فیلم روما (Roma) – معرفی، داستان و نقد
سال اکران: 2018
کارگردان: آلفونسو کوارون (Alfonso Cuarón)
هنرپیشهها: یالیتزا آپاریسیو (Yalitza Aparicio)، مارینا د تاویرا (Marina de Tavira)، دیگو کورتینا اوترو (Diego Cortina Autrey)، کارلوس پردومو (Carlos Perdomo)
دربارهی کارگردان: آلفونسو کوارون
آلفونسو کوارون یکی از برجستهترین کارگردانان مکزیکی است که بهخاطر سبک منحصر بهفرد خود در روایت داستانها شهرت یافته است. او در دهه 1990 با ساخت فیلمهایی چون «و مادرت هم همینطور» (Y Tu Mamá También) به شهرت رسید که به بررسی روابط انسانی و چالشهای اجتماعی پرداخت. این فیلم که نقدهای مثبتی دریافت کرد، به او جایزههایی در جشنوارههای بینالمللی مانند ونیز اهدا کرد. کوارون سپس با فیلم «کودکان انسان» (Children of Men) در سال 2006 توانست تواناییهای خود در خلق دنیایی پساآخرالزمانی را نشان دهد. این فیلم بهدلیل کارگردانی هوشمندانه و استفاده از نماهای طولانی و بدون قطع مورد تحسین قرار گرفت. در سال 2013، کوارون فیلم علمی-تخیلی «جاذبه» (Gravity) را ساخت که یکی از مهمترین آثار کارنامهاش محسوب میشود. «جاذبه» با بازی ساندرا بولاک و جورج کلونی به نمایش تجربه بقا در فضا پرداخت و توانست هفت جایزه اسکار را از آن خود کند، از جمله بهترین کارگردانی برای کوارون. سبک کارگردانی او بهطور خاص بر تمرکز بر جزئیات و استفاده از تصاویر بصری چشمنواز استوار است. کوارون در فیلمهایش اغلب به موضوعات هویت، مهاجرت، و ارتباطات انسانی میپردازد. او با ساخت «روما» در سال 2018 به ریشههای مکزیکی خود بازگشت و داستانی شخصی و نیمهزندگینامهای را به تصویر کشید. این فیلم که بهصورت سیاه و سفید فیلمبرداری شده، ترکیبی از دقت تاریخی و نگاه شاعرانه به زندگی روزمره است. آلفونسو کوارون توانسته است جایگاهی برجسته در سینمای بینالمللی بهعنوان کارگردانی مبتکر و تأثیرگذار بهدست آورد.
داستان فیلم
«روما» داستان زندگی روزمره کلئو، خدمتکاری از یک خانواده طبقه متوسط در مکزیکوسیتی دهه 1970 را روایت میکند. کلئو در خانهای کار میکند که اعضای آن شامل مادری به نام سوفیا و چهار فرزندش هستند. پدر خانواده بهتدریج از زندگی آنها کنار میرود و کلئو بهعنوان تنها پناه مادر و فرزندان او باقی میماند. کلئو همزمان با انجام وظایف روزمره خود، با واقعیتهای سخت زندگی مانند بارداری ناخواسته مواجه میشود. در حالی که او بهدنبال پشتیبانی از دوستپسرش است، با بیاعتنایی او روبهرو میشود. در این شرایط، خانوادهای که او برایشان کار میکند نیز با بحرانهای شخصی خود دستوپنجه نرم میکنند. مادر خانواده تلاش میکند تا بچههایش را با وجود مشکلات احساسی و اقتصادی حفظ کند. فیلم لحظات ساده و روزمره را با دقت به تصویر میکشد، مانند شستن لباسها، بازی بچهها، و جارو کردن حیاط. اما در میان این زندگی روزمره، رویدادهای تاریخی و اجتماعی مکزیک نیز تأثیر عمیقی بر زندگی کلئو و خانواده دارند. در یکی از صحنههای اوج فیلم، کلئو همراه خانواده به ساحل میرود و در لحظهای بحرانی، تلاش میکند تا یکی از فرزندان خانواده را از غرق شدن نجات دهد. این لحظه نمادی از وفاداری و مسئولیت او در برابر خانوادهای است که خود بخشی از آن شده است. در نهایت، کلئو بهعنوان عضوی از خانوادهای که به او پناه داده، به زندگی خود ادامه میدهد و داستان با تأمل بر این پیوندها به پایان میرسد.
