فیلم سقوط یا downfall در مورد آخرین ساعات زندگی هیتلر در پناهگاهش: بررسی و تحلیل

کارگردان فیلم: اولیور هرشبیگل و مسیر حرفه‌ای او

فیلم “سقوط” (Downfall) در سال ۲۰۰۴ توسط اولیور هرشبیگل (Oliver Hirschbiegel)، کارگردان برجسته آلمانی، ساخته شد. هرشبیگل که متولد ۱۹۵۷ در شهر هامبورگ آلمان است، کار خود را در عرصه هنر با تحصیل در رشته هنرهای تجسمی آغاز کرد و در نهایت به دنیای سینما و تلویزیون روی آورد. او در دهه ۱۹۸۰ کار خود را با کارگردانی فیلم‌های تلویزیونی و سریال‌ها آغاز کرد و به تدریج به یکی از کارگردانان مطرح آلمان تبدیل شد.

اولیور هرشبیگل با فیلم “آزمایش” (Das Experiment) در سال ۲۰۰۱ به شهرت رسید. این فیلم، که بر اساس یک آزمایش روانشناسی واقعی ساخته شده بود، توانست نظر مثبت منتقدان را جلب کرده و هرشبیگل را به عنوان یک کارگردان با استعداد و توانمند معرفی کند. با این حال، “سقوط” به عنوان یک نقطه عطف در کارنامه او محسوب می‌شود. هرشبیگل با این فیلم توانست نام خود را به عنوان یکی از کارگردانان برتر سینمای جهان ثبت کند.

هرشبیگل در ساخت “سقوط” با چالشی بزرگ مواجه بود: به تصویر کشیدن آخرین روزهای زندگی آدولف هیتلر و سقوط رایش سوم، به گونه‌ای که هم به دقت تاریخی پایبند باشد و هم از نظر دراماتیک جذابیت داشته باشد. او با استفاده از مهارت‌های سینمایی خود و همکاری با تیمی از بازیگران و نویسندگان برجسته، توانست فیلمی بسازد که هم از نظر هنری و هم از نظر تاریخی تحسین شود.

هنرپیشه‌ها و نقش‌های آن‌ها: بازیگران برجسته در نقش‌های تاریخی

یکی از عوامل کلیدی موفقیت فیلم “سقوط”، انتخاب بازیگران برجسته‌ای بود که توانستند نقش‌های تاریخی مهم را با دقت و عمق به تصویر بکشند. این بازیگران با اجرای بی‌نظیر خود، تماشاگران را به درون دنیای پیچیده و تاریک شخصیت‌های نازی می‌برند.

