کبدی شما را مشخص کند. ممکن است پزشک شما بپرسد:
- علائم از چه زمانی شروع شد؟
- چه دارو‌های تجویزی مصرف می‌کنید؟
- چه دارو‌های بدون نسخه‌ای مصرف می‌کنید؟
- چه مکمل‌های گیاهی مصرف می‌کنید؟
- آیا از دارو‌های غیرقانونی استفاده می‌کنید؟
- آیا قبلا مشکلات کبدی داشته‌اید؟
- آیا مبتلا به هپاتیت یا زردی شده‌اید؟
- آیا سابقه افسردگی یا افکار خودکشی دارید؟
- چقدر الکل می‌نوشی؟
- آیا اخیراً مصرف دارو‌های جدید را شروع کرده‌اید؟
- آیا استامینوفن مصرف می‌کنید؟ چقدر؟
- آیا مشکلات کبدی در خانواده شما وجود دارد؟