مفهوم فیلم
«روما» به بررسی عمیق نقش زنان در جامعه مکزیک و چالشهای آنها در مقابل نابرابریهای اجتماعی میپردازد. کلئو بهعنوان یک خدمتکار، نمادی از قشر پایین جامعه است که با وجود مشکلات شخصی و اجتماعی، تلاش میکند از دیگران حمایت کند. آلفونسو کوارون در این فیلم، بهطور خاص به نقشهای نامرئی زنان خدمتکار در زندگی خانوادههای طبقه متوسط اشاره دارد. مفهوم «روما» تنها به روابط شخصی میان کلئو و خانواده ختم نمیشود، بلکه به تأثیرات رویدادهای تاریخی و سیاسی مکزیک در آن دوران نیز میپردازد. فیلم با استفاده از تصاویر سیاه و سفید و صحنههای طولانی، حس نوستالژیک و تأملبرانگیزی از گذشته را برای مخاطب ایجاد میکند. کوارون از طریق داستان کلئو، از تنشهای اجتماعی و فرهنگی مکزیک در دهه 1970 نیز پرده برمیدارد. «روما» همچنین درباره مفهوم خانواده و احساس تعلق است. کلئو، با وجود اینکه خدمتکار خانواده است، بهتدریج تبدیل به یکی از ارکان احساسی آن میشود. کوارون بهصورت ظریفی تفاوتهای طبقاتی و تاثیرات آن بر روابط انسانی را به نمایش میگذارد. فیلم در واقع یک نامه عاشقانه به زنان قدرتمندی است که در پسزمینه زندگیهای خانوادگی به شکلی ناپیدا حضور دارند.
نقد و بررسی فیلم
«روما» با استقبال بیسابقه منتقدان روبهرو شد و به یکی از مهمترین آثار سال 2018 تبدیل شد. کارگردانی کوارون در این فیلم بهطرزی بینظیر در خدمت داستانگویی ساده و در عین حال عمیق است. او با استفاده از صحنههای طولانی و بدون قطع، احساس زندگی جاری در هر لحظه را به تصویر میکشد. این سبک فیلمبرداری، به مخاطب فرصت میدهد تا خود را در فضای فیلم غرق کند و با شخصیتها همراه شود. انتخاب سیاه و سفید برای فیلمبرداری، به فیلم حالتی کلاسیک و نوستالژیک بخشیده که به تناسب با داستان آن دوران هماهنگ است. بازی یالیتزا آپاریسیو در نقش کلئو بهعنوان یک بازیگر ناشناخته، توانست مخاطبان را تحت تأثیر قرار دهد و اصالت و طبیعی بودن شخصیت او را بهخوبی به نمایش بگذارد. نقدهای مثبت فیلم اغلب به دقت در به تصویر کشیدن جزییات زندگی روزمره و همچنین عمق احساسی آن اشاره دارند. کوارون در «روما» از تجربههای شخصی خود الهام گرفته و داستانی را روایت میکند که در عین خاص بودن، به شکلی جهانی قابل درک است. رابطه کلئو با خانوادهای که در آن خدمت میکند، از لحظات ساده تا بحرانی، به زیبایی روایت شده و ترکیبی از عشق، وظیفه و تضادهای طبقاتی را به نمایش میگذارد. با وجود این، برخی منتقدان به ریتم کند فیلم و طولانی بودن برخی صحنهها انتقاد داشتند، هرچند که این سبک برای القای حس آرامش و واقعگرایی فیلم ضروری بود.
فکتهایی در مورد فیلم
- «روما» اولین فیلم به زبان اسپانیایی است که توانست جایزه اسکار بهترین فیلم خارجیزبان را کسب کند.
- آلفونسو کوارون در این فیلم نه تنها کارگردانی، بلکه وظایف فیلمبرداری، تدوین و نویسندگی را نیز بهعهده داشت.
- کوارون در ساخت این فیلم از تجربههای شخصی خود در کودکی الهام گرفته و بسیاری از صحنهها بازتابی از خاطرات اوست.
- یالیتزا آپاریسیو، پیش از بازی در این فیلم، هیچ تجربهای در زمینه بازیگری نداشت و بهطور اتفاقی برای این نقش انتخاب شد.
- فیلم در محلهی روما در مکزیکوسیتی فیلمبرداری شده که نام فیلم نیز از همین محله گرفته شده است.
- «روما» با انتشار در نتفلیکس به یکی از بحثبرانگیزترین فیلمهای سال 2018 تبدیل شد و به موضوعی مهم درباره آینده سینما و پلتفرمهای آنلاین پرداخت.
- کوارون تصمیم گرفت تا فیلم را بهصورت سیاه و سفید بسازد تا حس نوستالژیک آن دوران را بهتر به تصویر بکشد.
- فیلم در جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد و جایزه شیر طلایی بهترین فیلم را کسب کرد.
- مارینا د تاویرا برای بازی در نقش مادر خانواده نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل زن شد.
- «روما» بهدلیل پرداختن به موضوعات اجتماعی و فرهنگی مکزیک، بحثهای زیادی درباره مسائل طبقاتی و نقش زنان در آن کشور برانگیخت.