• برونو گانتس (Bruno Ganz) در نقش آدولف هیتلر: برونو گانتس، بازیگر سوئیسی، یکی از برجسته‌ترین نقش‌آفرینی‌های دوران حرفه‌ای خود را در این فیلم ارائه می‌دهد. گانتس با مهارت ویژه‌ای توانسته است ترکیبی از ضعف‌های انسانی و جنون بی‌رحمانه هیتلر را به نمایش بگذارد. بازی او به قدری واقع‌گرایانه است که تماشاگران را به درک عمیق‌تری از شخصیت هیتلر در روزهای آخر زندگی‌اش می‌رساند. او توانسته است تمامی جنبه‌های روانشناختی این دیکتاتور را به تصویر بکشد، از لحظات خشونت‌آمیز و تندخویی‌هایش تا لحظات ناامیدی و بی‌پناهی.
• الکساندرا ماریا لارا (Alexandra Maria Lara) در نقش تراودل یونگه: یونگه یکی از آخرین منشی‌های شخصی هیتلر بود که تا روزهای پایانی در کنار او باقی ماند. لارا با بازی دقیق و تاثیرگذار خود، تصویر یک زن جوان و بی‌تجربه را که در میانه‌ یکی از تاریک‌ترین دوره‌های تاریخ گرفتار شده، به خوبی به نمایش می‌گذارد. یونگه در فیلم به نوعی نماینده وجدان عمومی است که به مرور زمان به واقعیت‌های تلخ پیرامون خود آگاه می‌شود.
• کورینا هارفوچ (Corinna Harfouch) در نقش ماگدا گوبلز: هارفوچ با اجرای نقش همسر ژوزف گوبلز، یکی از شخصیت‌های پرقدرت و در عین حال تراژیک فیلم را به تصویر می‌کشد. ماگدا گوبلز که در انتهای فیلم دست به اقداماتی وحشتناک و غیرانسانی می‌زند، با بازی هارفوچ به یکی از جنجالی‌ترین و بحث‌برانگیزترین شخصیت‌های داستان تبدیل شده است. او نماینده وفاداری بی‌پایان به ایدئولوژی نازی و جنون ناشی از آن است.
• اولریش ماتس (Ulrich Matthes) در نقش ژوزف گوبلز: ماتس در نقش وزیر تبلیغات نازی‌ها، تصویری از وفاداری کورکورانه به هیتلر و ایدئولوژی نازی را ارائه می‌دهد. او با بازی سرد و بی‌احساس خود، به یکی از بازوهای اصلی هیتلر در دستگاه تبلیغاتی نازی تبدیل شده است. شخصیت گوبلز در این فیلم، به خوبی نشان می‌دهد که چگونه یک فرد می‌تواند در خدمت ایدئولوژی‌های افراطی، به جنایات هولناکی دست بزند.
• هینو فرچ (Heino Ferch) در نقش آلبرت اشپیر: فرچ در نقش وزیر تسلیحات و معماری رایش سوم، تصویری از یک تکنوکرات وفادار را به نمایش می‌گذارد که در نهایت به شک و تردید در مورد وفاداری‌اش به هیتلر دچار می‌شود. اشپیر یکی از معدود شخصیت‌های فیلم است که در نهایت به توانایی هیتلر برای ادامه رهبری شک می‌کند و این بازی به خوبی از سوی فرچ به نمایش درآمده است.
• کریستیان برکل (Christian Berkel) در نقش پروفسور ارنست-گونتر شنک: برکل در نقش یکی از پزشکان رایش سوم، تصویری از تلاش‌های ناامیدانه برای نجات جان کسانی که هنوز امید به بقا دارند را به نمایش می‌گذارد. شنک به عنوان یکی از معدود شخصیت‌های فیلم که هنوز جنبه‌هایی از انسانیت در او دیده می‌شود، نقشی کلیدی در داستان ایفا می‌کند.

فیلمنامه: اقتباسی از واقعیت و شهادت‌های عینی

فیلمنامه فیلم “سقوط” توسط برند آیشینگر (Bernd Eichinger) نوشته شده است و به‌طور عمده بر اساس دو منبع تاریخی مهم اقتباس شده است:

1. کتاب “در آغوش هیتلر: سقوط رایش سوم” نوشته یواخیم فست (Joachim Fest): این کتاب یکی از جامع‌ترین و معتبرترین منابع تاریخی درباره روزهای پایانی رایش سوم است. فست به عنوان یکی از مورخان برجسته آلمان، با دقت به بررسی رویدادهای تاریخی و زندگی شخصیت‌های کلیدی آن دوران پرداخته است. این کتاب پایه اصلی فیلمنامه فیلم “سقوط” را تشکیل می‌دهد و اطلاعات دقیق و مستندی را درباره وقایع روزهای آخر هیتلر و نزدیکانش فراهم می‌کند.
2. خاطرات تراودل یونگه: تراودل یونگه، منشی شخصی هیتلر، یکی از شاهدان عینی وقایع روزهای آخر پناهگاه برلین بود. خاطرات او که پس از جنگ منتشر شد، نگاهی از درون به زندگی روزمره در پناهگاه هیتلر و روابط پیچیده میان شخصیت‌های کلیدی آن دوران ارائه می‌دهد. این خاطرات بخش‌های مهمی از فیلم را تحت تأثیر قرار داده و به آن ابعاد انسانی بیشتری افزوده است.

این ترکیب از منابع تاریخی و شهادت‌های عینی، فیلمنامه فیلم “سقوط” را به یکی از دقیق‌ترین و مستندترین بازنمایی‌های سینمایی از وقایع تاریخی تبدیل کرده است. آیشینگر با حفظ دقت تاریخی، توانسته است فیلمنامه‌ای جذاب و در عین حال تأثیرگذار بنویسد که تماشاگر را به عمق تاریکی‌های آن دوران می‌برد.

موسیقی فیلم: ایجاد فضایی سنگین و تراژیک

موسیقی فیلم “سقوط” توسط اشتفان زاخس‌ک (Stephan Zacharias) ساخته شده است. زاخس‌ک با استفاده از موسیقی کلاسیک و ارکسترال، توانسته است فضایی سنگین و تراژیک برای فیلم خلق کند که به خوبی با موضوع و محتوای داستان هماهنگ است. موسیقی این فیلم نقش بسیار مهمی در تقویت احساسات تماشاگر و ایجاد فضایی پرتنش و در عین حال غم‌انگیز دارد.

زاخس‌ک در ساخت موسیقی فیلم “سقوط” به دقت تلاش کرده است تا از استفاده از تم‌های بیش از حد حماسی یا اغراق‌آمیز پرهیز کند و به جای آن، تمرکز خود را بر ایجاد فضایی متمرکز بر واقعیت‌های تلخ و سخت روزهای آخر رایش سوم قرار دهد. این موسیقی به‌گونه‌ای طراحی شده که تماشاگران را به درون داستان می‌کشاند و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به طور کامل با شخصیت‌ها و موقعیت‌های بحرانی فیلم ارتباط برقرار کنند.

داستان فیلم: روزهای آخر در پناهگاه هیتلر

“سقوط” داستان روزهای پایانی زندگی آدولف هیتلر در پناهگاه زیرزمینی او در برلین را روایت می‌کند. این فیلم با شروع از نوامبر ۱۹۴۲، زمانی که تراودل یونگه به عنوان منشی شخصی هیتلر انتخاب می‌شود، آغاز می‌شود و سپس به وقایع آوریل ۱۹۴۵، روزهای نهایی رایش سوم، می‌پردازد.

در آوریل ۱۹۴۵، با نزدیک شدن نیروهای متفقین به برلین، هیتلر به همراه نزدیکانش در پناهگاه زیرزمینی‌اش در عمق زمین پنهان می‌شود. فیلم به جزئیات روزهای آخر هیتلر و نزدیکانش، از جمله ماگدا گوبلز، ژوزف گوبلز، هاو فگله‌لاین، و دیگر اعضای ارشد نازی می‌پردازد.

در این روزها، هیتلر با اخبار فاجعه‌بار شکست‌های نظامی مواجه می‌شود و به تدریج به عمق ناامیدی فرو می‌رود. او همچنان به ایده‌های خود و نابودی کامل دشمنانش وفادار است و به جای تسلیم، به تصمیم‌های جنون‌آمیز خود ادامه می‌دهد. در نهایت، هیتلر و اوا براون، همسر جدیدش، در پناهگاه خودکشی می‌کنند و ماگدا گوبلز نیز به همراه همسرش، فرزندان خود را مسموم می‌کند و سپس خودکشی می‌کنند.

فیلم “سقوط” با نمایش وقایع این روزهای تاریک، تصویری واقع‌گرایانه و بی‌رحمانه از سقوط یک رژیم دیکتاتوری را به نمایش می‌گذارد. این فیلم به خوبی نشان می‌دهد که چگونه یک ایدئولوژی متعصبانه و رهبری بی‌رحم می‌تواند به نابودی یک ملت و هزاران نفر منجر شود.

میزان تطابق با تاریخ: یک بازنمایی دقیق و مستند

یکی از مهم‌ترین نقاط قوت فیلم “سقوط” میزان تطابق آن با واقعیت‌های تاریخی است. اولیور هرشبیگل و تیم نویسندگان و پژوهشگران او با استفاده از منابع معتبر و شاهدان عینی، تلاش کرده‌اند تا فیلمی بسازند که نه تنها از نظر دراماتیک جذاب باشد، بلکه از نظر تاریخی نیز دقیق و مستند باشد.

فیلم “سقوط” به شدت به وقایع و اطلاعات مستند پایبند است و بسیاری از صحنه‌های آن بر اساس خاطرات و گزارش‌های واقعی از روزهای آخر زندگی هیتلر ساخته شده است. از لباس‌ها و تجهیزات نظامی گرفته تا دیالوگ‌ها و تعاملات میان شخصیت‌ها، همه به دقت و با توجه به جزئیات تاریخی بازسازی شده‌اند.

با این حال، مانند هر فیلم دیگری، “سقوط” نیز دارای برخی صحنه‌های دراماتیک است که ممکن است کمی از واقعیت فاصله داشته باشد. اما این تغییرات جزئی در خدمت بهبود داستان و افزایش تأثیرگذاری فیلم بر روی تماشاگران است و از ارزش تاریخی آن نمی‌کاهد.

چرا باید این فیلم را دید؟

فیلم “سقوط” یکی از تأثیرگذارترین و برجسته‌ترین آثار سینمایی است که به وقایع پایانی جنگ جهانی دوم و سقوط رایش سوم می‌پردازد. دلایلی که باعث می‌شود این فیلم را به عنوان یک اثر ضروری برای تماشا توصیه کنیم، عبارتند از:

1. تصویر واقع‌گرایانه از هیتلر و نزدیکانش: برونو گانتس در نقش هیتلر، تصویری انسانی و در عین حال بی‌رحم از این دیکتاتور ارائه می‌دهد. بازی او تماشاگران را به درون ذهن پیچیده و روانی آسیب‌دیده هیتلر می‌برد و به آن‌ها نشان می‌دهد که چگونه این فرد در روزهای آخر زندگی‌اش به نقطه‌ای از جنون و ناامیدی رسیده است.
2. درک عمیق‌تر از تاریخ: “سقوط” یک درس تاریخی زنده است. این فیلم به تماشاگران اجازه می‌دهد تا به طور عمیق‌تری با رویدادهای روزهای پایانی رایش سوم و تاثیرات مخرب ایدئولوژی‌های افراطی آشنا شوند. دیدن این فیلم به درک بهتری از علل و پیامدهای جنگ جهانی دوم و سقوط نازی‌ها کمک می‌کند.
3. بازنمایی بی‌رحمی جنگ و اثرات آن: “سقوط” بدون هیچ گونه سانسوری به نمایش واقعیت‌های تلخ و ناگوار جنگ و اثرات آن بر روی انسان‌ها می‌پردازد. این فیلم به خوبی نشان می‌دهد که چگونه جنگ نه تنها کشورها و اقتصادها را نابود می‌کند، بلکه روح و روان انسان‌ها را نیز تخریب می‌کند.
4. فیلمی که تماشاگر را به فکر فرو می‌برد: “سقوط” فیلمی است که پس از تماشا، تماشاگر را به تفکر و تامل در مورد تاریخ، انسانیت، و جنبه‌های تاریک روان انسان وا می‌دارد. این فیلم با نمایش جنون، وفاداری کورکورانه، و پیامدهای مرگبار یک ایدئولوژی افراطی، سوالات عمیقی را در مورد اخلاق، قدرت، و مسئولیت انسانی مطرح می‌کند.
5. بازیگری بی‌نظیر: بازیگران فیلم “سقوط” با اجرای بی‌نقص خود، به شخصیت‌های تاریخی زندگی بخشیده‌اند. هر یک از بازیگران با دقت و تمرکز بالا، موفق شده‌اند تا نه تنها ظاهر، بلکه روح و روان شخصیت‌هایی را که به تصویر می‌کشند، به نمایش بگذارند.
6. موسیقی تأثیرگذار: موسیقی فیلم “سقوط” یکی از نقاط قوت آن است که به طور موثری به ایجاد فضای مناسب و تاثیرگذاری عمیق بر روی تماشاگر کمک می‌کند. موسیقی اشتفان زاخس‌ک با توجه به فضای تاریخی و دراماتیک فیلم، به طور کامل با محتوای آن هماهنگ است.
7. یک روایت جامع و بی‌طرفانه: “سقوط” تلاش می‌کند تا به طور بی‌طرفانه به نمایش وقایع روزهای پایانی نازی‌ها بپردازد و از نگاه‌های سیاسی یا ایدئولوژیک پرهیز کند. این فیلم به تماشاگران اجازه می‌دهد تا خودشان نتیجه‌گیری کنند و به درک بهتری از پیچیدگی‌های تاریخ دست یابند.

در نهایت، فیلم “سقوط” یک اثر سینمایی برجسته و تاریخی است که هر کسی که به تاریخ جنگ جهانی دوم، شخصیت هیتلر، و اثرات مخرب ایدئولوژی‌های افراطی علاقه دارد، باید آن را ببیند. این فیلم نه تنها یک روایت دقیق و مستند از وقایع تاریخی است، بلکه یک تجربه عمیق و تأثیرگذار سینمایی است که تماشاگران را به درون دنیای تاریک و پرتنش روزهای آخر رایش سوم می‌برد.

---

فیلم سقوط downfall را چندی پیش تهیه کردم و دیدم ، طبق معمول به صورت تصادفی، از بازار سیاه فیلم ایران و در میان شمار زیادی فیلم کم‌ارزش و پر ارزش دیگر. این فیلم دراماتیک به واپسین روزهای زندگی هیتلر در پناهگاهش در برلین می‌پردازد.این فیلم به وسیله Oliver Hirschbiegel کارگردانی شده و نویسندگی وتهیه‌کنندگی آن برعهده Bernd Eichinger بوده است. نقش اصلی فیلم سقوط، یعنی نفش هیتلر را Bruno Ganz بازی کرده است. در اسکار سال 2005 فیلم سقوط به عنوان بهترین فیلم خارجی انتخاب شد.

فیلمهایی که چهره واقعی از هیتلر ارائه کنند ، زیاد نیستند. فیلم سقوط جزو معدود فیلمهای مورد علاقه من در این دسته است. در این فیلم کارگردان کوشیده تا جنون بیرحمانه هیتلر و نزدیکانش را در برابر تعقل نسبی و یا کامل دیگر آلمانیها قرار دهد. در میان شخصیتهای تعقل‌گرا در این فیلم می توان از ارنست گونتر افسر پزشک اس‌اس و Traudl Junge منشی هیتلر یاد کرد.حتی Albert Speer از سران نازی در صحنه‌هایی هیتلر را تشویق به فکر کردن به مردم می‌کند.

Traudl Junge منشی هیتلر که نقش وی را Alexandra Maria Lara بازی کرده است امکان ساختن این فیلم را فراهم آورد. در صحنه آغازین فیلم وی در حال توضیح چگونگی قبول منشی‌گری هیتلر دیده می‌شود. وی منشی‌گری هیتلر را بین سالهای 1942 و 1945 برعهده داشت و در برنامه‌ای به نام “نقطه کور : منشی هیتلر” قبل از مرگش در سال 2002 شرکت کرد. به یادآوری خاطرات وی و دنیایی که وی در قلب آن قرار داشت این فرصت را به فیلم سقوط داد که از فیلمهای مشابه متمایز شود.

Bruno Ganzهنرپیشه سوئیسی‌الاصل نقش هیتلر را هنرمندانه ، تاثیرگذار و گیرا ایفا کرده است. می‌توان گفت وی به نوعی هیتلر را زنده کرده است. هیتلری که او به وجود آورده است مردی است که از لحاظ جسمانی وعقلانی بیمار است و مدام خلقش تغییر می‌کند.

یکی از نکات برجسته فیلم دنبال کردن زندگی یک نوجوان 12 ساله به عنوان نمادی از جوانانی است که در طی نیم قرن بعد از پایان جنگ ، آلمان را اینگونه که امروز هست، ساختند.

کاراکتر اوا براون که نقش وی را Juliane Koehler بازی کرده است ،در این فیلم منطبق بر نوشته‌هایی بود که فبلا خوانده بودم.

اما نکته شاخص فیلم مشاهده پاره‌ای از جنبه‌های انسانی هیتلر است. بیشتر فیلمهای دیگر در مورد شخصیتهایی از این دست بسیار مطلق‌گرا هستند، ولی این فیلم کوشیده است چهره واقعی‌تری از هیتلر را به نمایش گذارد.

طبق روال معمولم قبل از دیدن یک فیلم تا جایی که ممکن است تفسیر و نقدی در مورد فیلم نمی‌خوانم. بعد از دیدن فیلم کمی گوگلیدم یک نقل قول جالب از یکی از بینندگان این بود:

” ما فقط مصائب مسیح مل گیبسون را دیده بودیم ، حالا می توانیم مصائب هیتلر را در آخرین روزهای زندگیش ببینیم.”

بعضیها هم از ابراز نگرانی کرده بودند. یک تاریخدان برجسته آلمانی هم جمله جالبی گفته است:

” تخفیف تاریخ به داستانهایی درباره مردم برای فهم روند کلی تاریخ مناسب نبست.”

ولی یک تاریخدان انگلیسی از کاراکتر هیتلر در این فیلم ابراز رضایت کرده است و آن را مبتنی بر واقیت دانسته است.

اما کارگردان این فیلم در اینباره می‌گوید:

“نیازی برای جنبه انسانی بخشیدن به هیتلر نیست ،برای اینکه همه ما می‌دانیم وی یک انسان بود. سعی ما این بود که یک چهره سه‌بعدی از وی بسازیم. سعی کردیم به شخصیت اصلی هیتلر نزدیک شویم تا نشان دهیم او واقعا که بود- و یا مجبور باشد- تا قادر باشد همه افراد یک ملت متمدن را بفریبد و به بربریت سوق دهد. برای من آشکار است که مخلوقات شیطانی نمی‌توانند همه مردم را همانگونه شیطانی کنند که هیتلر کرد. البته که او سیاستمدار بود . البته که همه ابزارهای انسانیت را برای ایجاد تغییر و تحول در مردم داشت. برای همین ما وی را آنگونه به نمایش درآوردیم.”

---

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​